Deze roman 'raten', daarmee is de cirkel helemaal rond, niet?

Dit was echter een erg mager beestje. Er is een populair idee dat dient als vertrekbasis, namelijk de macht van bepaalde online bedrijven (Google en Facebook). Een fictief bedrijf wordt daarbij voorgesteld dat zo'n beetje een combinatie inhoudt van voormelde bedrijven en verder wil gaan dan dat, alles op basis van het principe van transparantie of openheid. Iedereen moet alles kunnen weten over andere personen en deze informatie moet altijd bewaard blijven. Privacy is niet mogelijk.

De diensten die het bedrijf aanbiedt hebben hun (praktische) voordelen, maar daartegenover staat dus steeds dat een stukje van jezelf wordt prijsgegeven. Waar de grens zich bevindt tussen enerzijds de voordelen van de diensten en anderzijds de privacy die verdwijnt, vormt ongetwijfeld een interessante denkoefening die iedereen al wel eens voor zich zal hebben gemaakt.

De verdienste van het boek is dat het bij deze denkoefening een aantal concrete, praktische voorbeelden van 'snufjes' en 'diensten' omschrijft die wel goed bedacht zijn. Soms realistisch, andere keren veel minder.

Tot daar de verdienste. Het boek zelf is echter niet meer dan een omschrijving van het bedrijf, 500 pagina's lang, in een Engels dat evenveel literaire ambities heeft dan mijn handboeken uit het secundair onderwijs. Het flinterdunne verhaaltje erdoor, vertolkt door 2D-personnages, kan op geen enkel moment boeien.

Wat nog meer irriteert is het moraliserende toontje van de auteur. Het ligt er vingerdik op dat Eggers tegen de praktijken van the circle is. Maar hij laat ook geen enkele ruimte om daar kritisch over na te denken, omdat hij van the cirle een karikatuur maakt.. Hij belicht de op zich interessante denkoefening dus op een te eenzijdige manier, waardoor de discussie uiteindelijk uit de weg wordt gegaan. Wat zijn de ernstige bezwaren tegen de praktijken van Google en Facebook, wanneer wordt de grens van ons fundamenteel recht op privacy overschreden door deze multinationals, wat kunnen wij daartegen doen?

Geloof vooral die lovende recensies niet. Het boek leest vlot en je blijft het ook lezen, maar daarmee zijn de pluimen uitgedeeld.

Er zijn verhalen die ongeloofwaardig zijn maar dat verhullen door het verhaal met een zekere mystiek of met humor te omringen, waardoor de ongeloofwaardigheid niet stoort maar juist een extra dimensie geeft aan een boek.

Dit verhaal is daarentegen ongeloofwaardig op een tenenkrullende manier, in een jasje van linksige stereotypering. De helft van de bevolking bezit een moordlustige vorm van racisme, de andere helft van de bevolking beschouwt een gekleurde Brusselaar als instant zielsverwant, sjamaan en lustobject. Een tussenweg bestaat blijkbaar niet.

Dit leidt tot een opeenstapeling van individuele problemen en situaties, die nooit interessant worden.

Verbeke blinkt ook niet echt uit in taalgebruik, zeker de erotische scenes zijn gênant slecht geschreven.

Daar gaat het niet om.

Het boek is te 'Amerikaans' om twee redenen:
- Voor de hand liggend: het puilt uit van de referenties naar Amerikaanse populaire cultuur anno 1990. Vaak heb ik absoluut geen benul van vergelijkingen, verwijzingen etc.
- Minder voor de hand liggend. Generatie X, het afzetten tegen de doorgedreven consumptiemaatschappij, is volgens mij een sterker fenomeen geweest in de VS dan in de EU. Hier sijpelde alles binnen vanaf de jaren '50 en '60 vanuit Amerika, terwijl in de VS vanaf de jaren 60 een kapitalistisch geloof ontstond dat alles overheersend was. Bij ons is er zeker wel kapitalisme, maar altijd een minder harde vorm. Ook uit bvb. Geert Mak zijn Amerika-vertellingen blijkt dit bvb. De nood aan tegencultuur en een Generatie X was volgens mij groter in de VS.

Uiteindelijk is het een zeer kort boek dat drie personnages samenbrengt in Palm Springs (gruwelijk toeristisch oord van verderf). En dan gebeurt er niets, om het wat samen te vatten. Er volgen wel een aantal meer absurde kortverhalen die de personnages elkaar vertellen, want "verhalen zijn belangrijk".

Ik bleef wat op mijn honger zitten en vraag me af hoe dit aan zijn status van 'cultroman' is geraakt.

Mijn eerste Brouwers was een verademing, op literair vlak voornamelijk. Fantastische kunstenaar in de Nederlandse taal, contrasterend met de vaak banaal vertaalde buitenlandse ‘literaire meesterwerken’.

Hoewel het thema mij, na jarenlange mediastormen en -stormpjes, al lang niet meer interesseert, werd het wel sterk uitgewerkt, waarbij de lezer een toenemende frustratie krijgt over de besluiteloosheid die het hoofdpersonage typeert.

De echte hangijzers worden wel wat uit de weg gegaan: de link met de Nazi’s is nogal een gemakkelijkheidsoplossing en door het verhaal te vertellen vanuit de positie van de goedaardige, heteroseksuele, niet zo religieuze Bonaventure wordt weinig risico genomen. Hetzelfde verhaal vanuit de blik van Mansuetus, of één van de actief schuldige viezerikjes, zou dat niet veel meer vonken hebben gegeven?

Wel benieuwd naar ander werk van Jeroen Brouwers. Sinds ik het boek lees krijg ik wel dat nummer van De Mens niet meer uit mijn hoofd.

