Het is doodeng om te moeten constateren dat een schrijver uit de 19e eeuw een karakter weet te scheppen dat zo dicht bij mijn eigen wezen staat. Ik herken zoveel van Oblomov in mezelf terug. Natuurlijk is mijn situatie volstrekt anders, maar de dieperliggende zieleroerselen zijn van eenzelfde soort. Dat niet willen accepteren dat een mensenleven uiteindelijk vooruit wordt geholpen met daden en niet met denken. Het niet kunnen managen van een dagelijks bestaan omdat het overzicht op de kleine dagelijkse beslommeringen mist. En dan heb ik ook nog eens een actief meisje in mijn leven gekregen dat mijn aartsluie wezen in beweging wil brengen. Oei! Een kleine smet is voor mij het wat laatste stuk waarin de relatie tussen Stolz en Olga wordt uitgewerkt. Die brave goeierikken konden mij beduidend minder interesseren dan de zowel aimabele als onuitstaanbare Oblomow.

In 'Odessa Star' (2003) komt een archetypische burgerman in aanraking met de grilligheid van de georganiseerde misdaad. Het ene moment is Frank Moorman een man van middelbare leeftijd met een ingeslapen huwelijk en een geruisloos bestaan; het volgende moment biedt Moorman's vriendschap met onderwereldfiguur Max G. een excuus om de grenzen van diens eigen hufterigheid te onderzoeken. Intertekstuele verwijzingen te over in Koch's cynische spel met hoge en lage cultuur. Van de geboeders Coen, Quentin Tarantino en Fight Club tot aan Willem Holleeder en Lotto Weekend Miljonairs. Ook stilistisch lijkt Herman Koch uit hetzelfde vaatje te tappen als Amerikaanse genrebroeders, zoals breed uitgesponnen leuterdialogen over alles en niks of hypermasculiene geweldfantasieën. Of een plot dat zich niet ontwikkelt langs grote psychologische ontwikkelingen, maar waarin een moreel ambigue underdog wordt gedreven door de ironische onvoorspelbaarheid van het lot.

'Odessa Star' (2003) voelt in 2020 een beetje gedateerd. De georganiseerde misdaad als een soort opstapje voor de gefrustreerde burgermens om duistere kantjes in zichzelf te ontdekken. Macht in combinatie met een karikatuur van mannelijkheid is al tot in den treure uitgeplozen in soortgelijke midlifecrisis-narratieven. Het is niet eens dat Herman Koch een onprettige schrijfstijl heeft, want de man houdt de spanning vast met fraaie volzinnen en een narratief dat effectief speelt met verwachtingen. Maar het voelt allemaal zo artificieel en leeg, terwijl de cynische/nihilistische ondertoon nergens écht gaat schuren. Misschien staat me het meeste tegen dat Koch weinig risico neemt met zijn postmoderne spielerei. Het is het toegankelijke soort absurdisme uit een cabaretvoorstelling of een populaire film. Het brengt geen grote ideeën over, maar het zit als literair werk zo dicht tegen genrewerk aan dat het zelf voelt als een luchtig tussendoortje.

(Oh hoi, ik ben kennelijk terug. Hopelijk volgt er deze keer wat sneller een nieuwe recensie, want ik heb erg lang op me laten wachten. Groeten uit Alexandrië!)

Vond deze net iets minder aangrijpend dan Koning Oedipus, maar het blijft een heerlijke Griekse tragedie die nog altijd niks aan kracht heeft ingeboet.

Ik heb nooit helemaal toegang weten te vinden tot de oude Grieken, maar met Oedipus heb ik in ieder geval een stap in de goede richting gezet. Merkwaardig toegankelijk en ontroerend voor een werk dat binnen een geheel andere context is geschreven. Die detective-structuur, waarbinnen Oedipus op zoek gaat naar zijn eigen verleden, is vernuftig; het werkt naar een catharsis toe die bij mij binnenkwam.

Coetzee zou óók geen pilsje met Baudet kunnen drinken (vermoed ik) Over de realisatie wat we met WOII ontketend hebben: “Of course we cried out in horror when we found out what they had been up to. We cried: What a terrible crime, to treat human beings like cattle! If we had only known beforehand! But our cry should more accurately have been: What a terrible crime, to treat human beings like units in an industrial process! And that cry should have had a postscript: What a terrible crime, come to think of it – a crime against nature – to treat any living being like a unit in an industrial process!”

