menu

Hier kun je zien welke berichten Donkerwoud als persoonlijke mening of recensie heeft gemarkeerd.

Paese Dove Non Si Muore Mai, Il - Ornela Vorpsi (2005)

Alternatieve titel: Het Land Waar Je Nooit Sterft

3,0
Vorpsi geeft op een speelse manier een beeld van leven onder een onderdrukkend communistisch regime, verteld vanuit de onschuld en de onwetendheid van een klein kind. Het boekje zit stilistisch redelijk in elkaar met mooie lange zinnen, maar toch voelt teveel aan als een reeks korte verhaaltjes waarbij er weinig sprake is van een doorlopende lijn in de psychologische ontwikkeling. Hier had meer in gezeten en ik hoop dat haar talent in verder werk beter uit de verf komt.

Paganinikontraktet - Alexander Ahndoril en Alexandra Coelho Ahndoril (2010)

Alternatieve titel: Contract

3,0
Mooie kruising tussen het puzzelen met aanwijzingen van een innemende rechercheur en zinderende actie. Het boek is net een slag te ongeloofwaardig om onder de huid te gaan zitten, maar het leest aardig weg ( ook al had er best een groot aantal bladzijdes af gekund).

Palace Council - Stephen L. Carter (2008)

Alternatieve titel: De Paleisraad

3,5
Dit boek lijkt alweer meer op zijn debuutroman (The emperor of Ocean Park). Wederom is het een moordmysterie maar deze keer is het er een die door de jaren vijftig, zestig en zeventig heengaat en zo verband houdt met de historische context van die periode. Carter is zeer bedreven in het bedenken van twists in het plot en cliffhangers en weet zeer vaardig alle losse eindjes weer bij elkaar te brengen. In de eerste plaats is het een spannend boek, hoewel het misschien iets te vaak onderbroken wordt door geschiedenislessen, maar het is ook een verhaal over een onbereikbare liefde en het verhaal over de opkomst van gewelddadige burgerrechtenorganisaties. De schrijver brengt al deze verschillende lagen wonderwel samen en vult het aan met kleurrijke personages waar je van gaat houden. Wel moet gezegd worden dat het een slag compacter had gemogen, want ergens over de helft had ik het even gehad met het boek. Maar de laatste hoofdstukken delen dan alsnog de vuistslag uit waar het hele boek naartoe werkt. Deze onbekende thriller-auteur is er een die een bredere aandacht verdient onder Nederlandse lezers, al is het maar omdat hij een zeer boeiend beeld geeft van de Afro-Amerikaanse gemeenschap die voor ons onderbelicht blijft. Zijn helden bevinden zich altijd onder de docenten, denkers en mensen met politieke invloed; een groep die onder ''blanke'' auteurs onwaardig wordt gevonden om aandacht aan te schenken.

Paliá, Poli Paliá - Petros Markaris (2008)

Alternatieve titel: Het Kindermeisje

2,0
Niet zo bijzondere politie-roman over een Griekse rechercheur die binnen de Griekse gemeenschap in Turkije zoekt naar een bejaarde gifmengster. Het kakt weinig spannend voort als een vooroorlogs boemeltreintje.

Paradiso - Kees van Beijnum (2008)

3,5
Ik vind het vooral fascinerend hoe de schrijver een bijna mythologische odyssee weet te scheppen uit alledaagse gebeurtenissen. Het geeft ook een mooi idee van ons tijdsbeeld en wat de gevolgen zijn van vreemdgaan binnen een huwelijk. Na het uitlezen hield ik er echter wel dubbele gevoelens aan over, uiteindelijk wil het allemaal maar niet echt onder de huid gaan zitten. Er blijft het hele boek een bepaalde afstand t.a.v. de hoofdpersonen.

