Na over een periode van acht maanden met deze roman, en het woord roman doet het werk al tekort, in de weer te zijn geweest ben ik aan het einde ervan aangekomen. Een laatste nabeschouwing over waarschijnlijk weer een herschrijving van de destijds - en wellicht nog altijd - prevalerende geschiedbeschrijving wacht op me in de tweede epiloog. Niets, maar dan ook niets, lijkt in het werk onbeschreven: het gehele pallet aan menselijke emoties waardoor je je met zowat elk karakter kunt vereenzelvigen, het reilen en zeilen binnen drie aristocratische families van het Rusland aan het begin van de 19e eeuw en de geschiedschrijving van de oorlog tussen de Russen en de Fransen. De titel pakt het werk dan ook: alle dieptepunten, beslommeringen, uitdagingen van de oorlog en alle hoogtepunten van de vrede: de overgave van het leven aan de krachten van de natuur zoals de liefde en de dood en aan een onbekende kracht als die van God of van andere spirituele aard. Een voor de hand liggende synoniem is het leven als oorlog & vrede, en dan niet alleen het leven van een persoonlijke aard, maar ook in de zin van een bepaalde wereldse aard, namelijk die van de beweging der volkeren, met al zijn natuurlijke oorzaken en gevolgen.

Verder zal ik niet verder in detail willen treden. Oorlog & Vrede maakt zijn grootse ambities waar. Het is een veelgeprezen werk, en daardoor tot meesterwerk verheven. Terecht op vele fronten, en ondanks de grote omvang en de velerlei uitweidingen, die toch af en toe teveel van de lezer eisen, blijft het een afgerond geheel, een kloppende puzzel.

Voor mij persoonlijk een 4/5

Overigens heb ik de vertaling van René de Vries gelezen. Ik heb vernomen dat dit een wat letterlijkere en ondertussen ietwat verouderde vertaling is in vergelijking met de soepelere vertaling van Yolanda Bloemen.