menu

Hier kun je zien welke berichten Donkerwoud als persoonlijke mening of recensie heeft gemarkeerd.

Uit een Jeugd: Herinneringen aan Zeeland - Jan Campert e.a. (2016)

3,0
Eerlijk gezegd ken ik Jan Campert alleen maar door dit boekje, maar als tweede generatie Zeeuwse migrant smacht ik zelf naar het natuurschoon en de eenvoud van de provincie. Het simpele boerenleven. De schepen die langs de einder over de Schelde trekken. Het pittoreske dorpje waar ik vele zomervakanties heb doorgebracht met mijn duivenhoudende grootvader en een grootmoeder die bijna elke dag aardappels en pudding klaarmaakte voor het avondeten. De lege stukken troosteloze (landbouw-) grond die voor mij zowel onooglijk lelijk als idyllisch en wonderschoon waren. Zeeland leeft in mijn herinneringen, en laat nostalgie nu net de insteek zijn waarmee Campert deze reeks teksten eind jaren twintig schreef, voor een magazine van en voor Zeeuwen in den vreemde.

Het is allerminst diepzinnig of vernieuwend proza , maar Campert beschrijft zijn jeugdjaren met een aanstekelijke affectie naar de plaats waar hij is grootgebracht. Over kwajongensstreken met militairen, het aanspreken van bevallige meisjes in de stoomtram, een wereldoorlog die vluchtelingen over de grenzen drijft en het eeuwige gevoel dat de plaatsen die je liefhebt aan het veranderen zijn door de genadeloze raderen van de tijd. Ik kan ontzettend genieten van het archaïsche, vooroorlogse taalgebruik: 'En zeg mij, is het geen wonder altijd weer, geen verrukking en geen gebed, dit blauwe, eindelooze water, van einder tot einder als een gladde, spiegelende vloer onder het dak der hooge, strakke hemelen?' (122) Voor subtiliteit moet je niet bij Campert zijn, maar zijn lyrische ontboezemingen geven in ieder geval kleur aan mijn eigen nostalgische jeugdherinneringen aan Zeeland.

Uitgeverij Guggenheimer - Herman Brusselmans (1999)

3,0
Ik vond deze eigenlijk het grappigst van de drie. Het gaat nog steeds helemaal nergens over, maar dat verwachtte ik inmiddels ook niet meer. Het leukste is hoe Guggenheimer zelf ook een pretentieuze kwast gaat worden omdat hij nou eenmaal in de boekenbusiness werkt.

Umibe no Kafuka - Haruki Murakami (2002)

Alternatieve titel: Kafka op het Strand

4,5
Het mooiste vind ik de tederheid waarmee Murakami zijn karakters beschrijft zonder te oordelen en te veroordelen. Ze zijn gewoon zoals ze zijn: gemankeerde mensen zoals jij en ik. Bij iedere andere schrijver zou de magisch-realistische toon onecht en geforceerd aan voelen, maar Murakami doet het op zo'n manier dat je het meteen accepteert als zijnde echt. Dat je het niet helemaal kunt snappen, werkt juist mee aan de magie van het geheel.

Uncle Tom's Cabin - Harriet Beecher Stowe (1852)

Alternatieve titel: De Hut van Oom Tom

3,5
Natuurlijk dè iconische roman over de slavernij, maar bij herlezing blijkt het veel meer een zorgvuldige afweging van de pro's en de contra's dan een radicale afwijzing van het systeem. De religieuze boodschap - hoewel natuurlijk goed te plaatsen in de tijd - neemt te vaak de overhand en is naar huidige maatstaven nogal gedateerd. Toch is het een roman die het verdient om gelezen te worden omdat het zo treffend de menselijkheid van de slaven weet te verbeelden.