Passagiers / Achterblijvers - Thomas Heerma van Voss (2022)

4,0
De rusteloze mens zonder ander. Of zoals de karakterschetsjes in 'Passagiers/Achterblijvers' (2022) elk afzonderlijk de eenzaamheid overbrengt van de moderne mens die zichzelf tegenkomt in een onbeantwoorde smacht naar connecties met anderen. Van het briljante openingsverhaal 'Het Begin' waarin een voyeuristische ik-verteller zichzelf verliest in het vriendenboekje van zijn luidruchtige bovenbuurmeisje. De profielen in het felroze schriftje brengen hem zowel dichterbij talloze minderjarige leventjes als dat het een nieuwe afstand naar hen schept. Of het bitterzoete 'Bowlen in Philadelphia' waarin een ik-verteller zijn eigen relatieproblemen projecteert op het liefdesgeluk van bevriende expats in Philadelphia. Maar in zijn eigen somberte ziet hij niet scherp dat sommige mensen hun eigen geluk overschreeuwen om de afwezigheid van iets anders te verdoezelen.

In 'De Belofte' ervaart een cineaste dat haar debuutfilm in allerlei verschillende hokjes wordt geduwd, maar niemand durft haar vragen te stellen over haar handicap. In 'Verwachtingen' bekruipt het unheimische besef dat een liefdevolle moeder misschien teveel van zichzelf heeft moeten inleveren om haar huwelijk vol te houden. Maar wat als ze er op een dag niet meer is!? In 'Ik Kan Alles Uitleggen' probeert een onbetrouwbare verteller weg te praten van zijn eigen gevoelens van marginalisering achter een terroristische daad. Hij is meer bezig met beeldvorming dan de consequenties van zijn eigen handelen. Tot slot komen de grenzen en mogelijkheden van wetenschap samen in 'Nieuw Leven' als twee broers afreizen naar Kazakhstan voor een ruimteproject rond buitenaards leven. Op aarde zijn de ingrijpende effecten van apocalyptische crises nog altijd onderdeel van het dagelijkse leven.

Thomas Heerma van Voss heeft een aantrekkelijke directheid in zijn stijl: stilistisch sober en toch gelaagd. Zoals hij bredere maatschappelijke angsten en twijfels terugbrengt tot mijmeringen van buitenstaanders die geen vat krijgen op hun relaties met anderen. Ongrijpbare en feilbare mensen die daadkracht missen of juist plotseling het roer omgooien, terwijl het unheimische gevoel aan hen knaagt dat hun particuliere eenzaamheid niet begrepen kan worden door anderen. Het is bijna jammer dat de boeken van Leon de Winter al bekend staan om boekcovers met verwijzingen naar Edward Hopper. Eerlijk gezegd vind ik dat gevoel van grootstedelijke eenzaamheid in een rap veranderende wereld meer passen bij van Voss. 'Passagiers/Achterblijvers' (2022) is een kwalitatief consistente verhalenbundel waar thematiek en toon naadloos op elkaar aansluiten.

Perra, La - Pilar Quintana (2017)

Alternatieve titel: Het Teefje

4,0
Door de omgang met zwerfhonden leren we de mensen kennen. Net als sommige mensen worden ze buitengesloten, vernederd, mishandeld of niet toegestaan om überhaupt te mogen ademen in dezelfde ruimte. Of zoals de hoofdpersoon in J.M. Coetzee's 'Disgrace' (1999) zijn eigen sociale uitsluiting een plek probeert te geven door vermaledijde stakkers te redden van hun hachelijke bestaan. Of de manier waarop regisseur Alejandro González Iñárritu in diens raamvertelling 'Amores Perros' (2000) honden gebruikt om verschillende sociale klassen uiteen te zetten. Of zoals de Israëlische David Grossman in 'De Stem van Tamar' (2000) beschrijft hoe een idealistische jongeman op sleeptouw wordt genomen door de straten van Jeruzalem als een zwerfhond terug probeert te komen bij zijn vroegere eigenaresse. Zijn reis brengt hem bij een teruggetrokken leeftijdsgenoot, de Tamar uit de titel, die zelf worstelt met het stigma van een drugsverslaving en tegelijkertijd haar broer probeert te helpen met afkicken. Alle genoemde werken doen mijn hart als hondenliefhebber harder kloppen omdat ze op een onsentimentele manier ingaan op de symbiotische relatie tussen mens en hond. Honden niet als loyale viervoeters, maar als een schrijnende analogie voor thema's als discriminatie en marginalisering.