(heb ik van hier: http://www.peta.org/blog/nobel-laureate-jm-coetzee-animal-death-camps/)

Zoals de titel al aangeeft is het een roman die een heleboel omwegen maakt. Dat is zowel zijn zwakte als zijn kracht. In negatieve zin had ik steeds het gevoel dat de roman vrijwel geheel uit karakterbeschrijvingen bestaat, die nergens meer toe leiden dan het uiteen zetten welke levensbeschouwelijke positie een beschreven karakter inneemt. Er is wel iets van een plot uit te halen, maar die is duidelijk ondergeschikt aan het uitwerken van de personages. In positieve zin is het een roman die een gevoel van het verstrijken van tijd en daarmee de invloed van verschillende tijdsvakken invoelbaar maakt.

Het boek viel me een beetje tegen t.o.v. het fenomenale Saturday. Volgens de achterflap zou de seksuele moraal van de jaren zestig debet zijn aan hoe de relatie tussen de twee hoofdpersonen niet tot wasdom komt, maar, buiten het verplicht moeten trouwen, zie ik niet hoe deze moraal echt van invloed is op bepaalde beslissingen. Hoe anders was dat bij Saturday, dat wel een levendig document was van onze tijd en hoe de onderlinge relaties daarin passen. Ik had ook vaak het gevoel dat sommige zijlijnen alleen maar afleiden van het daadwerkelijke verhaal, zo blijven de ontmoetingen tussen de geliefden en hun ouders een tikkeltje oppervlakkig. Waarom moest de moeder van Edward gemankeerd zijn met een hersenaandoening? Zulke metaforen werken te geforceerd om de thematiek kracht bij te kunnen zetten. Waar deze roman wel in excelleert, is in hoe McEwan van bijna niks - twee jonge mensen die zich niet aan elkaar durven te geven - toch een immense spanning in weet te bouwen. Het eerste hoofdstuk is razend spannend zonder dat er wezenlijk iets in gebeurt. De schrijver staat bij mij nog steeds in hoog aanzien, maar deze roman is beslist geen huzarenstukje van zijn kant.

Na 'Heart of Darkness' de tweede klassieker in korte tijd die alle elementen heeft van moderne werken waar ik van hou, maar waarbij de vonk tussen mij en het werk maar niet wilde komen.

Voor mij is Dean Moriarty toch vooral een volstrekt holle figuur, wiens zoektocht naar vrijheid vanuit jeugdige onbezonnenheid meestal niet verder komt dan semi-stoere kwajongensstreken.Het inhoudelijk brave van de roman maakt het veel gedateerder dan de modern aanvoelende schrijfstijl doet vermoeden.

Kerouac blinkt wel uit in uitgebreide karakterbeschrijvingen van een extreem rijk geschakeerd gezelschap van decadente randfiguren, die allemaal op hun manier op zoek zijn naar hun eigen verlossing van de heersende burgermoraal. Misschien dat The Dharma Bums of The Subterraneans meer naar mijn smaak zijn!?

White man’s burden in de 21e eeuw

Thomése is pesterige kwajongen én literaire grootheid. Onder het vernislaagje van banaliteit en ranzigheid steken geraffineerde narratieve bouwwerken vol filosofische beschouwingen en cultuurkritische opvattingen. Met 'De Onderwaterzwemmer' (2015) vermengt hij banale platheid, intertekstuele verwijzingen uit 'J.Kessels: The Novel' (2009) en 'Het Bamischandaal' (2012) met zijn meer gevoelige kant van verlies en rouwverwerking uit gevoeliger proza als 'Schaduwkind' (2002). Mocht je nog nooit een roman van hem gelezen hebben, dan is deze titel de perfecte ontmoeting met het emotionele pathos en hilarische satire waar de beste man zijn oeuvre mee heeft opgebouwd.

