menu

Hier kun je zien welke berichten misterfool als persoonlijke mening of recensie heeft gemarkeerd.

Waterland - Graham Swift (1984)

4,5
De waarde van geschiedenis, in de brede zin des woords, is een interessant centraal thema. Hoofdkarakter Tom Crick is namelijk een geschiedenisleraar met een eigen historie, wat zich paradoxaal genoeg niet in een chronologisch verhaal vertaalt. Het boek is een caleidoscopisch beeld van een man en het landschap waarin hij opgroeide. Crick besluit z'n levensverhaal te vertellen, deels omdat zijn vak wordt geschrapt, maar bovenal omdat zijn vrouw een kind steelt. Een wanhoopactie die op de laatste pagina's van het boek begrijpelijker is dan aan het begin.

Het einde wordt echter, zoals gezegd, niet lineair bereikt.....en nu het woord "einde" toch al ons hoofd zit, kan ik net zo goed hebben over een belangrijk thema van dit verhaal: de eindigheid van de geschiedenis. Met het, in de 80's bepaald niet irreële, nachtmerriebeeld van een nucleaire Holocaust in het achterhoofd wordt de waarde van geschiedenis door beroepsrebel Price openlijk ter kwestie gesteld. Wat rest er immers van het verleden als het enkel resulteert in verval, teleurstelling en uiteindelijk in de dood. Het is ook om deze thema's dat slinks een interessant zijplot wordt ingezet. De geschiedenis van brouwersfamilie Atkinson lijkt aanvankelijk weinig met het centrale plot van doen te hebben, maar is een sterk 'rise en fall'-verhaal waarin het einde van een familie symbool staat voor het einde van een geschiedenis. Vooruitgang wordt hierbij weer afgebroken door irrationaliteit en impulsiviteit. Het is eigenlijk gewoon een novelle op zichzelf.

Geschiedenis en eindigheid, water en land, destructie en opbouw. Swift speelt in dit boek subliem met uitersten die in het dagelijks leven eerder statisch en constant lijken. Zoals een waterlandschap saai oogt, totdat overstromingen en windvlagen het ogenschijnlijk monotone landschap in crisis brengen. Evenals een waterlandschap blijkt geschiedenis een proces van het eindeloos heroveren wat verloren is gegaan. Het enige wat van vooruitgang rest, is dat wat niet door de tijd wordt verorbert. Wat in ieder geval overeind blijft, is dat Waterland een uitzonderlijk sterk boek is dat ik gebiologeerd in een rap tempo uitlas.

Wuthering Heights - Emily Brontë (1847)

Alternatieve titel: Woeste Hoogten

4,5
Een klassieker uit de Engelse literatuur die al langer mijn interesse wekte. Desalniettemin bevreemd de status van dit boek als liefdesverhaal mij wel enigszins; daar Wuthering Heights eerder een maalstroom aan geweld tracht te duiden. Aanjager van dit geweld is Heathcliff wier wraakzucht voor menig naargeestig moment zorgt. Dit doet hij niet geheel zonder reden: als kind wordt hij immers op wrange wijze wegens zijn afkomst achtergesteld. Nochtans handelt hij zo disproportioneel dat hij als door een duivel bezeten lijkt.

Bepaald geen sprookjesachtige materie met andere woorden. Dat ik geen rozengeur en maneschijn zou aantreffen, was mij gelukkig verklapt. De gelaagdheid van dit boek had ik echter niet verwacht. Deze diepte is gelegen in het slimme gebruik van perspectief. Huishoudster Nelly Dean is hier immers met name aan het woord. Zij oogt een neutrale toeschouwer, maar de doortastende lezer bemerkt dat ze zich gemakkelijk van blaam disculpeert en bepaalde karakters sympathieker acht. Het blijft daarom onduidelijk of de horrorachtige wijze waarop zij Heathcliff beschrijft accuraat is of wordt vervormd door haar eigen schuldgevoelens. Ondanks dat we, via onder meer brieven, enkele feiten vanuit andere personages beschouwen, blijft de waarheid hieromtrent diffuus. Het is mijns inziens de grootse kracht van dit boek.

De subjectiviteit van de narratief versterkt immers ook de thematiek. Emily Bronté lijkt vergeving naast wraak te willen zetten. De neiging om andere mensen een hak te zetten, volgt ogenschijnlijk uit een onvermogen tot zelfreflectie (bepaalde personages zien/herkennen geen spiegelbeeld). De ander wordt steeds bezien vanuit een bepaald frame (gesymboliseerd door een raam), wat dikwijls geen recht doet aan de gehele situatie.

Deze thematiek lijkt eerder te passen bij modernistische literatuur dan bij een boek uit de 19de eeuw. Buitengewoon indrukwekkend! Het is dan ook spijtig dat dit het enige boek van Bronté is dat bewaard is gebleven. Een diepgravend, beklemmend verhaal dat na de laatste pagina nog even nazindert.