In 'Het Teefje' (2017) van Pilar Quintana leidt de Afro-Colombiaanse Damaris een eenvoudig bestaan waar ze zich nog net kan bedruipen met schamele middelen. Haar zorgzame en loyale karakter wordt niet per se op waarde geschat door de mensen in haar omgeving, zoals hoe haar nukkige echtgenoot Rogelio weinig voeling heeft met haar persoonlijke trauma's. Zo verloor Damaris ooit een jeugdvriendje en is ze zelf niet in staat om kinderen te krijgen. Opgedroogd, in de weinig empathische woorden van haar oom. Hun kinderloosheid is een onuitgesproken pijnpunt tussen Damaris en Rogelio, terwijl ze uiteindelijk allebei blijven voldoen aan de verwachtingen als echtelieden. Op een dag verandert Damaris' eenzame bestaan wanneer ze een puppy krijgt en haar langgekoesterde kinderwens projecteert op het schepseltje. Ze geeft haar met de naam 'Chirli' zelfs de naam van de dochter die ze nooit heeft gekregen. Maar het is moeilijk om liefde te geven in het harde tropenleven waar kostbaarheden net zo makkelijk worden afgepakt als ze zich aandienen. Niet in de laatste plaats omdat het teefje een volstrekt eigen wil begint te krijgen en niet binnen Damaris' verwachtingen past.

De kracht van 'Het Teefje' (2017) zit in de eenvoud waarmee 't de tegenstrijdige zorgrelatie beschrijft tussen een eenzame vrouw en een geadopteerd teefje. Quintana verspilt weinig ruimte aan stilistische poespas of intellectuele overpeinzingen, maar gaat in korte, beknopte hoofdstukjes recht naar de kern. Schrijnend onsentimenteel zoals Damaris haar pijn gelaten over zich heen laat komen, terwijl 't steeds moeilijker wordt om niet rancuneus te worden naar maatschappelijke verwachtingen. De hardvochtigheid van anderen wordt haar eigen bitterheid. Daarmee snijdt 'Het Teefje' (2017) ook op een terloopse manier onderwerpen aan als sociale stigma's op slecht moederschap en onvruchtbaarheid. Het effect is een morele vertelling waarin je - zoals eigenlijk in alle grote psychologische werken - zowel empathie voelt naar deze binnenvetter als een zekere afstand tot haar handelen. Het is een tijd geleden dat een romanpersonage zo ging leven voor mij.

Petit Pays - Gaël Faye (2016)

Alternatieve titel: Klein Land

4,0
Het is knap hoe Gaël Faye in 'Klein Land' (2016) een complex, onderbelicht stuk Afrikaanse geschiedenis weet te verwerken in een vloeiend coming-of-age-verhaal. Vanuit het autobiografisch getinte perspectief van een tienerjongen met een Rwandese moeder en een Franse vader, schetst Faye de zoektocht naar de eigen identiteit van een biraciaal kind in een geprivilegieerde positie. Hoewel deze Gabriel een afgeschermd bestaan leidt te midden van de relatief veilige upperclass in buurland Burundi, ziet hij eerste rimpelingen in zijn bestaan als zijn ouders scheiden. Vanaf dat moment krijgt zijn moeder zorgwekkende berichten van haar Rwandese familie, terwijl het rassenconflict tussen de Hutu's en de Tutsi's ook in Burundi gaat spelen en er een burgeroorlog oplaait. Hoort Gabriel bij de Fransen, de Rwandezen of bij z'n vrienden in Burundi? Een identiteitsvraag die belangrijker wordt als kattenkwaad omslaat in geweld en de jongen ertoe gedwongen wordt om vrienden en voormalige werknemers te verraden. Gaël Faye (van origine hiphop-artiest) gaat met korte zinnen en korte hoofdstukken direct naar de kern en maakt daarmee tastbaar hoe mensen meegesleurd worden door de hallucinante oorlogspanningen. Wel bekroop me het gevoel dat Faye meer te vertellen heeft over het complexe oorlogstrauma van een volwassen Gabriel, maar nog niet de ruimte vond om dat aspect al uit te diepen. Het biedt in ieder geval genoeg materiaal voor een vervolgroman.