De rechtlijnige roman bestaat uit drie akten, steeds in een andere tijdsperiode en op een andere plek op aarde. Daarbij is het plot zo dun dat het uitgeschreven kan worden op een bierviltje - man verliest twee keer een belangrijke persoon in zijn leven, tot slot is hij zelf stervende- maar de gelaagdheid zit in hoe geraffineerd het met genrevermengingen en lezersverwachtingen speelt. Eerste akte vangt aan met een identificeerbaar, naturalistisch uitgangspunt over een onschuldige jongen die een rivier oversteekt met zijn vader. De jongen bereikt zelf de overkant, zijn vader verdwijnt in het niets. Enige informatie is dat het de tweede wereldoorlog betreft en dat de twee bij het verzet zitten, maar verder blijft het gissen naar de vele details rond het tragische incident. Beeldend beschreven in de lijn der verwachtingen van sentimenteel proza, waarin het contrastrijke wordt geschetst van landelijk natuurschoon en bruisend dorpsleven tegenover innerlijke verscheurdheid van het jonge hoofdpersonage.

Het emotionele startschot zou in zoveel andere romans leiden tot een psychologische legitimatie van gebeurtenissen in het verdere verloop van de verhaallijn. Zo niet hier. Thomése vervolgt de tweede akte namelijk met een compleet andere toon en sfeer: vlijmscherpe, bijtende ironie rond een onuitstaanbaar egocentrisch heerschap dat neerdaalt in de ‘Heart of Darkness’ van donker Afrika. De jongen waar de lezer eerder emotioneel deelgenoot werd van een onbeschrijfelijk verlies, is inmiddels uitgegroeid tot een pathetische man van middelbare leeftijd: een zelfhatende seksist/racist, die onmachtig is om zich te wapenen tegen grotere ego's dan de zijne. Martin (verbastert tot Tin) is niet sterker of emotioneel meer gelaagd geworden door zijn identificeerbare verlies, maar de tragiek heeft hem gevormd tot een slappe zak, met een beschadigd mannelijk ego, die achter grotere schreeuwers aanhobbelt om zelf geen verantwoordelijkheid te hoeven nemen over zijn eigen levensloop.

Tin’s ‘blanke mannen complex’ leidt ertoe dat zijn vrouwelijke wederhelft, Vic, hem op sleeptouw weet te nemen naar een Afrika dat alle clichés en vooroordelen tart. Al op het vliegveld wordt het ruziënde echtpaar besodemieterd door corrupte gezagsdragers; een prelude op chaos en ellende die hen te wachten staat als zij verder neerdalen in een helse woestenij van het Afrikaanse continent. Nobele wilden en potentieel bedreigende woestelingen lurken op de neokoloniale blanke bezoekers. Geld maakt hongerige armoedzaaiers waar menselijke aasgieren naar smachten. (of denkt Tin dat alleen maar, in zijn angst om weer bestolen te worden!?) En wat heeft hij eigenlijk te zoeken in dit Afrika? Vrouwlief heeft jarenlang geïnvesteerd in het welzijn van een albino-jongetje voor een of ander dubieus Foster Parents project. Tin surft mee op het irrationele, idealistische wens tot wereld verbeteren van een vrouw die zelf met alle privileges en voorrechten van het veilige Westen is opgegroeid. De derde akte laat ik onbesproken omwille van het leesplezier, maar óók die heeft weer een onverwachte toon ten opzichte van de vorige twee episodes.

‘De Onderwaterzwemmer’ excelleert in dat het artificieel en geconstrueerd in elkaar steekt. Het is geen afgerond proza, waarbij de identificeerbare hoofdfiguur een psychologische ontwikkeling doormaakt, tot diepere inzichten komt en daarmee ons, de lezer, een kijkje in onze eigen ziel geeft. Integendeel, Thomése beschimpt lezersverwachtingen, neemt platte platitudes van romantisch gevoels-proza in de zeik. Sommige passages zou je eruit kunnen lichten en op een tegeltje plaatsen, zo ongemeend pathetisch als mogelijk. Hij confronteert de lezer met het artificiële, geconstrueerde van het medium roman als iets wat van gemeenplaatsen en goedkope sentimenten aan elkaar hangt. En toch weet diezelfde sardonische opzet, die schuurt, manipuleert en tart, op onverwachte momenten nog steeds te ontroeren. Vaak op momenten dat je het niet aan ziet komen en daarmee weet het eigenlijk nog meer te beroeren in een onwil om binnen de veilige lijntjes van lezersverwachtingen te kleuren.