Unconfessed - Yvette Christiansë (2006)

Alternatieve titel: Sila Van Den Kaap

3,0
De rijke binnenwereld van een tot slaaf gemaakte ziel. Of zoals de Zuid-Afrikaanse Yvette Christiansë in 'Unconfessed' (2006) raakt aan datgene wat voor geen enkel mens afgepakt kan worden: de verbeelding. Tot slaaf gemaakte Sila van den Kaap heeft geen beschikking meer over wat er mer haar lichaam gebeurt of wie eraan mag zitten. Talloze verkrachtingen en gruwelijke lijfstraffen. Haar bloedeigen kinderen worden stelselmatig van haar afgepakt. Er wordt haar een christendom opgelegd waarin zij een ondergeschikte rol heeft ten opzichte van witte medemensen. Zelfs een juridisch vastgelegde vrijheidsbelofte van een voormalige slavenhoudster blijkt weinig bindend wanneer de zoon besluit om zijn moeders wens naast zich neer te leggen. Maar met elke afstompende vernedering bijt Sila zich vast in het beetje invloed wat ze zelf kan uitoefenen op de wereld. Het brengt haar tot de ultieme zonde als ze haar eigen zoon vermoordt om hem verdere martelingen te besparen.

'Unconfessed' (2006) is opgezet als een episodische verzameling gedachtestromen waarin Sila van den Kaap vat probeert te krijgen op haar tegenstrijdige emoties. Voor de buitenwereld lijkt een zwaar getraumatiseerde Sila haar verstand te hebben verloren, maar middels haar gesprekken met de geest van haar overleden zoon reconstrueert ze het immense onrecht dat haar is aangedaan. Zo oordeelt ze over de witte plantagehouders die nu zo hardvochtig over haar oordelen. Met haar bittere observaties fileert ze hun egoïsme en kromme wereldbeeld. Zelfs richting goedbedoelende witte mensen als slavenhoudster Oumiesies en haar oprechte voornemen om Sila met haar kinderen vrijheid te verlenen. Maar ook deze kloeke madam liet een puinhoop achter toen ze weigerde om haar tot slaaf gemaakten vrij te laten tijdens haar eigen leven. Haar blinde vlek naar zoon Theron maakte dat zij werkelijk geloofde dat haar tot slaaf gemaakten gratie zouden worden verleend. Voor Sila is 't de grootste deceptie dat een geprivilegieerd iemand zo in haar eigen belangrijkheid kon geloven, zelfs wanneer de alledaagse realiteit daar geen aanleiding toe gaf.

'Unconfessed' (2006) is meer karaktergedreven dan plotgedreven. In deze roman vooral veel introspectieve beschouwingen van iemand die innerlijke waarheden ontrafelt omdat ze haar vat is verloren op tijd en ruimte. Haar eigen trauma als een middel om tot de kern te komen van groot maatschappelijk onrecht. Schrijfster Yvette Christiansë brengt Sila's onverzettelijkheid tot leven met een poëtische stijl vol magisch-realistische elementen en naturalistische beschrijvingen van Sila's gevangenisbestaan op de Robbeneilanden. Toch werkt dezelfde meanderende opzet óók een tikkeltje vermoeiend door de continue tijdssprongen en een subjectieve vertelster die haar eigen realiteit schept. Uiteindelijk komen de eindjes bij elkaar in enkele bikkelharde sleutelmomenten, maar het narratief raakt te vaak spanning kwijt met bloemrijke terzijdes. Al blijft Sila van den Kaap zonder meer een ijzersterke ik-verteller als een tot slaaf gemaakte die eindeloos meer lagen heeft dan haar afhankelijke positie doet vermoeden. Haar verbeelding en menselijkheid klinken luider dan haar gevangen zijn.

Under the Dome - Stephen King (2009)

Alternatieve titel: Gevangen

4,0
Stephen King weet op een knappe manier een rampenscenario te creëren tot iets wat de onderliggende psychologie van de karakters blootgeeft. Het boek weet zowel de omvang van de Dome te verbeelden als in te zoomen op de psyche van karakters die aan verschillende kanten van het morele spectrum staan. Hierbij helpt het ten zeerste dat zijn karakters, of ze nou goed of slecht zijn, van de soort zijn waar je van gaat houden. Ik heb zelden zo genoten van een schurk als Jim Rennie, die op bijna cartooneske wijze alles in zich heeft dat verdorven, hypocriet en angstaanjagend is aan de mensheid. Aan de andere kant heb ik net zo goed ook een zwak voor sympathieke figuren als Barbie, Julia Shumway, Rusty, Sam Vendreaux en de vele andere inwoners van Chester´s Mill. Het levert een sympathieke achtbaanrit op die van spannende situatie naar spannende situatie gaat. Misschien dat dat ook wel mijn enige kritiek op de roman is; het is net iets te glad geschreven als een soort Hollywood blockbuster op papier.