Pharmakon - Dirk Wittenborn (2008)

Alternatieve titel: Farmakon

4,5
Ik ben enorm onder de indruk van deze familiekroniek die tegelijkertijd de paradox van de psychotherapie blootlegt. Is er een methode om mensen gelukkig te maken? Is het niet altijd zo dat er dingen op de loer liggen die onze geestesgesteldheid aantasten? Wittenborn schetst een warm beeld van een familie die te maken krijgt met de duistere schaduwzijde van antidepressiva en psychoanalyse. De gebeurtenissen vinden plaats in het verleden maar zeggen zoveel over onze tijd. Over een wereld waarin iedereen op zoek is naar waar zijn mens-zijn te vangen is in gekte. Over een wereld waarin geluk een commercieel product is wat ons zou moeten verheffen. Mooie, rijke beschrijvingen van de karakters, in een goed leesbaar verhaal, met talloze verschillende lagen. Puike schrijver om in de gaten te gaan houden en een die zich zeer wel kan meten met mijn held John Irving.

Pijn - Beau van Erven Dorens (2008)

1,5
Sympathieke poging tot iets wat in de verte wat weg heeft van een literair werk. De grootste attractie is een energieke schrijfstijl over moderne fenomenen. Van kapotte Nokia's tot kutmarokkanen en hooligans. Beau doet zijjn best, maar het boek wordt nooit scherp. Het blijft hangen in een reeks onnozele gebeurtenissen, aaneengeregen in een diarree van scheldwoorden en schunnigheden. Meer zit er helaas niet achter.

Pine - Francine Toon (2020)

3,0
geplaatst:
Een wat zonderlinge vrouw met new interesses verdwijnt. Haar partner Niall en dochter Lauren proberen haar afwezigheid te verwerken, maar de plaatselijke dorpsgemeenschap werpt verwijtende en beschuldigde blikken op hen. Zo'n rare vrouw en dan een plotselinge verdwijning, daar móet meer achter steken. De volwassene vlucht weg in overmatig drinken en het kind schept een eigen fantasiewereld om de afwezige moeder te verzachten. Maar dan verschijnen of verdwijnen er mensen in hun nabije omgeving, wat opnieuw de pijn vergroot van een afwezige vrouwfiguur en ook de geruchtenmolen wordt aangezwengeld. Ik begon 'Pine' (2020) met verkeerde verwachtingen door de schitterende cover en het spookicoontje op de zijkant van mijn bibliotheekexemplaar. De roman heeft wel griezelelementen, maar het blijkt al snel meer een psychologische roman met een magisch-realistische insteek dan een volbloed horror. Echt spannend wil het niet worden, ook omdat belangrijke plotwendingen net iets te vaak plaatsvinden buiten het gezichtsveld van de twee hoofdpersonages. Overigens zou ik zonder aarzelen een vervolgroman van Francine Toon oppakken, want haar melancholische natuurbeschrijvingen en de vele verwijzingen naar Schotse folklore zouden nog wel eens een sterke roman kunnen opleveren.

