menu

Hier kun je zien welke berichten dutch2.0 als persoonlijke mening of recensie heeft gemarkeerd.

Negra Espalda del Tiempo - Javier Marías (1998)

Alternatieve titel: De Zwarte Rug van de Tijd

5,0
Ooit heb ik hier geprobeerd uit te leggen waarom mijn nr.1 (Gesprek in de Kathedraal van Mario Vargas Llosa) mijn nr.1 is. Ik kwam niet veel verder dan briljant, overdonderend, virtuoos, en meer van dat soort lege kreten. Het bleek dat de enige manier om het briljante van die roman uit te leggen, is om hem woord voor woord te herhalen. Toen ik dat eenmaal door had haalde ik het stukje van de site voordat het goed en wel was verschenen.

Hoe moet dat dan met de nummer 2 van mijn favorietenlijst, een roman van een schrijver die ik beschouw als de grootste Europese schrijver van dit moment (niet dat ik alle schrijvers ken) en waarvan ik de romans blind aanschaf?

Toch maar een poging.

Stijl
De stijl van Javier Marías ligt een beetje in de buurt van schrijvers als Hrabal en Saramago. Lange, lange, lange zinnen, met heel veel komma’s en zonder al te veel dialoog. Ze lopen soms pagina’s door, maar dat heb je pas in de gaten als je op een onverwachte punt stuit. Toch onderscheidt Marías zich van Hrabal en Saramago, door het vloeiende en de elegantie van zijn zinnen. Die zinnen zijn vaak van zulke schoonheid (niet door wát er gezegd wordt maar hóe het gezegd wordt) dat ze letterlijk je adem benemen.

Inhoud
Qua inhoud zou je Marías' werk essayistische fictie met autobiografische elementen kunnen noemen. Aan plots doet hij niet. Vaak verzint hij een gebeurtenis en draait hij vervolgens in groter en kleiner wordende cirkels om die gebeurtenis heen. Zo lees je wat er is gebeurd en hoe het precies in zijn werk is gegaan, maar ook wat er had kunnen gebeuren als…, en hoe deze gebeurtenis lijkt op een gebeurtenis van vroeger en ver weg, en hoe deze gebeurtenis zou kunnen worden opgevat, en hoe ook en hoe niet. Op die manier schrijft hij soms 60 pagina’s lang over een gebeurtenis van nog geen minuut, waarbij en passent allerlei boeiende thema’s (tijd, toeval, samenhang) de revue passeren.

Zwarte rug
In De zwarte rug van de tijd ontbreekt zo’n bepalende gebeurtenis. Desondanks (of dankzij) gaan hier alle remmen los. De roman schiet alle kanten op, in tijd en plaats en thema, waarbij autobiografische elementen en fictie uiteindelijk niet meer van elkaar te onderscheiden zijn. Dit is ook een van de weinige romans waarin Marías echt weet te ontroeren. Al met al één langgerekte prikkel voor hoofd en hart, in een stijl die onmiskenbaar Marías is en dus onmiskenbaar briljant. Meesterrrrwerk.

Netherland - Joseph O'Neill (2008)

Alternatieve titel: Laagland

4,0
Een boek over een verbritste Nederlander in New York, die met een stel Carribeans gaat cricketen en en passent bevriend raakt met een charismatische entrepreneur uit Trinidad, een Russische ondernemer annex gangster, een Turkse engel en een food critic die Vinay heet. Tussen de bedrijven door nemen zijn vrouw en kind de benen, zodat hij eenzaam en alleen achterblijft in het Chelsea Hotel in het getraumatiseerde New York van na 9/11.

Netherland gaat, het zal niemand verbazen, over ontworteling en het verlangen naar een thuis in een op drift geraakte wereld. Het levert een boek op dat van de eerste tot de laatste letter boeit. Knap, als je bedenkt dat Netherland nauwelijks een plot heeft, dat de karakterontwikkelingen allesbehalve spectaculair zijn en dat de relatieperikelen ook nooit wereldschokkend worden.

De kracht van het boek zit hem deels in de boeiende observaties van hoofdpersoon Hans, deels in de kleurrijke personages en deels in het (eerder Brits dan Amerikaans aandoende) smakelijke proza. Bovendien krijg je een rondleiding door New York, waarbij de bekende plekjes worden overgeslagen en je terechtkomt in onbekende parkjes, uitgestorven kerkhoven, op voormalige vliegvelden en andere sfeervolle plekken. En natuurlijk leer je veel, heel veel over die curieuze sport die cricket heet.

Netherland is een meanderende vertelling, waarbij je je als lezer maar het best kunt laten meevoeren met de stroom. Van Den Haag naar London naar New York naar Trinidad, op zoek naar gemoedsrust en naar een plek die je thuis kunt noemen.

Noise of Time, The - Julian Barnes (2016)

Alternatieve titel: Het Tumult van de Tijd

4,0
Kun je als kunstenaar je integriteit bewaren binnen een totalitair syteem? Dat is de onderliggende vraag bij deze fraaie roman van Julian Barnes, een vraag waarop het antwoord trouwens luidt: nee, nee en nog eens nee. Als kunstenaar kun je hooguit onvergetelijke kunst maken, waarmee je in ieder geval boven het tumult van de tijd uitstijgt. Maar als mens ga je moreel kapot aan de compromissen die je moet sluiten. En wat voor compromissen.