Underground Railroad, The - Colson Whitehead (2016)

Alternatieve titel: De Ondergrondse Spoorweg

4,0
Erg sterk hoe Colson Whitehead hyperrealistische gruwelen combineert met magisch-realistische lyriek. Het geeft 'The Underground Railroad' (2016) een metaforische lading over de verwantschap tussen vroegmoderne industrialisering en de slavernij. Hoe de Amerikaanse droom gebouwd is op het vergoten bloed van tot slaaf gemaakten; een nalatenschap die zowel imposant groots is als onbevattelijk gruwelijk. Elke keer dat protagoniste Cora zich realiseert wat er van haar is afgepakt en hoe weinig kansen zij heeft om haar lot te keren, komt haar existentiële onvrijheid opnieuw als een mokerslag binnen. De roman volgt dan ook haar groeiende bewustzijn van iemand die hoe meer kennis zij vergaart, hoe meer zicht zij krijgt op een ongelijke positie in alle facetten van haar bestaan. Waar gewoon je vrije zelf zijn politiek wordt en witte mensen zich liever bezighouden met een protofascistisch klik- en opsporingssysteem dan met universele rechten. Ook knap hoe Whitehead 'subtielere' vormen van rassenongelijkheid aankaart door lacunes te tonen in zogenaamde vrije staten. Of plekken waar Cora verraderlijk proeft aan bewegingsvrijheid, terwijl ze tegelijkertijd nooit ontkomt aan onderhuidse vormen van onderdrukking als misrepresentatie of eugenetica. 'The Underground Railroad' (2016) is zo'n historische roman die dat verleden dichtbij brengt en vooral veel vertelt over onopgeloste contemporaine issues.

Understudy, The - David Nicholls (2005)

Alternatieve titel: Kicken!

3,0
Lekkere romantische komedie in de stijl van Nick Horny, maar dan misschien net een slag grimmiger. Mooi einde ook.

Unforgiven - Jules Hardy (2007)

3,0
Jules Hardy heeft als stilistisch kenmerk dat zij landschapsbeschrijvingen samen laat vallen met de psychologische gesteldheid van haar karakters. Hier koppelt ze de rouwverwerking en het isolement van het hoofdpersonage aan zijn liefde voor een Caribisch eiland. Met deze knappe constructie weet zij ook issues aan te snijden als rassendiscriminatie, multiculturalisme en het thuis voelen in een land waar je niet geboren bent. Waar het boek helaas iets laat liggen is dat het in de opbouw uitvoerig uitweidt over een vriendschap tussen een Indische jongen en het hoofdpersonage Shake, maar dat er in de tweede helft bijna met geen woord meer over diezelfde vriendschap wordt gerept. In het boek worden wel vaker personages geïntroduceerd die van belang blijken en toch niet uitvoerig belicht zijn.

Unnamed, The - Joshua Ferris (2010)

Alternatieve titel: De Naamlozen

3,5
Begint als een mooie subtiele roman over een huwelijksrelatie die wordt bemoeilijkt door een ondefinieerbare psychische/fysieke afwijking van de man. Hij valt op de meest vreemde plekken in slaap en dan moet zij hem weer terug naar veiligheid halen. Het boek gaat erover wanneer er iets van afstand tussen de karakters ontstaat en er een kloof gaat ontstaan. Wat mij tegenstaat is dat die aanvankelijk subtiele toon steeds iets meer surreëel en absurd wordt, tot op het punt dat er een zekere onwaarschijnlijkheid gaat ontstaan. De kloof tussen subtiliteit en het absurde is net een stap te ver en maakt de roman naar mijn gevoel een tikkeltje onevenwichtig. Toch een schrijver om in de gaten te gaan houden, want zijn bitterzoete schrijfstijl leest lekker weg.