Pirate's Daughter, The - Margaret Cezair-Thompson (2007)

3,5
De politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in Jamaica worden gekoppeld aan de periode waarin Hollywood koketteerde met het eiland. Als centrale onderwerp wordt de wereldberoemde acteur Errol Flynn genomen. Zijn affaire met een jong meisje zal als een kettingreactie doorwerken op de levens na hen. De karakters worden goed uitgediept en beschreven met een gevoel van mededogen en empathie. Toch wringt er op een bepaald moment iets. Er wordt namelijk het hele boek een spel gespeeld tussen de magie van Jamaica en de grauwe realiteit. Mijn gevoel kon daar niet altijd een mooie middenweg in vinden. Ook gaat het boek iets langer door dan nodig was geweest. Maar toch zou ik dit onbekende pareltje aanraden aan eenieder die houdt van een mooie familiegeschiedenis. Van de schrijfster komt vast nog wel eens een ontzettend goed boek.

Poeta Chileno - Alejandro Zambra (2020)

Alternatieve titel: Bijna een Vader

4,0
Mislukte dichters en afwezige vaders. De Chileense Alejandro Zambra schreef met 'Bijna een vader' (2021) een moderne zedenschets over vaderfiguren, rolmodellen en de Chileense poëzie. Of hoe het dichterschap als een verlangen is naar intimiteit en jezelf bloot kunnen geven, maar allesverzengende passie meer kapot maakt dan dat het mensen werkelijk nader tot elkaar brengt. De opzwepende kalverliefde tussen Carla en Gonzalo is zo clichématig dat het bijna niet anders kan aflopen dan met een bittere teleurstelling. Maar na hun onvermijdelijke breuk verstrijken de jaren en de ex-geliefden krijgen een nieuwe kans als late twintigers. Sadder and wiser. Meer zoekend naar stabiliteit en genegenheid dan de wens om in elkaar te verdwijnen. Inmiddels is Carla alleenstaande moeder en Gonzalo heeft van poëzie zijn beroep gemaakt als universitair docent. Al blijft hij de schuchtere jongeman van weleer die nooit durft om zijn gedichten écht te delen, zeker niet met zijn geliefde.

Een prutsende dichter als Gonzalo kan zich misschien nooit helemaal geven aan Carla, maar hij bouwt niettemin wél een sterke band op met haar zoon Vicente. Zijn onhandige pogingen om dichtbij het jongetje te komen bloeien op tot een solide vader- en zoonrelatie. Tot het punt dat Gonzalo als intellectueel erover mijmert hoe niet-biologische banden sterker en waarachtiger kunnen zijn als de man verantwoordelijkheid neemt. Het doet hem fysiek pijn om zichzelf te beschrijven als stiefvader of pleegvader, of zulke andere termen om een afstand te beschrijven tot het vaderschap. Voor Carla neemt haar zoons geluk óók twijfels weg over haar weinig spannende partnerkeuze en ze went aan Gonzalo's plek in hun gezinsleven. Misschien is zijn aanwezigheid gewoon nodig om het gezin bij elkaar te houden? Misschien houdt ze wel écht van hem? Toch wordt Carla's acceptatie van haar veilige relatie danig op de proef gesteld wanneer Gonzalo het ultieme verraad pleegt. Niet door veelwijverij of afwijzing, integendeel zelfs: hij neemt een belangrijke beslissing uit liefde en verantwoordelijkheid. De doodsteek voor een passieloze relatie.

Voor een boek over het dichterschap is 'Bijna een vader' (2021) verrassend prozaïsch. Rechtdoorzee en gespeend van lyrisch sentiment of beeldspraak. De tragiek van het alledaagse is eerder grappig en relativerend dan groots of dramatisch. Ik heb diverse malen gegrinnikt om de knipoogjes vol weinig verheven wendingen. Of wanneer Alejandro Zambra zelf opeens opduikt als nederige ik-verteller om duidelijk te maken dat hij als Chileense romanschrijver ook maar schrijft over Chileense dichters. In de Chileense letteren staan romanschrijvers nu eenmaal in de schaduw van de dichters. Met Pablo Neruda als het platgetreden cliché onder de clichés waar werkelijk iedereen op terugvalt. Het aardige is dat 'Bijna een vader' (2021) helemaal niet leest als literatuurkritiek, maar pas richting het einde krijg je door welke dubbele lagen er eigenlijk steken achter de tragische vader- en zoonrelatie. Alsof Zambra met de stijlmiddelen van proza - zoals psychologische ontwikkeling - de lezer er nog meer van doordringt hoe poëzie de levens vormt van deze Chilenen.