Zonder afbeeldingen en op normale grootte geprint, beslaat dit boekje nog geen 50 pagina's.

Het is een andere Roth dan in bv. de Radetzkymars. Bewust geen zoektocht naar literaire zinnen en beschrijvingen, maar alle aandacht op de fabel die hij vertelt. Wetende dat de schrijver op dat moment zelf op het punt stond om te bezwijken aan zijn drankverslaving, kan deze fabel doorgaan als een 'autobiografisch delirium'. Het geluk dat Andreas als dakloze dronkelap te beurt valt is op zich absoluut niet realistisch voor een gemiddelde dakloze, maar Roth zelf zal in die tijd wel de nodige toeval, vrienden en geld hebben gehad dat op gelijke wijze verloren ging aan de verslaving.

De eindeloos herhalende omschrijvingen van het lijden van de hoofdpersoon beginnen halverwege erg tegen te steken, zo erg dat er een parallel begint te lopen tussen het lijden van de hoofdpersoon en het lijden van de lezer.

Aan het begin van het verhaal denk je nog dat het een soort 'coming of age' verhaal wordt van vier vrienden in NY, maar dan blijken ongeveer halverwege minstens twee te figureren voor spek en bonen. In de verhaalopbouw ontbreekt dus elke consistentie: want waarom moeten we op een bepaald moment tientallen pagina's lezen over de niet-relevante JB en de relatie met zijn familie / drugsdealer?

Wat mij van alles nog het meest irriteerde was de abstractie, het totale gebrek aan context. Hoewel het verhaal zich grotendeels afspeelt in NY, gaat de auteur niet verder dan wat namedropping met straatnamen, maar verder gebeurt er niets met NY, de tijd waarin ze leven/opgroeien, de achtergrond. Ruim 700 pagina's zonder dat de lezer wordt geprikkeld. Een scherp contrast met bijvoorbeeld 4 3 2 1 van Paul Auster dat ik recent las (vergelijkbaar in dikte, maar wél met de Amerikaanse context). Ondanks ruim 700 pagina's slaagt Yanagihara er niet in om haar personnages meer diepgang te geven dan Amerikaans bordkarton. Dit wordt volgens mij ook sterk in de hand gewerkt door het totale gebrek aan context.

Oppervlakkige ranzigheid leest amusant. Meerdere vlaamse schrijvers weten dat. Maar wat ze vergeten is dat, zelfs met de elvendertig personages, het allemaal wel erg snel gaat vervelen als de 100e fluit in de mond wordt genomen. Leesplezier nam per pagina af, en dat werd niet gecompenseerd door de zogenaamde apotheose van een verhaal dat er geen is.

Zeker honderd keer heb ik teruggegrepen naar die letters op de achterflap. Volgens de jury van de Libris literatuurprijs is het boek namelijk veelzijdig en literair sterk.

Ongeveer 70% van het boek, waaronder een doorlopende passage van 200 pagina’s, vormt de publicatie van de zogenoemde memoires van zijn vader over de Indonesische oorlog. Hoewel er veel martelpraktijken en gruweldaden beschreven worden in deze passages, is het lezen ervan, door de lamentabele vertel- en schrijfstijl van de (vader van de?) auteur, de grootste marteling die men kan ondergaan.

Meer dan 200 pagina’s lang banaal beschreven oorlog, vermeldingen van plaatsnamen die niemand kent, bordkartonnen mensen die verder zonder belang zijn voor het verhaal, volstrekt ongeloofwaardige dialogen en vooral een hoop sterretjes met een verklarende woordenlijst achteraan het boek. Helemaal mata gelap* word je van dat alles. En toen, en daarna, en toen. Vreselijk

Wordt het nog erger? Ja na het lange oorlogsgedeelte gaat die auteur voor ons nog eens de oorlog samenvatten, alsof we zelf het zelf niet hebben gelezen. En hoewel alles duidelijk is neergeschreven door een psychopatische fantast, gaat hij die verhaaltjes nog geloven ook.

Dan echt niets positiefs te vermelden? Nee, of toch. Als het over de jeugd van de zoon gaat in het internaat, wordt het boek bijna lezenswaardig. In dat gedeelte worden er soms ook zinnen gebruikt die je niet zou toeschrijven aan een kind van twaalf. Literair sterk wordt het nergens, maar een verademing tegenover die “memoires”.

De Libris literatuurprijs is klaarblijkelijk een Nederlandse/Hollandse prijs, en er zit klaarblijkelijk nog een groot schuldgevoel jegens de ex-kolonies. Op geen enkele andere manier kan je immers verklaren dat mensen die gezond zijn van geest deze nonsense zouden verkiezen boven Wil, een boek dat wél literair en veelzijdig is.

Tongue-in-cheek geschreven boekje dat zich richt op de zeer bruisende krantenredacties in London in de jaren 50/60, allemaal gevestigd in dezelfde straat en 's middags elk met een eigen pub voor een door alcohol doordrongen lunch te nuttigen. De auteur is in die sector begonnen en geeft ook een uitgebreide eigen intro over Fleet Street, waar het zich toen allemaal afspeelde. Vervolgens zoomen we in op een departement kruiswoordraadsels en varia van één of andere krant. Veel drukte en weinig nuttige activiteit. De personnages zijn één voor één losers. Ofwel volledig uitgeblust (de oude collega), ofwel een absoluut gebrek aan enige ambitie en eigen wil (Bob), ofwel zichzelf schromelijk overschattend (John). De verhaallijnen schieten een beetje alle kanten uit en dan is het ook te snel gedaan. Jammer, met zijn fijne schrijfstijl had Frayn de verhaallijnen wat mij betreft zeker mogen aanlengen.