Unnecessary Woman, An - Rabih Alameddine (2014)

Alternatieve titel: Een Overbodige Vrouw

4,0
Oh verheven Aalia, lezeres der lezeressen!

Literaire grootheden als Tolstoj, Flaubert, Couperus en Coetzee gebruikten hun vrouwelijke hoofdpersonen als filosofische vehikels voor hun eigen gedachtegoed. Kunst- en cultuurkritiek vanuit de andere zienswijze, de sociale positie, de romantische inborst en de underdogpositie die het door henzelf geconstrueerde vrouwelijke perspectief hen bood. Noodlottige (anti-) heldinnen als Anna Karenina, Madame Bovary en onze eigen Eline Vere. Allemaal figuren die zich verloren in sentimentaliteit en romantische ideaalbeelden. Vrouwelijke seksualiteit is gevaarlijk; zelfmoord is de enige ontsnapping aan het maatschappelijk opgelegde keurslijf. Elizabeth Costello van Coetzee verzet zich juist tegen de eerder genoemde tragische vrouwen; het vrouwelijke karakter in kwestie is juist de morele spreekbuis van de Nobelprijswinnaar zelf. En nu is er Aalia van Rabih Alameddine.

Tegenwoordig moet de gemiddelde protagonist op z’n allerminst een exotische psychiatrische stoornis, een vergezocht jeugdtrauma en/of een bizarre levensloop hebben. Ondanks dat Aalia in het door oorlog verscheurde Beiroet leeft, is de tweeënzeventigjarige boekverkoopster verfrissend alledaags. Alameddine schetst haar als een teruggetrokken, introverte vrouw, die zichzelf wegcijfert omdat zij op jonge leeftijd tegen de grenzen van een intelligente vrouw in haar milieu is aangelopen. Op jonge leeftijd is zij uitgehuwelijkt geweest aan een liefdeloze, impotente echtgenoot. Tegen de keer in besluit Aalia van hem te scheiden. Zonder opleiding heeft zij zich als een polyglottische autodidact bedreven in het vertalen van literaire meesterwerken. Met een zelfbedacht vertaalsysteem, waarmee zij de Engelse en de Franse vertalingen tegenover elkaar zet, voltooit ze jaarlijks één unieke Arabische vertaling. Vervolgens verdwijnen dezelfde fabricaten van haar geest in een bedompte bediendekamer. Ongelezen.

Toch is Aalia geen rond karakter in de zin dat zij psychologische ontwikkelingen doormaakt met een duidelijk oorzaak, gevolg en een catharsis. Ze heeft ooit een gepassioneerde seksuele liaison gehad met een Libanese vrijheidsstrijder. Haar enige steun en toeverlaat na haar scheiding was haar iets oudere vriendin Hannah. Ze heeft van jongs af aan een problematische relatie met haar moeder. Wordt zij gevormd door haar karakter, of door de beperkingen die de culturele tradities, de geloofsgemeenschap en de familiebanden op haar leven hebben gehad? Hebben de Libanese burgeroorlog en de nasleep ervan invloed op hoe haar verwording tot het bange, in zichzelf gekeerde huismusje dat zij is geworden? Al die herinneringen en trauma’s worden benoemd, maar ze zijn hooguit impliciet van invloed op de alledaagse gebeurtenissen.

Meer nog dan een klassiek romanpersonage is Aalia zoals haar eigen ongelezen vertalingen: een vat vol verwijzingen in de geest van Borges. Aalia gaat namelijk prat op haar eigen eruditie en welbespraaktheid in constante vergelijkingen tussen romanpassages en intertekstuele verwijzingen. De Nederlandse vertaling die ik heb gelezen heeft negentig annotaties naar verschillende werken van o.a. Fernando Pessóa, Javier Marías, Rainer Maria Rilke, William Shakespeare, Vladimir Nabokov, etc. Soms zijn de verwijzingen expliciet als Aalia letterlijke citaten te binnen schiet die haar doen denken aan gebeurtenissen in haar leven. Soms zitten de verwijzingen subtiel verwerkt in de beeldspraak die de ik-figuur gebruikt om haar eigen herinneringen en gevoelens mee te kernschetsen.