Na zoveel lof mijnerzijds is het wellicht onbegrijpelijk dat de score laag uitvalt. Dat zit in een zeker woord met vijf letters, beginnend met een n, dat in het middenstuk op vrijwel elke bladzijde langskomt. Thomése provoceert graag door te pas en te onpas met het woord neger te strooien. Natuurlijk past dat prima in het racistisch gekleurde wereldbeeld van hoofdpersonage Tin. Natuurlijk is de roman ook ambigu en geenszins te essentialiseren tot alleen een racistisch statement (zoals gezegd, alles staat op losse schroeven, dus óók het subjectieve wereldbeeld van het personage) Natuurlijk is het óók een politiek incorrect statement tegen gutmenschen zoals ikzelf; altijd maar vissend naar gemakzuchtige argumenten om blanke auteurs van middelbare leeftijd te framen als zijnde alleen racistisch.

Desalniettemin laat het overdadig langskomen van een historisch beladen woord bij een wrange smet achter op een verder zo fijn geconstrueerde roman. Thomése had best wat creatiever mogen zijn dan veelvuldig de goedkope provocatie op te zoeken met een afzichtelijk en lelijk woord. Had zijn statement over de onschuldige aard van het woord neger bij een polemiek of essay gehouden, maar laat de literatuur een esthetische plek blijven waar creatief gezocht wordt naar manieren om heilige huisjes te bekritiseren, te ontmantelen of ter discussie te stellen.

Houdt een beetje het midden tussen een volledige roman en losse essays, met altijd als overkoepelend thema de positie die Binyavanga Wainaina als Afrikaanse schrijver heeft. Wainaina weet met een speelse en volstrekt eigen schrijfstijl zijn eigen volwassenwording te koppelen aan politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in Afrika. Daarbij reflecteert hij kritisch op moeilijke thema´s als nationalisme, racisme tussen verschillende volkeren, gevolgen van de postkoloniale wereld en de negatieve beeldvorming waar Afrika mee te kampen heeft.

Het is dat soort roman waar ik warm voor wil lopen, maar die mij uiteindelijk net iets te weinig in de ban hield. Dat komt misschien omdat ik onbekend ben met veel van de conflicten waar het naar verwijst. Daarbij vliegt het langs verschillende passages uit de recente Afrikaanse geschiedenis waar ik simpelweg niet zoveel vanaf weet. Wel een pluim voor de Nederlandse vertaling van Oxfam-Novib, die, volgens mij, goed recht doet aan het origineel. Bij Engelstalige romans probeer ik meestal voor het origineel te gaan, maar de vertaling was dermate goed dat het mij nooit het idee heeft gegeven dat ik hiermee iets miste.

Ik sterf, jij niet

Roos Van Rijswijk bewijst dat ‘de blues’ in de Nederlandse literatuur niet gestorven is met het overlijden van Bernlef. Vooral bij monde van de stervende ik-vertelster Angelique, die haar therapeutische bekentenissen optekent voor een behandelaar, weet van Rijswijk een bitterzoete mengeling van weemoedigheid en nostalgisch verlangen in haar taal te leggen. Het is klein geschreven proza zonder teveel opsmuk van pretentieuze metaforen of lyrisch taalgebruik dat de dingen mooier maakt dan ze zijn. In de passages van de moeder hoorde ik een doorleefde rokersstem, schrapend, haar gefrustreerde ongenoegen uiten over een wereld die straks doorgaat als zij overlijdt.

De persoonlijke, intieme ik-vertelster (moeder Angelique) wordt afgewisseld met een afstandelijke vertelinstantie, waarmee een ander personage (zoon Miguel) met meer afstand wordt beschreven. Het is literair gezien een aardige vondst om zo de psychologische afstand te schetsen tussen iemand die dichtbij de dood staat en iemand die het alleen als buitenstaander ervaart. De gekozen opzet komt alleen niet helemaal uit de verf, omdat het conflict in de roman eruit bestaat dat moeder en zoon volledig langs elkaar heen leven, zelfs nu er een heftige gebeurtenis op handen is die hen de mogelijkheid ontzegt van een uiteindelijke verzoening.