The Noise of Time is geen biografie van Shostakovich, maar focust op drie perioden in het leven van de Russische componist. Drie perioden waarin Shostakovich onmenselijke offers moet plegen om als mens en muzikant te overleven. Eerst treffen we hem aan in de jaren van de grote zuiveringen (rond 1936), toen Stalin complete sociale kringen van de Russische bodem vaagde. In dit deel wacht Shostakovich bij de lift van zijn appartement op de geheim agenten die hem al of niet zullen afvoeren. En hij wacht bij die lift, midden in de nacht, omdat hij zijn familie het spektakel van zijn arrestatie wil besparen. Net als zoveel andere Russen die in die jaren bij een lift in een flat stonden te wachten.

In het tweede deel komt de componist terug uit New York (1948) waar hij een speech heeft voorgedragen waarin hij heeft afgerekend met alles en iedereen waarin hij altijd heeft geloofd. Die speech is uiteraard geschreven door de speechschrijvers van de partij. In het derde deel staat Shostakovich de grootste vernedering van allemaal te wachten.

Zoals hierboven al duidelijk wordt: The Noise of Time is bepaald geen vrolijk werk. Het doet soms denken aan 1984, hoe een staat het leven en het zielenheil van haar onderdanen controleert en vormgeeft. Wie in zo'n staat wil leven en werken zal moeten voldoen aan de wensen van de staat, zodat iedereen vroeg of laat moreel volledig naar de knoppen gaat. Een leven dat uiteindelijk alleen te leven is met behulp van wodka en ander stevig spul.

Na (roman) The Porcupine en (essaybundel) Letters from London keert Barnes met The Noise of Time terug naar de politiek. Maar dit boek is veel snijdender, killer en (gek genoeg) menselijker dan die voorgangers. Zonder hoop en zonder troost. Een beetje zoals alle boeken die Barnes schreef sinds hij weduwnaar is geworden.

En dan nog even dit: wie dit boek leest zal in eerste instantie blij zijn dat onze eigen kunstenaars niet onder dergelijke omstandigheden hun werk hoeven te doen. Zij hoeven geen compromissen te sluiten of teksten van anderen voor te dragen waarin zij zelf niet geloven.Toch? Tot je beseft dat de wereld van de vrije markt toch ook wel akelige trekjes heeft. Nee, schrijvers hoeven nu geen politieke speeches meer te houden, maar om financieel te overleven moeten ze wel opduiken in achterlijke televisieprogramma's of mensen overhalen om over te stappen op deze energieleverancier of deze levensverzekeraar. En dat lijkt me eerlijk gezegd toch ook wel een aanslag op je morele integriteit.

Nothing to Be Frightened Of - Julian Barnes (2008)

Alternatieve titel: Niets te Vrezen

4,5
Een (sort of) filosofisch essay van 250 pagina's over dood, God, geheugen, familie, literatuur en alle dwarsverbanden die je tussen de onderwerpen kunt bedenken. Boeiend? Zekers!

Het boeiende zit hem misschien wel meer in het autobiografische gehalte van het boek dan in het filosofische. Barnes laat zich hier kennen als een twijfelend mens die leeft met een constante doodsangst. Hij beschrijft, empatisch maar eerlijk, de dood van zijn ouders en de dood van heeeel veel schrijvers, voornamelijk Franse. Dat laatste levert de anekdotes op die het boek nog enigszins luchtig houden.

Jammer dat Barnes een open kans laat liggen (een frisse duik in het Boeddistisch gedachtegoed, dat hij terzijde wel aanstipt) maar verder is het alleen maar genieten van dit boek. Waarvan de voornaamste kwaliteiten, zoals eigenlijk bij alle boeken van Barnes, de combinatie van humor, eruditie en groot schrijftalent is. Geschikt voor iedereen die niet bang is voor een flinke (maar niet al te zware) verhandeling over wezenlijk menselijke zaken.

Enne, die titel is veel slimmer dan je op het eerste gezicht zou denken.

Nutshell - Ian McEwan (2016)

Alternatieve titel: Notendop

4,0
Erg leuk dit. Een combi van thriller, dark comedy, Shakespeare-imitatie en psychodrama met als montere gids een wereldwijze foetus. Een foetus die me qua toon soms een beetje deed denken aan Holden Caulfield uit The Catcher in the Rye. Net zo opstandig, net zo bijdehand maar toch ook wel ontroerend. Een foetus die tegen wil en dank terechtkomt in een complot en daar nauwelijks iets aan kan doen. Zijn enige wapen, dat hij dan ook regelmatig gebruikt, is zijn moeder een paar schoppen tegen de baarmoederwand verkopen. Haalt niet veel uit maar lucht wel op.

Normaal gesproken ben ik nooit zo weg van de pogingen tot humor van McEwan, maar hier werkt het goed. Tegelijkertijd is zijn wereldbeeld (of het wereldbeeld van de foetus, die ik maar even gelijkstel aan elkaar) nog steeds niet al te vrolijk.

Enige minpuntjes zijn de (soms) lange uitweidingen over minder relevante onderwerpen (zoals de flauwe opmerkingen over genderkwesties) en het optreden van Shakespeare himself. Beetje gezocht en niet echt nodig. Maar wie een komische thriller met een foetus in de hoofdrol tot een goed einde weet te brengen, heeft het natuurlijk prima gedaan. De rest is bijzaak.