menu

Hier kun je zien welke berichten misterfool als persoonlijke mening of recensie heeft gemarkeerd.

Rasskaz o Semi Povesjennich - Leonid Andrejev (1908)

Alternatieve titel: De Zeven Gehangenen

3,0
Leonid Andrejev was een neorealistisch schrijver die opkwam in het kielzog van Gorki. Meer specifiek was hij onderdeel van de zogenoemde Znanie-groep: schrijvers die werkten vanuit een marxistisch uitgangspunt, maar die zich daarbij meer richtten op sociale (realistische) beschrijvingen van maatschappelijke problematiek (1). Dit heeft als voordeel dat vervelende pamfletterige overwegingen achterwege blijven. Ondanks het soms wat hoogdravende taalgebruik bevat deze novelle vooral een bedaarde beschrijving van zeven ter doodveroordeelden en de wijze waarop ze hun geplande dood tegemoet treden. Al merk je tussen de lijntjes door wel waar de sympathie van deze schrijver ligt.

Een aantal scenes hebben niettemin een fijne filmische kwaliteit. Hoe Andrejev de reactie op het vonnis beschrijft, is het literaire equivalent van een panning shot. Ook de ontmoeting tussen de terdoodveroordeelden en hun ouders, alsook de uiteindelijke reis naar de galg worden trefzeker beschreven. Sympathie kon ik voor de meeste gevangen nochtans niet opbrengen. Ze hebben hun lot dan ook wel erg aan henzelf te danken. Wat echter vooral dit boek nekt, is dat Dostojevsky's De Idioot het centrale punt veel indringender beschrijft. ‘Het Verhaal der Zeven Gehangenen’ is eigenlijk in vergelijking vooral een onderhoudend niemandsdalletje. Prima voer voor een tweetal treinreizen, maar niet meer dan dat.

Rifles, The - William T. Vollmann (1994)

Alternatieve titel: Seven Dreams Series #6

4,0
Waarschijnlijk kan ik hier slechts sporadisch een onbekende schrijver introduceren. In het geval van William T. Vollmann is dit waarlijk een genoegen: het is een naam die meer aandacht verdient. Deze uiterst productieve eigenheimer heeft namelijk onder meer een aansprekende fascinatie voor pre-industriële volkeren. Het is het focuspunt van zijn Seven Dreams-serie: vooralsnog een vijftal boeken die verhalen over de kolonisatie van Noord-Amerika.

‘The Rifles’ is het zesde deel uit deze serie. Dit boek beschrijft deels de onsuccesvolle poging van John Franklin om de noordwestelijke doorvaart te ontdekken, maar eigenlijk gaat het voornamelijk om de verdrukking van de Eskimo’s in Canada. Wat gelijk opvalt, is dat de narratief niet rechtlijnig is. Vollmann introduceert een karakter, Capitain Subzero genaamd, die een affaire start met een blinde Eskimo-dame. Steeds meer raakt Subzero geobsedeerd en vervlochten met het tragische lot van John Franklin. Met deze draaikolkstructuur trekt deze schrijver paralellen tussen heden en verleden.

Wat zijn deze paralellen? Verre van verrassend wordt kou ingezet als een symbool voor de negatie van beweging. In letterlijke zin (John Franklin zit drie jaar vast in het ijs), maar ook in subtielere zin. Menig passage ademt een gevoel van gevangenschap en verblindheid. Verder wordt het geweer gebruikt als symbool voor de nadelige invloed van het westen. Daar de Eskimo’s voorheen genoodzaakt waren om hun leven in samenhang met de omgeving in te richten, onder meer door met primitieve jachtmethoden mondjesmaat caribou te slachten, stelt het geweer ze in staat om de caribou-populatie uit te hollen. Ironisch genoeg heeft dit hongersnoden tot gevolg. Het is een van de omstandigheden die de Esikimo-cultuur wegvaagt en misplaatst.

Waar Vollmann verder in uitblinkt, is het beschrijven van de interactie tussen omgeving en samenleving. De uitgestrekte omgeving vol met ijsvlakten en mosland scheidt, samen met de pragmatische doch zielloze gebouwen, de mens af van de rest van de wereld. Dit wordt versterkt door de kou: een immer aanvallende vijand. Eenzaamheid wordt nooit expliciet benoemd als thema; maar is consequent aanwezig.