Pompeii - Robert Harris (2003)

3,5
Ik vind deze persoonlijk net iets smeuiiger dan Imperium. Robert Harris weet de uitbarsting van de Vesuvius mooi te koppelen aan de decadentie en het verval van het Romeinse rijk. Die liefdesgeschiedenis voelt inderdaad wat geforceerd aan als een crowdpleaser.

Prayer for Owen Meany, A - John Irving (1989)

Alternatieve titel: Bidden Wij voor Owen Meany

4,5
Mijn vierde boek van John Irving viel in eerste instantie een tikkeltje tegen, maar, zo een paar dagen na het uitlezen ervan, ervaar ik toch weer de magie die de schrijver zo kenmerkt. Het is zo typisch John Irving allemaal. Dat compleet krankzinnige universum dat juist door zijn absurditeit een hele generatie kenmerkt. Dat constante spel tussen geloof en rationaliteit, fantasie en werkelijkheid. En dan die intelligente doch compleet krankzinnige metaforen als de armadillo, het kerstspel en de paspop. Het had wel een slag compacter gemogen, want er zitten ook veel passages tussen die net iets te lang doorgaan. Maar toch...John Irving op z'n best! Een sublieme ode aan de religieuze twijfelaar en tegelijkertijd een pamflet tegen een oorlog die nooit gevoerd had mogen worden.

Prépondérants, Les - Hédi Kaddour (2015)

Alternatieve titel: De Oppermachtigen

Priest - Ken Bruen (2006)

Alternatieve titel: Priester

3,5
Lekker grauwe hardboiled thriller over foute priesters en hypocriete gelovigen. Niks zo fijn als een schrijver die alle ranzigheid uit het thuisland verwerkt tot een roman die confronteert.

Princesse de Clèves, La - Madame de Lafayette (1678)

Alternatieve titel: De Prinses van Clèves

3,0
Het is even doorzetten; de eerste +/- 30 bladzijdes bestaan alleen maar uit oeverloze beschrijvingen van belangrijke en minder belangrijke figuren aan het hof. Eenmaal voorbij dat punt aanbeland, blijkt het best een onderhoudend verhaal te zijn over een vrouw die gemangeld wordt door gevoelens van zowel plichtsbesef als hartstocht.

Prizrak Aleksandra Vol'fa - Gajto Gazdanov (1947)

Alternatieve titel: Het Fantoom van Alexander Wolf

4,5
Terecht uit het vergeetputje van de geschiedenis gehaald en weer terug onder de aandacht gebracht. Dit is trefzeker geschreven modernistisch proza, waarbij bladzijden lange filosofische uiteenzettingen afgewisseld worden met levendige situatieschetsen. Ik was helemaal betrokken bij de liefdesgeschiedenis, maar tegelijk biedt het genoeg stof tot nadenken over de ingewikkeldere levensvraagstukken. Elke metafoor is raak gevonden, elke beschrijving dient een hoger doel. Dit allemaal in een extreem stijlvol jasje - zwoel en sensueel- waarmee de zware thema´s ook weer gerelativeerd worden.

Een klein smetje is dat de verhaallijn naar het einde opeens in sneltreinvaart naar zijn denderende climax gaat. Het voelt bij mij als een dooddoener wanneer er tegen de eindstreep nog nieuwe personages worden geïntroduceerd. Toch wordt ook dit helemaal goedgemaakt met een laatste regel die de hele roman in een nieuw licht zet. Het is alweer een flinke poos terug dat ik zo meegeleefd heb met fictie en tegelijk zo aan het denken gezet ben.

