Bemoedigende autobiografische reflecties van een hoogopgeleide twintiger die het heft in eigen handen neemt als haar leven niet de route neemt die zij gehoopt had. Anjuly schrijft hiermee een aangrijpend boek over keuzestress, liefdesperikelen en haar persoonlijke zoektocht naar een bevredigende carrière. Dit aangevuld met korte citaten die als een soort facebook statussen elk hoofdstuk afronden en daarmee tonen dat meer leeftijdsgenoten met soortgelijke issues kampen. Op deze manier wordt er zowel een persoonlijk als een maatschappelijk beeld geschetst van een generatie die alleen maar op negatieve wijze in de beeldvorming terecht komt.

De kracht van haar schrijven zit in een niets en niemand ontziende eerlijkheid waarmee ze haar eigen angsten en haar eigen frustraties invoelbaar maakt voor de lezer. Met een prettig relativerend gevoel voor humor waar ik zelf enkele malen hardop om heb moeten lachen. Volgens mij kunnen veel twintigers (in verschillende stadia van hun ontwikkeling) veel hebben aan de kritische realiteitscheck die deze jonge vrouw op zichzelf loslaat. Het is al een verademing dat iemand eens zegt hoe ontzettend vervelend afstudeerscripties en meerdere afwijzingen op de arbeidsmarkt kunnen zijn voor je zelfbeeld.

Dit is zowel een prettig weerzien met het vervreemdende universum dat Murakami schept als een ietwat teleurstellende ervaring. Het start als een thriller waarbij de lezer gedwongen wordt om door te lezen om het mysterie te ontrafelen. Hij weet dan steeds met onverwachte wendingen te komen waardoor je de belangrijkste personages steeds in een iets ander licht gaat zien. Helaas weet hij die spanning niet de hele roman vol te houden en na verloop van tijd verzandt het te vaak in ellenlange dialogen en uitleg bij het plot. En dan moet het mysterie ook vanuit twee verschillende personages opgelost worden, waardoor de lezer dus ook een dubbele uitleg voor zijn kiezen krijgt.

Toch heb ik het weer met veel plezier gelezen door de zwoele en sensuele sfeer die zijn boeken zo aantrekkelijk maken. Murakami weet als geen ander literatuur sexy te krijgen. Tengo, Aomame en alle bijrollen zijn onderhoudende karakters die je meenemen in een schimmig gebied tussen droom en werkelijkheid.

Gemengde gevoelens. De verhaallijntjes komen op grandioze wijze samen en Murakami laat nog maar eens zien wat een grandioos wonder in het vertellen van verhalen hij is. Toch had de trilogie in zijn geheel iets compacter en beter gedoseerd gekund. Het verhaal wordt steeds opgehouden met onnodige uitweidingen, irritante herhalingen en soms zelfs hele passages die opnieuw verteld worden vanuit een ander perspectief. Ik vraag me af of het een bewuste keuze is van de schrijver geweest of gewoon een zwak punt in zijn gekozen stijl. Ik twijfel dan ook wat ik zwaarder laat wegen: of de schoonheid en de narratieve complexiteit van het werk, of de idioot lang uitgesponnen verhaallijn die drie boeken nodig heeft om tot zijn conclusie te komen.

Uiteindelijk is mij wel die sfeer bijgebleven waarbij goed en kwaad onderdeel zijn van een kosmische balans om de wereld in stand te houden. Volgens mij zijn de Little People een soort personificatie van dat wij allemaal uiteindelijk verteerd worden door de dood, maar dat onze daden door blijven leven in de wereld zonder ons. Het zijn dat soort symbolen en metaforen die zijn werk toch ook weer bijzonder maken. Ik kijk dan ook uit naar zijn volgende werk (ook een stuk korter!).

Voor mij gaat het toch vooral over de scheppende kracht van literatuur en hoe de wereld bestaat uit allerlei soorten verhalen. Verhalen over wie wij zelf zijn, over waar wij vandaan komen en over wat de betekenis van dit alles is. Herinneringen zijn het verhalend maken van je eigen ik en die zo rangschikken dat zij de chaos van het leven van een bepaalde betekenis kunnen voorzien.

Wat ik jammer vind is dat er enerzijds schitterende beeldende passages zijn die het boek naar een hoger plan tillen, maar dat er anderzijds weer veel teveel tijd wordt gespendeerd aan uitleg. Ik heb al een behoorlijke tijd geen boek van Murakami meer gelezen, maar ik meen mij te herinneren dat hij normaal een heleboel aan de verbeelding van de lezer overhoudt. Het is alsof hij hier er wel voor kiest om zijn conceptuele wereld van IQ84 zo uitgebreid mogelijk uit te werken. Het laat allemaal weinig aan de verbeelding over en levert daarnaast enkele tergende passages waarin het uitwerken van begrippen (perceiver, receiver, dohta, air chrystalis, etc) niet op lijkt te houden. Heel zonde, want de roman is op zijn sterkst als het de vreemde gewaarwordingen van zijn personages simpelweg beschrijft.

Niet uitgelezen na 200 bladzijdes. Het is niet de eerste keer dat ergens op de achterflap 'Murakami' wordt genoemd om de potentiële lezer een bepaald idee te geven, terwijl deze misdaadthriller in de verste verten niets wegheeft van de absurdistische droomliteratuur van deze auteur. Ik zou dan eerder die andere grote Japanner noemen (Akira Kurosawa) omdat het boek lijkt op de filmklassieker 'Tengoku to Jigoku'/'High and Low' (1963). Dit boek gaat ook over kinderontvoeringen en hoe het politieapparaat hierop reageert, maar de focus ligt hier meestentijds op de wankele relatie tussen persvoorlichting en de misdaadjournalistiek. En dat is toch niet helemaal waarom ik een boek in dit genre lees, zeker niet als het hoofdpersonage zijn kind heeft verloren en niet weet welk lot zijn gezin boven het hoofd hangt als ze wordt teruggevonden, maar zelfs deze mysterie-insteek spanningsloos blijft voortkabbelen.

