menu

Hier kun je zien welke berichten misterfool als persoonlijke mening of recensie heeft gemarkeerd.

Understanding Media: The Extensions of Man - Marshall McLuhan (1964)

Alternatieve titel: Media Begrijpen: De Extensies van de Mens

3,5
De naam Marshall McLuhan is verbonden met de opkomst van het internet. Zo verwees het technologie-magazine Wired regelmatig naar zijn uitspraken. Het vormde voor mij de aanleiding om dit boek eens ter handen te nemen; al moet ik toegeven dat ik een ander soort werk had verwacht. ‘Understanding Media’ bevat namelijk filosofische speculaties en niet een academische analyse. Dat maakt het boek echter niet minder interessant.

De theorieën van McLuhan vind ik desalniettemin wel ietwat vaag. Ik zal pogen de centrale gedachte te parafraseren. Marshall start met het idee dat elke media (in de brede zin des woords) een extensie is van het menselijk lichaam. Dit kleurt de vorm van het medium. Marshall is minder geïnteresseerd in de inhoud van medium (het bericht dat verzonden wordt). De inhoud van de media is namelijk doorgaans een ander medium. Zo is bijvoorbeeld de inhoud van een film (doorgaans) een boek. De inhoud van een boek is doorgaans gesproken taal. Als je kijkt naar de vorm, kun je media indelen in hete en koude media. Koude media verlaagt de hoeveelheid doorgegeven informatie ten faveure van bereikbaarheid. Dit soort media vereist niettemin een intensieve participatie van de deelnemer (denk aan het fonetisch alfabet en de telefoon). Hete media is context-gebonden en minder goed bereikbaar. Dit type media biedt daarentegen wel meer informatie en vereist een lagere vorm van participatie (denk aan film en gesproken taal).

De verspreidbaarheid van koude media karakteriseert het mechanische tijdperk. Doordat koude media relatief contextvrij is, creëer je een uniforme cultuur onafhankelijk van de lokale groep (de tribe). Doordat dit soort media participatie van de deelnemer vereist, komt de echter focus ook te liggen op het individu. Niet ieder individu kan op dezelfde manier participeren, waardoor specialisatie ontstaat. We bewegen echter steeds meer naar een elektronisch tijdperk. In dit tijdperk hoeft media niet langer contextgevoelige inhoud weg te laten om bereikbaar te zijn. Aangezien hete media nu ook makkelijk verspreid kan worden, ligt de minder op het individu en meer op de lokale groep. Hierdoor verwatert een uniforme cultuur en zal collectivisme toenemen. De wereld mondt hierdoor uiteindelijk uit in (gedistribueerde), tribale samenlevingen: “The Global Village.”

Bepaald geen theorie die ik direct op waarde kan schatten. Al oogt dit boek, met de polarisatie door social media in het achterhoofd, soms verdomd profetisch. Daarenboven biedt het boek enkele interessante historische verklaringen. Zo benadrukt McLuhan het belang van de overgang van een visueel alfabet (denk aan hiërogliefen) naar een fonetisch alfabet. Een visueel alfabet kan per teken meer uitdrukken, maar de betekenis is in hoge mate afhankelijk van de lokale stam. Een fonetisch alfabet toont minder informatie, maar is uniformer. Individuele expressie is dan makkelijker. Wellicht kan dat wel een van de redenen zijn waarom filosofie, wetenschap, drama etc. nou juist bij de oude grieken zo opbloeide en in minder mate bij de oude egyptenaren.

Desalniettemin is het speculatieve karakter zowel het grootste voordeel als het grootste nadeel van dit boek. De overwegingen zijn consequent prikkelend, maar ik betwijfelde soms of ze zo vaag zijn dat je ze altijd wel kloppend kan maken. Desondanks betoogt McLuhan overtuigend dat de vorm van het medium belangrijker kan zijn dan het bericht dat verzonden wordt. ‘Understanding Media’ bevat zodoende op zijn minst voer voor verdere gedachten!

Underworld - Don DeLillo (1997)

Alternatieve titel: Onderwereld

3,5
Ik geef toe, beken en pleit schuldig. Dit boek vind ik lastig! Don DeLillo gooit zijn lezers in het ongewisse: de narratief kent een veelvoud aan zijstappen, personages bespreken onderwerpen door elkaar heen en de context van een scene wordt steeds op het laatste moment duidelijk. Daarenboven is de schrijfstijl poëtisch en dromerig. Erg mooi, maar dit komt de leessnelheid niet ten goede. Dit boek vergt dan ook doorzettingsvermogen.

Eenmaal de moeite genomen, komen er aangename beelden langs. Zo denk ik onder meer aan de fijne openingsscène: een legendarische honkbalmatch die DeLillo door de ogen van historische en minder historische personages aanschouwt. De beslissende slag van een honkbalknuppel schakelt hij hier gelijk met een geslaagde atoomtest door de Sovjets. (In beide gevallen een klap die de wereld overgaat) Met deze openingszet zet hij de koude-oorlogsdreiging slim neer. Dit schaakstuk zullen we vaker tegenkomen. Afval is echter het belangrijkste leidmotief. De welhaast apocalyptische wijze waarop het boek vuilnis omschrijft als een genegeerd, maar alom aanwezig bijproduct van de consumptiemaatschappij is luguber te noemen. Daarenboven zet deze schrijver afval in als metafoor voor trauma. Het is eveneens iets dat soms wordt verwerkt, maar ook consequent wordt genegeerd. Hoofdpersonage Nick Shay heeft de taak beide type vuil weg te poetsen. De structuur van het boek komt het verhaal hier ten goede. Pas laat wordt uit de doeken gedaan waar het emotionele vuilnis op ziet. Het geeft het boek een zekere spanning.

Het grootste pluspunt van dit boek is dan ook de wijze waarop DeLillo voornoemde onderwerpen paradoxaal behandelt. Het boek bevat opvallende vergelijkingen die verassend, vermakelijk en toch navolgbaar zijn. Daarnaast voelt de geschiedbeschrijving in dit boek persoonlijk aan; er wordt geen natuurgetrouw beeld van de jaren 50 tot en met 70 opgelepeld. Het is eerder een koortsdroom gevuld met rusteloosheid en koude-oorlog paranoia. Het is daarom jammer dat de structuur van dit boek doorgaans afleidt van deze intrigerende thematiek. Na een vliegende start waarin het boek gestructureerd verschillende kanten opschiet, gaat het tempo omlaag en krijgen saaie zijplotten te veel aandacht. Ook is de climax van het verhaal te kort door de bocht. Bepaalde verhaallijnen verdienden een uitgebreidere resolutie. Aan het eind was ik hierdoor teleurgesteld.

De verwrongen americana van Underworld is niettemin origineel te noemen. Hoewel de stroperige stijl en wijdlopige structuur mij tegenstaat, resulteren enkele memorabele scenes in een comfortabele voldoende. Een indringend, maar moeilijk te verteren boek.