Door de afwezigheid van een direct conflict tussen de hoofdpersonages, moet ‘Onheilig’ het hebben van een meanderend geheel van sfeerimpressies en innerlijke bespiegelingen. Bij de stervende moeder pakt dat goed uit, want alles wat zij waarneemt, zich herinnert of op het moment ervaart, krijgt een tragische lading tegen het licht van haar levenseinde. De zoon is voor mij een minder interessant personage – soms een beetje geforceerd zelfs – omdat hij net zo vruchteloos ronddoolt als zijn moeder, maar niet het vroegtijdige einde gaat hebben waarmee haar lot is bezegeld. Het gevolg is dat de roman bij mij nooit echt onder de huid ging zitten, omdat het niet de juiste spanning vindt om de fantastische opzet naar een hoger plan te tillen Een knap debuut, maar het is voor mij nog een tikkeltje te zoekend om de juiste toon vast te blijven houden. Komt vast goed met een toekomstige vervolgroman.

Ik ben ergens na veertig bladzijdes de draad kwijt geraakt omdat het me zo weinig meer interesseerde. Best knap voor een novelle. Het grootste manco is dat geen van de personages ook maar enigszins uitgediept wordt. Hun gedrag is nogal onrealistisch en roept weinig sympathie op van de lezer. Niet echt een tegenvaller, maar ik had stiekem gehoopt dat ik degene zou zijn die iets zou vinden in het boek wat de tegenvallende score hier teniet doet. Maar dat is dus gewoon niet zo.

Vreemde gewaarwording dat je het allerlaatste werk leest van één van Neerlands meest productieve auteurs van na de Tweede Wereldoorlog. In die zin voelt het onkies om een stevig oordeel te vellen over een roman met een emotionele lading rond zijn publicatie. Laat ik niet lang stilstaan bij de oppervlakkige bijrollen en de clichématige schets van een strenge Christelijke dorpsgemeente. Echt beklijven doen de terloopse filosofische inzichten óók al niet.

Wat vooral opvalt is dat het een vrolijke ondertoon heeft van twee jonge mensen aan de vooravond van hun nieuwe leven. Een minderjarig meisje experimenteert met haar ontluikende seksualiteit. Een optimistische twintiger probeert een probleemrelatie af te sluiten door een nieuw leven op te bouwen in een dorpsgemeenschap. Tussen de twee ontstaat een seksuele spanning dievoor de buitenwacht de aanzet geeft tot roddel en achterklap.

Gelukkig zwicht Bernlef niet voor voorspelbaar gedoe met verboden liefdes en seksuele taboes, maar houdt hij de seksuele spanning tussen de twee personages tot iets wat nooit direct uitgesproken wordt. Hun wederzijdse aantrekkingskracht is een volstrekt onschuldige chemie zonder element van machtsmisbruik. Vooral de oudere leraar-figuur weet waar de grenzen liggen om met de maatschappelijk afgekeurde verlangens van en naar het rijpende jonge meisje om te gaan. Geen seksueel misbruik is hier een keuze en niet gekoppeld aan de impliciete verlangens zelf. In een tijdsgewricht waarin de meningen over pedofilie continu schipperen tussen demonisering of verheerlijking, is het fijn dat de oude Bernlef nog de nuchterheid weerspiegelt van een generatie waar open gesproken wordt over seksualiteit als iets wat er nou eenmaal bestaat tussen mensen.

Ondanks de spannende onderwerpkeuze en een behoorlijk geraffineerd plot voelt het allemaal wat geforceerd aan. Het helpt ook niet dat ik menig apocalyptisch verhaal heb gelezen in zogenaamde mindere genres die hetzelfde vertellen maar dan wel met een meeslepend plot.

