Er is zo te zien maar weinig aandacht voor Thomas Pynchon op deze site. Jammer, de man is uniek op literair gebied en ik reken hem tot een van de beste naoorlogse schrijvers, misschien gewoon de allerbeste. Een status die hij voor een groot deel heeft verworven met dit boek, Gravity's Rainbow.

Ik zou het plot kunnen omschrijven (kort: een man speurt het Europa van net na de oorlog af naar een geheimzinnig onderdeel van een speciaal model V2-raket), maar dat is zinloos. Het boek zit zo vol met uitweidingen en hele passages die niks met het 'plot' te maken (lijken te) hebben, dat geen enkele omschrijving recht zal doen aan wat je hier inhoudelijk allemaal aan zult treffen. Daarnaast worden er voortdurend dagdromen, gewone dromen, flashbacks en door drugs geïnduceerde hallucinaties door de 'echte' verhaallijn verweven, waardoor een rode draad vaak zoek lijkt. Ook qua onderwerpen schiet het boek alle kanten op, en er is een behoorlijke kennis nodig van onder meer raketwetenschap, chemische synthese, Pavloviaanse psychologie en de Joodse mystieke traditie om alle facetten van het verhaal te begrijpen. Aangezien er afgezien van Pynchon zelf waarschijnlijk weinig mensen thuis zijn in al deze velden tegelijk, zal het boek de nodige passages bevatten waarbij je als lezer even geen flauw idee zult hebben waar het over gaat.

Het is misschien ook daarom dat Gravity's Rainbow de status heeft verworven van 'moeilijk boek'. Hoewel ik hier in kan komen en het zeker geen lichte kost is, blijft zo'n noemer altijd wat betekenisloos en is het uiteraard niet iets waardoor iemand zich zou moeten laten weerhouden om dit werk te gaan lezen. Natuurlijk, Gravity's Rainbow snijdt typische Pynchoniaanse thema's aan zoals entropie, paranoia, macht en controle, maar Pynchon is niet alleen maar 'moeilijk'. Er zit oprecht erg veel humor in zijn stijl, hoewel dit door zijn manier van schrijven niet altijd meteen duidelijk naar voren komt. Ook wisselt hij de diepzinnige stukken regelmatig af met de nodige seks, drugs & rock 'n roll. Het sacrale en het vulgaire liggen bij Pynchon vaak dichter bij elkaar dan misschien lijkt…

Gravity's Rainbow is geen gewoon boek, en moet dus ook niet als zodanig benaderd worden. Thomas Pynchon heeft met dit werk zo'n beetje geherdefinieerd hoe een roman in elkaar kan zitten, en voor de lezer betekent dit dan ook het vinden van een andere mindset, een andere benadering over hoe je een boek moet lezen en wat je ervan moet verwachten. Gravity's Rainbow is een soort droom. Plotselinge afwisselingen die niks met elkaar te maken lijken te hebben, geen duidelijke structuur, verwarring alom. Maar als je wakker wordt, heb je toch het idee dat alles met elkaar samenhing en dat er een diepere betekenis achter schuil ging.

Een uniek boek dus, en zeker niet een dat ik blind aan iedereen aan kan raden of dat bij iedereen in de smaak zal vallen. Wie zich er echter aan durft te wagen, heeft een van de beste literaire ervaringen ooit in het vooruitzicht.

The Man in the High Castle is het eerste boek van Philip K. Dick dat ik gelezen heb. En het beviel me erg goed, stukken beter althans dat het vrij lage gemiddelde hier iemand misschien zou laten geloven. Science Fiction dekt niet helemaal het genre, in feite is dit boek een alternatieve geschiedenis. Eentje waarin Duitsland en Japan de Tweede Wereldoorlog hebben gewonnen, en de Verenigde staten hebben opgedeeld in een Duits en een Japans deel. Dat is dus niet zozeer Science als voornamelijk veel Fiction.

In het door Japan bezette gedeelte van de VS volgen we de levens van diverse personen, die misschien nog als sterkste overeenkomst hebben dat ze allemaal vrij laaggeplaatst zijn en vaak geen rol van betekenis spelen in het 'grote geheel'. Zo is er Robert Childan, die in winkel heeft in Amerikaans antiek dat door Japanners zeer gewild is, Frank Frink, een metaalbewerker die replica's van datzelfde antiek maakt, en diens ex-vrouw Julia, een judo-instructrice die in de neutrale zone tussen het Duitse en Japanse deel van de VS woont. Deze mensen doen voornamelijk hun eigen ding, waardoor er niet echt sprake lijkt van een overkoepelend plot. Toch is er zeker sprake van een aantal samenbindende factoren, waardoor de verschillende verhaallijnen met elkaar verweven raken. Sowieso is de hele alternatieve geschiedenis vaak eigenlijk een kapstok aan de hand waarvan bepaalde thematiek uitgewerkt wordt. Vooral vraagstukken rond identiteit en authenticiteit houden zo'n beetje alle personages op verschillende manieren bezig.

Daarnaast is er het aspect van de Aziatische spiritualiteit, dat door de Japanse invloeden ook sterk in de Amerikaanse cultuur geworteld is geraakt. Praktisch iedereen in het ban van het boek I Ching, waar waarzeggende krachten aan worden toegeschreven en dat continu gebruikt wordt als een soort orakel. De I Ching verweeft hiermee op subtiele wijze de lotgevallen van de verschillende hoofdrolspelers, vaak op manieren waarvan ze zelf niet bewust zijn.

Ook is er natuurlijk de titulaire Man in the High Castle zelf. Dit betreft een geheimzinnige auteur die een boek over een alternatieve geschiedenis heeft geschreven, eentje waarin Duitsland en Japan de Tweede Wereldoorlog hebben verloren. (En nee, dit is niet onze eigen geschiedenis: in dit geval is de wereld onderverdeeld tussen de Verenigde Staten en Groot-Brittanië). Ook zijn boek houdt de verschillende personages bezig, waarbij Julia's verhaallijn specifiek draait om haar zoektocht naar dit enigmatische figuur. Het gegeven van een boek-in-een-boek maakt het mogelijk om op een metaniveau over het concept van een alternatieve geschiedenis te praten, wat vaak leidt tot interessante discussies en inzichten.

Enige minpunt, en misschien de reden dat ik 'maar' 4* geef: het boek voelt soms onaf. De verschillende verhaallijnen worden weliswaar goed uitgewerkt, maar een en ander blijft toch een beetje hangen, met sommige onderwerpen had meer gedaan kunnen worden. Vooral het einde van Julia's verhaallijn, tevens het einde van het boek zelf, voelt een beetje te open. Dit zal te maken hebben met het feit dat Philip K. Dick eigenlijk van plan was om een vervolg te gaan schrijven op dit boek, maar dat is er nooit van gekomen. Het onderzoek doen naar Nazi-Duitsland was voor de man te deprimerend, en wie kan hem dat kwalijk nemen. Gelukkig is The Man in the High Castle op zichzelf ook gewoon een meer dan prima boek. Het mag zich dan wel afspelen in een alternatieve wereld, uiteindelijk zegt het toch vooral veel over die van ons.