Dystopieën gaan allemaal een beetje op elkaar lijken. Of zoals Claire North met de titel '84K' (2018) verwijst naar Orwell's '1984' (1949) als een moderne verbeelding van een dictatoriaal Groot-Brittannië. Mensenlevens alleen nog maar uitgedrukt in hun geldwaarde. Als ambtenaar van de zogenaamde Criminal Audit Office maakt 'Theo Miller' berekeningen waarin hij de waarde van slachtoffers tegenover die van daders legt. De ene moordenaar draagt nu eenmaal meer bij aan de maatschappij dan de andere. Zelf heeft hij zijn identiteit gestolen om aan het systeem te ontsnappen, want door zijn besmette ouders zal hij altijd gehinderd worden door zijn verleden. Dan duikt er een jeugdliefde op die de potentie heeft om zijn façade als 'Theo Miller' door te prikken en wordt hij aan het twijfelen gebracht over zijn eigen rol in dingen. Maar wie zijn je vrienden of vijanden wanneer de staat de vrije markt heiliger heeft verklaard dan mensenrechten? En hoe komt één individu überhaupt nog in verzet als hij al die tijd onderdeel is geweest van het systeem?

Het is jammer dat '84K' (2018) veel echo's oproept van thema's uit andere SF-klassiekers. Zo doet de Criminal Audit Office denken aan de Precrime Office uit Philip K. Dick's 'The Minority Report' (1956). De exploitatieve omgang met (voornamelijk vrouwelijke) lopende band medewerkers doet denken aan de 'Dienstmaagden' uit 'The Handmaid's Tale' (1985) van Margaret Atwood. De queeste van 'Theo Miller' naar een mogelijke dochter doet dan weer denken aan de manier waarop de hoofdpersoon in 'Children of Men' (1992) tegen het systeem moet vechten om een toekomstige generatie te redden. Misschien een beetje 'The Circle' (2013) in de uitvoerige beschrijvingen van blijmoedige doch hyperkapitalistische marketingtaal om mensen ervan af te leiden dat er alleen mensenrechten worden afgepakt. Bij vlagen lijkt Claire North zelfs de kenmerkende staccatostijl van Cormac McCarthy's 'The Road' (2006) te kopiëren. Een interpunctieloos ritme van kale, nihilistische beschrijvingen van een wereld waar schoonheid en menselijkheid verloren zijn gegaan. Bijna als een religieus mantra.

Nu moet ik '84K' (2018) ook niet helemaal tekort doen. Net als in 'The First Fifteen Lives of Harry August' (2014) heeft Claire North een bepaald soort gevoel voor Britse lulligheid. Je moet even door de voorspelbare sfeerschetsen van een dystopisch Londen ploeteren om er te komen, maar gaandeweg duiken er markante vrouwen op die kleur geven aan het geheel. Een transvrouw die haar hypermannelijke identiteit heeft achtergelaten en zichzelf die ene daad van menselijkheid tot doel heeft gesteld: de dodelijk gewonde 'Theo Miller' moet gered worden. Met haar tarotkaarten probeert ze te bepalen waar ze met haar woonboot naartoe wil varen. En dan is er de huurmoordenares die in de logica van deze maatschappij kan uitgroeien tot een societyfiguur. Een bodybuildende advocate met Indiase roots die haar opponenten niet alleen intellectueel te slim af is, maar óók een venijnige rechtse hoek kan uitdelen. Een gewelddadige rebellenleidster die met beperkte middelen en een hardvochtige leefstijl toch vasthoudt aan haar decorum als dame van stand. Zo'n grootmoeder voor wie tuinieren of thee drinken net zo essentieel is als objecten opblazen of verraders elimineren.

In grote lijnen stelt '84K' (2018) teleur als een voorspelbaar genrewerk dat nooit helemaal los lijkt te komen van thema's uit andere SF-klassiekers. Er had misschien meer ingezeten als Claire North nog een stapje verder was gegaan in het uitwerken van zulke markante bijrollen die meebewegen met het systeem of er verzet tegen plegen. Nu blijft het toch meer van hetzelfde met een sprankje eigenheid in de sterke vrouwenrollen.

(Bedankt Brian en Marjon voor dit verjaardagscadeau. Ik heb vééééél te lang gewacht voordat ik het uiteindelijk ben gaan lezen.)

In eerste instantie was ik verkikkerd op die heerlijk pathetische en bombastische figuur Des Esseintes, die in zijn eigen kunstmatige wereldje verkeert. Er ontstond naar dat karakter een soortgelijk gevoel van afkeer en affectie, zoals ik die ook ooit voelde voor literaire figuren als Bazarov van Toergenjev, Oblomov van Gontsjarov en Madame Bovary van Flaubert. Naar het einde toe verloor ik echter mijn interesse toen het verhaal een bijna essayistische structuur begon te krijgen en het meer een reflectie werd op de kunsten dan een consistent verhaal met een kop en een staart. Het levert een intrigerende roman op die ik met veel plezier gelezen heb, maar die mij niet tot aan het einde toe heeft weten te raken.. Trouwens wel een dikke pluim voor Jan Siebelink, die met zijn recente vertaling een prettig leesbare en toegankelijke Nederlandse versie heeft weten te krijgen.