Niet uitgelezen en dus ook geen score, na een bladzijde of honderd was ik helemaal klaar met deze pretentieuze rommel. Het is de soort zweverige roman waarin gepoogd wordt om iets te zeggen over seksualiteit en intimiteit, maar die dat vervolgens doet met de minst subtiele metaforen denkbaar. Het wist mij ook niet geïnteresseerd te krijgen in zijn karakters en ik zat op een gegeven moment alleen maar verveeld erdoor te bladeren om verder te komen.

Schitterende roman, die voor mij de kracht toont van Bernlef als schrijver. Hij vertelt een ''simpel'' verhaaltje over een jongen die ziek wordt en een andere jongen die hem ziek ziet worden. Maar het is zoveel meer. Het is ook een beschrijving van de tijdsgeest en een mijmering over hoe het is om als mens op te gaan in het ''niets''.

Kleine levens in de schaduw van de globalisering. Met 'Oogst' (2020) schreef Sien Volders een treurzang op het ritme van de Siciliaanse protestzangeres Rosa Balistreri (1927-1990). Elk hoofdstuk verwijst naar één van diens nummers, terwijl het Roemeense hoofdpersonage Alina herkenning vindt in Balisetreri's teksten over verloren liefdes en vrouw-zijn. In simpel doch effectief proza beschrijft Volders het tragische gevecht van een seizoenswerkster tegen een modern slavenbestaan van exploitatie, armoede en seksueel misbruik. Waar andere Roemeense vrouwen kiezen voor sekswerk of overspelige relaties om dingen gedaan te krijgen die niet mogelijk zijn met het uitputtende werk op het land. Vrouwmoedig verzet Alina zich ertegen en ploetert verder onder de erbarmelijke werkomstandigheden in de kassen. In de hoop dat tienerzoon Lucian haar niet gaat zien als één van die Roemeense vrouwen die traditionele waarden overboord gooien voor geld. Alina heeft er echter niet op gerekend dat Lucian's jongensvriendschap hem óók in aanraking brengt met een dubbele maat richting vrouwelijke seksualiteit. De kracht van 'Oogst' (2020) is de terloopsheid waarmee moeder en zoon hun misère proberen te keren met kleine geluksmomentjes. Buitengewoon aangrijpend wanneer dat ontoereikend blijkt. Toch vind ik 't jammer dat Volders 't na een fragmentarische, bitterzoete opbouw opeens over een extreem dramatische boeg gooit. Het voelt onverdiend omdat de zwaarte ervan onvoldoende wordt uitgediept in de relaties tussen verschillende personages.

Een hyperrealistische nachtmerrie

Anne Eekhout is een veelbelovende jonge schrijfster. Haar ambitieuze debuutroman ‘Dogma’ (2013) had het prikkelende uitgangspunt van vijf studenten die een ethische grens opzoeken door de zelfmoord van een van hen te willen registreren. Een literaire verkenning rond thema’s als zelfbeschikkingsrecht, vrije wil, groepsdruk en een schets van een internetgeneratie die alles vastlegt en ontboezemingen als de norm der dingen ziet. Het werk had vijf verschillende interne vertellers die telkens een iets andere kleur geven aan het ethische dilemma rond de naderende suïcide. Eekhout miste naar mijn smaak vooral gelaagdheid en verdieping in haar karakterbeschrijvingen: de onuitstaanbare hoofdpersonages voelden kil en statisch. Ze leken bedacht om het complexe narratief te kunnen dragen en bestonden niet omdat ze van zichzelf zulke interessante psychologische motieven hadden. Haar tweede roman komt een stuk beter uit de verf.
‘
'Op een Nacht’ (2016) is minstens zo geraffineerd opgezet als haar debuutwerk. Het boek bestaat uit drie aktes waarin eerst vader James, daarna moeder Ana en tot slot dochter Penelope hun eigen versie geven van een verdwijning in het verleden. Behalve de wisseling in perspectief verschillen de drie delen in stijl en vorm. Zo bestaat de eerste akte uit twee verschillende werkelijkheden: een man die opgesloten zit in een nachtmerrieachtige gevangenis en vader James die zich verliest in extreme wanen rond het verliezen van zijn dochtertje Penelope. Het narratief hier is kafkaësk en absurdistisch, waarbij de twee gepresenteerde werkelijkheden bij het hoofdpersonage – en de lezer- een twijfel oproept over wat er waan of werkelijkheid is. Het knappe is dat Eekhout juist de nachtmerries/waanbeelden hyperrealistisch en emotioneel beschrijft, terwijl het alledaagse rustig voort meandert zonder dat het veel emotie bij James oproept. Voor het personage is de angst zelf echter dan de mensen die hij liefheeft dat voor hem zijn.