‘The Rifles’ is kortom een knap geschreven, beklemmend boek dat door de voornoemde thema's een ietwat dromerige blik werpt op de geschiedenis van Noord-Amerika. De mooie omschrijvingen van het landschap en de vernuftig vervlochten narratief maken dit vervolgens een memorabele leeservaring.

Rituelen - Cees Nooteboom (1980)

4,0
Wederom een bijzonder fijne roman van Cees Nooteboom. Hier beschrijft hij de ondragelijke doelloosheid van het bestaan door de ogen van drie personages. Eigenlijk bekijkt het boek drie uitingsvormen van nihilisme. Inni Wintrop handelt uit een passief nihilisme, waarin het leven slechts een wrede grap is. Arnold Taads is een misantroop die zich afzondert van de wereld. Philip Taads betracht zelfvernietiging door middel van zen-filosofie. Desalniettemin kunnen de heren niet geheel hun drang tot doelgeving lozen. Daarom introduceren ze rituelen. Het boek lijkt haast te suggereren dat hebben van doelgevend ritueel belangrijker is dan de inhoud van dit ritueel. Interresante thematiek mijns inziens!

Het boek bespreekt verder best veel in nog geen 200 pagina's. Het helpt dat Cees, ondanks de zweverige uitweidingen ,een behoorlijk spaarzame schrijfstijl hanteert. Wellicht zelf iets té spaarzaam, want het boek voelt ietwat volgepropt aan. Desondanks blijft 'Rituelen" een buitengewoon indrukwekkend werkstukje. Nooteboom zou maar zo een van mijn lievelingschrijvers kunnen worden.

Road, The - Cormac McCarthy (2006)

Alternatieve titel: De Weg

4,0
Bepaalde auteurs brengen literaire diepgang aan door wijdlopige kruisverbanden te trekken tussen een veelvoud aan onderwerpen. Cormac McCarthy doet hier het omgekeerde. Hij haalt doelbewust veel weg. Neem een post-apocalyptisch verhaal en verwijder alle onnodige ballast. Wat hou je over? Allereerst hou je een naakte overlevingsstrijd over: het zoeken naar eten en drinken, alsook het bewapenen tegen gevaar. Het gevaar komt van de omgeving, maar ook van andere mensen. Dit leidt tot elementaire morele vragen: kan ik de ander vertrouwen, of is de ander een gevaar? Kan ik mijn eigen belang vooropstellen; zelfs als ik daarmee de ander schaad? Deze kwesties worden verfrissend droog beschreven. Het verhaal schuwt namelijk uitgebreide filosofische passages. De aandachtige lezer merkt echter dat de vraag, of de mens van nature goed of slecht is, op de achtergrond meespeelt. Ondanks de bijtende, grauwe tragiek blijft Cormac McCarthy relatief optimistisch over de mens; zonder naïef te zijn over zijn slechte kanten. Het valt mij verder op dat hoop in dit verhaal wederom een belangrijk thema is. Wellicht waardeer ik daarom zijn boeken zo zeer.

Roman s Kokainom - M. Agejev (1934)

Alternatieve titel: Roman met Cocaïne

4,0
Naargeestige roman die onderzoekt hoe de mens naar laaghartige driften grijpt in zijn zucht naar genot. Deze driften tonen zich zelfs heftiger naar mate de mens zich richt tot hogere humanistische idealen. Of wellicht verliest de mens zich voornamelijk in zulke driften als ze tekort komen ten opzichte van hun idealen? Een drang naar zelfdestructie omdat wordt voorvoeld dat we het geluk niet waardig zijn? Hoofdpersonage Vadim krijgt in ieder geval meermaals de kans om diepgravende menselijke connecties te vormen. Hij weet echter niet daarvoor de kwetsbaarheid op te brengen. Cocaïne vormt een vervanging en voorkomt dat hij zich zwak moet opstellen. Zodoende gaat dit personage geatomiseerd ten onder. Een beklemmend en cynisch verhaal dat stof tot nadenken geeft.