In tijden van chaos scherpt de literatuur de verbeelding en het schrijftalent van een vrouw van middelbare leeftijd, die diepere connecties heeft met de fictie waarin zij verkeert dan met de mensen en de onbegrijpelijke gebeurtenissen in haar leven. Toch is het lezen voor haar meer dan hol escapisme of dan een romantische desillusie. Via het geschreven woord kan Aalia vrijdenken vanuit de veiligheid van haar eigen huiskamer. Persoonlijke trauma’s die te veel pijn doen leert zij ermee te verwerken. Tradities en vooroordelen leert zij middels andere denkers te betwijfelen, te bespotten en kritisch op te reflecteren. Zij eigent zich de door anderen geschreven teksten toe, vervormt ze naar eigen inzicht, voegt dingen toe vanuit de grenzen/mogelijkheden van 'haar' Arabisch en weet zo de wereldliteratuur tot iets te maken wat doorechoot in haar eigen context.

'Een Overbodige Vrouw’ (2013) is de soort totaalroman waar je mij gelukkig mee maakt. Het is kunst- en cultuurkritiek. Het haakt in op de grote filosofische debatten over sterfelijkheid, ouderdom, vrouw zijn en van betekenis zijn op de wereld. Het schetst realistische beelden van leven en overleven in de turbulentie en de chaos van een land tijdens en na een ontwrichtende oorlog. Tegelijkertijd is het zelfreflexief naar de doorwerkende kracht van literaire teksten als een manier om het onzegbare en het onbegrijpelijke mee vorm te kunnen geven. Rabih Alameddine is een schrijver om in de gaten te gaan houden!

Uno, Nessuno e Centomila - Luigi Pirandello (1926)

Alternatieve titel: Iemand, Niemand en Honderdduizend

3,5
De roman begint sterk als een herkenbare uitwerking van de neuroses, de identiteitscrisis en het minderwaardigheidscomplex van het hoofdpersonage. Helaas werkt het toe naar een veel te overdreven uitbeelding van volledige gekte. Gogol heeft dat al eens gedaan met Dagboek van een Gek, dus echt origineel was het idee destijds ook niet meer. Als de roman vijftig bladzijdes eerder was gestopt, dan zou ik ook voor de volle vier sterren zijn gegaan, maar nu trekt Luigi Pirandello het gegeven net iets te ver door om te kunnen raken.

Unstrange Minds: Remapping the World of Autism - Roy Richard Grinker (2007)

2,5
Interessant hoe het de totstandkoming van westerse diagnostische terminologie gebruikt om het idee te verdedigen dat autisme niet vaker voorkomt dan vroeger. Voornamelijk relevant in relatie tot invloedrijke Amerikaanse anti-vaccinatie bewegingen, die op onwetenschappelijke gronden pleiten dat autismespectrumstoornissen beïnvloed kunnen worden door medische ingrepen. Gringer neemt een persoonlijke link met het onderwerp - zijn dochtertje Isabel heeft de diagnose - om een historisch overzicht te geven van hoe de diagnose is ontstaan en hoe er in verschillende culturen omgegaan wordt met kinderen aan de extremere kanten van het spectrum. Zijn conclusie: er zijn niet meer autisten als gevolg van randfactoren als medisch ingrijpen, veranderde tijdsgeest of de zware eisen van een jachtig, modern bestaan; maar het kennisniveau is dermate gegroeid dat er een scherper onderscheid tussen neurotypische en niet-neurotypische breinen gemaakt kan worden.

De antropologische insteek levert verreweg de interessantste passages op over hoe autismespectrumstoornissen leiden tot stigmatisering, inclusie en exclusie. Andere gezinsstructuren kunnen best voordelen hebben over uit huis plaatsen of andere vormen van institutionalisering. Ook komt Gringer met 'grappige' weetjes over gebieden waar je zou verwachten dat ze op één lijn staan met de rest van de westerse wereld. Zo schijnt bijvoorbeeld de jeugdpsychiatrie in Frankrijk ten tijde van schrijven (2007) nog altijd beïnvloed te zijn door de achterhaalde theorie van de koelkastmoeders: het idee dat moeders van directe invloed zijn op de autistische kenmerken van hun kinderen. Of, wat te denken, van dat men in het westen discussies heeft over mogelijk autisme van bekende filmsterren, rijke zakenlui, invloedrijke politici of iconische historische figuren, terwijl men in India geneigd is om parallellen te trekken met Hindoeïstische goden. Vooral de passages rond het prestatiegerichte, collectieve denken in Zuid-Korea leveren schrijnende verhalen op over autisten die bijvoorbeeld opgesloten worden van de buitenwereld ter bescherming van de baankansen of huwelijksmogelijkheden van broertjes/zusjes.