Promise Me - Harlan Coben (2006)

Alternatieve titel: Eens Beloofd

3,0
Ontzettend spannend maar inhoudelijk toch een tikkeltje vlak.

Pruimenpluk, De - Dimitri Verhulst (2019)

2,5
Ik heb een haat-liefdeverhouding met Dimitri Verhulst. De liefde laat zich het makkelijkst uitleggen: hij schrijft weergaloze volzinnen om verliefd op te worden en is bij vlagen werkelijk grappig. De ik-figuur is een soort tegenovergestelde Walden van Thoreau die zichzelf (en dan toch vooral die anderen) probeert kwijt te raken in een afgelegen huis aan een meer. Voor Mattis is zichzelf verhangen een te radicaal vooruitzicht en dus probeert hij 't met een combinatie van erbarmelijke leefomstandigheden en een alcoholdieet. Zijn destructieve neergang wordt echter gedwarsboomd als zijn hormonen opnieuw opspelen bij een begeerlijke weduwe. Maar heeft hij met zijn vrijerspogingen en nieuwverworven aanhankelijkheid werkelijk zijn misantropie afgezworen? Of geeft de romantische liefde simpelweg een nieuwe vorm aan zijn egocentrisme en mensenschuwheid? En dan kom ik bij datgene wat me vaak tegenstaat aan de boeken van Verhulst: achter die suikerzoete gemeenheid blijft het allemaal wel erg kluchtig en karikaturaal. Hilariteit alom, maar Verhulst haalt weinig meer uit de premisse dan intertekstuele verwijzingen en obligate steken naar kleinburgerlijkheid. Zo is er 'De Pruimenpluk' (2019) ook weinig aan gelegen om het perspectief van de weduwe mee te nemen in de puberale verwikkelingen.

Purs Hommes, De - Mohamed Mbougar Sarr (2018)

Alternatieve titel: Een Echte Man

4,0
Je eigen kwetsbaarheid terugzien in de veroordeelde Ander. Ik schrijf deze recensie als de compleet overtrokken ophef over de opening van de Olympisch Spelen net is gaan liggen en er openlijk twijfel wordt gezaaid over het vrouw-zijn van een Algerijnse bokser. De ideologische obsessie met wat iemand écht is of zou kunnen zijn m.b.t. homo- of transseksualiteit. Niet meer de complexiteit van een individu zien, maar die Ander terugbrengen tot oppervlakkige uiterlijkheden en weinig solide spelregels over wat man- of vrouw-zijn dan zou betekenen. In die zin fileert Mohammd Mbougar Sarr soortgelijke dynamieken in de existentiële roman 'Een Echte Man' (2023) over de Senegalese omgang met de góor-jigéen. (De term góor-jigéen betekent in de wolof-taal iets van man-vrouw, maar volgens mij laat het zich beter vertalen als queer toen het nog een scheldwoord was. In elk geval een negatieve typering voor iemand die door de maatschappij niet wordt gezien als volledig mannelijk of vrouwelijk.)

In de openingsscène van 'Een Echte Man' (2023) krijgt de Senegalese universiteitsdocent Ndéné Gueye een viraal filmpje onder ogen. Tijdens een intiem moment met zijn vrijgevochten maîtresse Rama. Ndéne ziet hoe een een islamitische begraafplaats wordt bestormd om het lijk op te graven van een vermeende góor-jigéen. Geen context. Geen voorgeschiedenis. Maar alleen de heftigheid van een menigte die iemand na diens overlijden nog probeert te veroordelen. Rama verwacht dat Ndéne deze gruwelijke daad afwijst, maar hij kan het niet opbrengen om empathie op te brengen. Hij zal het wel aan zichzelf te wijten hebben, want in onze maatschappij loop je nu eenmaal niet met je seksualiteit te koop. Rama is ontredderd om deze bekrompen reactie. Waar is de vrijheidslievende intellectueel gebleven waar zij zich tot aangetrokken voelt? Als zelfs iemand met het maatschappelijk aanzien van Ndéne wordt beknot door achterwaarts denken en religieuze orthodoxie! Ze loopt woedend weg en laat hem vertwijfeld achter.