Knap hoe Gringer met respect weet te reflecteren op valkuilen, cultuur-afhankelijke mogelijkheden, schrijnende situaties van omgaan met kwetsbare groepen mensen in regio's waar weinig tot geen begeleiding is. Daarmee heeft Gringer oog voor de specifieke moeilijkheden/mogelijkheden van het begeleiden van niet-neurotypische breinen in niet-westerse culturele contexten. Zonder daarbij spastisch politiek correct te doen over de mogelijkheden die academische kennis uit de westerse landen biedt voor individuele gevallen in andere regio's. Uiteindelijk onttrekt begeleiding met oog voor de specifieke zorgvraag zich aan benauwende culturele opvattingen.

Jammer alleen dat 'Autisme in de wereld', zoals de titel in het Nederlands vertaald is, toch vooral bedoeld lijkt om politieke, maatschappelijke opvattingen te behandelen over de specifieke situatie in de Verenigde Staten. Verder niet zoveel mis mee, maar het maakt het vanuit een Nederlandse context ietwat slepend om hoofdstukken lang oninteressante opsommingen en statistieken te lezen over bijvoorbeeld het Amerikaanse schoolsysteem en diens miskenning van leerlingen met hoogfunctionerend autisme. Voor mij had de basis bij de antropologische insteek mogen blijven, zonder gejeremieer over individuele ontplooiing van Amerikaanse autistische kinderen; zonder de focus op eigen hindernissen die Gringer en zijn vrouw op hun pad zagen voor hun eigen dochtertje.

Untamed State, An - Roxane Gay (2014)

Alternatieve titel: In Ongetemde Staat

2,5
An Untamed State' (2014) heeft een soortgelijk uitgangspunt als de magnifieke Kurosawa-film 'High and Low' (1963), waarin een textielmagnaat moet beslissen of hij wel of niet het losgeld betaalt voor de zoon van een werknemer. Ook in deze roman van Roxane Gay blijkt de ontvoering van Mireille Jameson, een Haïtiaans-Amerikaanse met weinig banden met haar moederland, de gordiaanse knoop tussen ontvoerders en een rijke zakenman die tot een moreel oordeel moet komen. Hier ligt de focus echter niet op 'de beslissing' maar op de psychische gevolgen voor een vrouw, die gemangeld wordt tussen de onwrikbare principes van die verschillende mannen. Voor vader Jameson is het ondenkbaar dat hij ook maar iets van de macht over zijn imperium moet loslaten, terwijl de ontvoerders op hun beurt steeds sadistischer en meedogenlozer worden als hun behoeften niet worden bevredigd. Dieper dan klassenverschillen of economische ongelijkheden steekt een virulent soort vrouwenhaat waardoor Mireille's vrouwenlichaam tot het ultieme ruilobject wordt.

Bij dit soort verkrachtingsverhalen is er vaak een soort schok-effect aan gekoppeld, zelfs wanneer het lijden van het slachtoffer meer wordt geaccentueerd dan de lust van de dader. Roxane Gay spaart haar lezer dan ook niet met expliciete beschrijvingen van seksuele wandaden, maar het wordt zo meer thriller/horror dan een gelaagd profiel van een vrouw bij wie het ondenkbare is gebeurd. Voor mij zijn de aanzet tot (seksueel) geweld en/of de psychologische consequenties ervan eigenlijk interessanter dan de verkrachtingen en het machtsmisbruik. Op dezelfde manier lijken de zemelige herinneringen aan haar leven van voor de ontvoering, toen Mireille zelf bepaalde tegen welke termijnen wie en wanneer in haar lichaam mocht komen, niet helemaal waarschijnlijk. De interne verteller is namelijk duidelijk gesitueerd nádat Mireille uit haar penibele situatie kwam, maar de herinneringen aan dat (relatief) onbezorgde huwelijksgeluk en de geboorte van haar eerste baby, lijken volledig onaangetast door de psychische horror tijdens die gebeurtenissen in Haïti. 'An Untamed State' (2014) voelt hierdoor meer als plat formulewerk dan als een gelaagde literaire roman: het sorteert op gezette tijden een effect maar ook niet veel meer dan dat.

Us - David Nicholls (2014)

Alternatieve titel: Wij

3,5
Op reis met een postmoderne scheiding in het vooruitzicht

Us (2014) is zo'n boekje wat je zelf aanschaft bij een stand met Engelstalige boeken op een luchthaven naar een buitenlandse vakantielocatie. Luchtigheid ter voorbereiding op de eigen onderdompeling in de prettige vervreemding van het tijdelijke toeristenbestaan. Nicholls heeft een prettig behapbare schrijfstijl die voornamelijk inzet op identificeerbaarheid met het ik-personage in de hoofdrol: Douglas Peterson, een man van middelbare leeftijd, bemerkt dat zijn vrouw en zoon een leven gaan leiden waar hij niet meer centraal in wordt gesteld.

Echtgenote Connie kondigt aan dat zij wil scheiden van haar man, terwijl het echtpaar net op het punt staat om hun tienerzoon Albie rond te leiden langs de hotspots van musea op het Europese vasteland. Bitterzoete, pijnlijke en opwindende herinneringen aan vijfentwintig jaar huwelijk vervlieten met kluchtige reizigersperikelen in het nu. Locaties triggeren nostalgische en melancholische herinneringen aan de eerste dates, de eerste seks, de altijd aanwezige dreiging dat Connie weggekaapt wordt door ex-vriend Angelo, de eerste geboorte van een kind, etc. Verwerken van mogelijk verlies van een leven dat in de nabijheid is geleefd van een ander, maar tegelijkertijd biedt deze reis een nieuwe impuls om het huwelijkse bestaan nieuw leven in te blazen. Is het genoeg om het nakende einde te kenteren?

'Us' is diepgravend noch pretentieus van opzet, maar het centrale huwelijksdrama biedt tegelijk een portie cultuurreflectie op versnipperde, postmoderne kunstbeleving. Doorheen het narratief zijn steeds impliciete en expliciete verwijzingen verwerkt naar lage en hoge kunsten. Zoon Albie en vrouw Connie weten steeds wat kunst onderscheidt van kitsch, terwijl vader Douglas (archetype grijze muizige bètawetenschapper) zich buitengesloten voelt in een tijdperk waarin vakmanschap en autoriteit niet meer maatgevende criteria lijken in de waardering voor de kunsten. Waarom is die ene Italiaanse grootmeester verwerpelijke kitsch wanneer Abba wel op spotify voorbij komt? En wat heeft puberende Albie toch een vreemde obsessie met vrouwelijk naakt!? Grappigste passage is wanneer Douglas meer dan tweeduizend jaar kunstgeschiedenis in één korte alinea samenvat in een ironische versimpeling van grote thema's als christendom, realisme en modernisme. Eventjes weet Nicholls, met zijn bitterzoete, behaaglijke verteltoon, in te zetten op iets wat verder gaat dan vermakelijke kluchtigheid.

Kracht en zwakte van de roman is dat het aanvoelt als een gladde 'easy read': plotwendingen grijpen netjes in elkaar; emoties worden op vaste momenten geprikkeld en de psychologische ontwikkeling van het hoofdpersonage wordt bevredigend afgerond. Het ontwricht of schuurt nergens. Voor een genomineerde van de prestigieuze Man Booker Prize is het verbazingwekkend dat een veredeld genrewerkje -compleet met in de marketing achteraf uitgestippelde reisroute om het avontuur zelf na te beleven - haar weg heeft gevonden naar deze nominaties. Deze literatuur-light leest bijzonder lekker weg, maar het behaagzieke narratief zoekt geen nieuw terrein op in hoe het zijn genreconventies gebruikt voor een vermakelijke leeservaring.