Maar het gruwelijke beeld van het kwetsbare, naakte lichaam blijft door het hoofd van Ndéne spoken. Hij moet weten wie deze góor-jigéen bij leven was en waarom deze persoon zelfs na diens dood afgestraft moet worden. In een verwarrende mengeling van walging, identificatie en empathie probeert Ndéne antwoorden te krijgen waarom dit gefilmde tafereel zoveel bij hem oproept. Wat zegt het over zijn eigen heteroseksualiteit als hij ruimte kan maken voor empathie en begrip naar de veroordeling van een ander? Moet hij nu zijn eigen islamitische opvoeding en onwrikbare overtuigingen over mannelijkheid ter discussie stellen? Of zit de orthodoxie in hem zo diep dat hij als belezen intellectueel, die nota bene homoseksuele/biseksuele schrijvers in het lesprogramma heeft staan, dezelfde walging voelt als analfabete landgenoten? Homohaat in iets fleurigere bewoordingen, maar met dezelfde lelijke strekking.

En misschien is nog wel de pijnlijkste vraag: wat kost het Ndéne als hij zich openlijk uitspreekt tegen homo- en transfobie? Het is immers gevaarlijk om góor-jigéen te verdedigen wanneer ze zelfs opgegraven worden om opnieuw te worden veroordeeld. In eerste instantie voelt het wat misplaatst hoe 'De Echte Man' (2023) zo expliciet smeuïge seksscènes tussen Ndéne en Rama op de voorgrond plaatst in een roman over de vervolging van deze góor-jigéen. Het koppel koestert de vrijheid die ze zich vanuit hun positie kunnen veroorloven. Maar Ndéne begint door zijn existentiële vertwijfeling opeens scherper te zien dat ook hij 'als heteroseksueel' niet veilig is voor het geweld tegen de góor-jigéen. Het raakt hem intellectueel als gebrandmerkte schrijvers niet meer welkom zijn in zijn colleges. In religieus opzicht ziet Ndéne hoe zijn eigen vader - een praktiserende imam met conservatieve ideeën - wordt afgestraft als hij niet expliciet genoeg oproept tot geweld.

De hel, dat zijn de hetero's. Ndénes zoektocht naar antwoorden brengt hem zelf in gevaar als hij empathie kan opbrengen naar de mens achter de veroordeelde buitenstaander. Of zoals hij zelf dreigt uitgeroepen te worden tot góor-jigéen als zijn empathie naar het slachtoffer indruist tegen maatschappelijke veranderen. Iedereen is vogelvrij, zelfs als de geruchtenmolen het aan 't verkeerde eind heeft. Mbougar Sarr schreef met 'Een Echte Man' (2023) een beklemmende roman in de geest van Jean-Paul Sartre over een zoektocht naar vrijheid en de absurde grenzen die anderen opwerpen. Het zelfonderzoek van Ndéne wordt steeds tragischer wanneer hij ontrafelt wat hij zelf allemaal heeft moeten verdringen uit angst om uitgesloten te worden. Kan een mens werkelijk vrij denken als niet ieder individu het recht heeft zichzelf te zijn!?

Pussy Album - Stella Bergsma (2016)

2,0
Tzum (Coen van Peppelenbos) over 'Pussy Album': Ik vond die continue herhaling van dronkenmanstaal en die herhaling van dezelfde handelingen niet bijster interessant. En ja, ik heb ook een moreel bezwaar en dat morele bezwaar geldt niet de vrouw die dronken rondhoereert. Het merkwaardige van deze roman is namelijk dat onder die buitenkant van seks en drank een heel traditioneel verlangen schuilgaat. De bron van Eva’s neergang is namelijk een verbroken relatie met haar grote liefde. Die wordt op een voetstuk gezet. Recensie: Stella Bergsma - Pussy album - Tzum literair weblog