In de tweede akte is Penelope ‘op een nacht’ verdwenen uit haar bed. In tegenstelling tot de eerste akte, die in sommige passages welhaast sciencefiction wordt, is dit middendeel extreem realistisch beschreven. Moeder Ana wordt in een ‘stream of conciousness’ gevolgd als zij tijdens haar dagelijkse rituelen op het lege bed stuit en op zoek gaat naar haar verdwenen dochter. Zij probeert de dwanggedachten aan wat kan komen, te onderdrukken, terwijl zij zich hoopvol vastbijt in wat zij op andere dagen als de geestesziekte van haar echtgenoot zou omschrijven: zijn overdreven beschermingsdrang. James leek altijd te weten dat er een dreiging in de lucht hing, dus waarom zou hij – nu nood de wet breekt – niet in staat zijn om het onheil af te wenden!? Ze vertrouwt op hem, met verregaande gevolgen. Ook James verdwijnt namelijk in het niets, waarmee hij definitief het vertrouwen wegneemt bij Ana dat zijn mentale stoornis een onschuldig enigenaardigheidje is.

Als door een klein wonder keert Penelope terug in de laatste akte (geen spoiler, de wending wordt al in het eerste deel aangekondigd.) Zij is inmiddels een volwassen studente met een stage- of werkplek in de geestelijke gezondheidszorg. Ana is overleden en James is een sombere man geworden met suïcidale neigingen. Ook Penelope probeert grip te krijgen op de mysterieuze verdwijning uit haar jeugd: een gebeurtenis die geblokkeerd is in haar herinneringen, terwijl de werkelijke toedracht alleen uitgelegd kan worden door een vader waarvan zijn fantastische en onwaarschijnlijke verhalen meer twijfel oproepen dan dat ze een bevredigende uitleg bieden. Aan de ene kant worstelt Penelope met de erfelijke belasting die zij heeft met een geestesziekte vader die mogelijk een vooraankondiging is voor haar eigen aanleg voor een mentale stoornis. Aan de andere kant voelt zij zich de enige steun en toeverlaat van een man die niet meer in staat is om alleen te kunnen functioneren, die door zijn psychologische problemen voorbij het punt is gekomen dat hij zelfstandig kan (en mag?) leven. Het is een gruwelijke en indringende patstelling.

Sinds haar debuutroman heeft Anne Eekhout een enorme sprong voorwaarts gemaakt. 'Op een Nacht' (2016) is technisch knap geschreven omdat zij in principe driemaal een ander verhaal vertelt in een daarvoor geschikte vorm, terwijl het nooit voelt alsof het er met de haren bijgesleept is om interessant te doen. Daarnaast weet Eekhout met haar raamwerk de drie verschillende werkelijkheden net niet sluitend te krijgen, waardoor er genoeg voor de lezer overblijft voor interpretatie en reflectie. Het gaat om zoveel meer dan alleen deze personages. Het psychologiseren en labelen van mensen die geestelijk lijden tegenover het reële gevaar dat iemand vormt voor zichzelf en zijn/haar omgeving. De schaamte- en schuldcultuur waardoor er weinig ruimte is voor begrip, openheid voor - en empathie met - mensen die te ver afwijken van de normen van 'gezonde mensen' dan toelaatbaar. Het institutionaliseren van mensen dat aan de ene kant de pijn en moeilijkheden wegneemt bij familieleden, maar waarmee mensen opgesloten worden en te maken krijgen met privacyschending en een badinerende bejegening alsof zij maar één ding zijn: patiënt of cliënt.

Stemmige roman, waarin zowel een oude vriend als de dochter van een schilder op zoek gaan naar het geheim van een gesloten kamer. Ze ontdekken dat de schilder zijn vrouw eeuwig jong heeft proberen te houden met zijn schilderijen, terwijl zij langzaam wegkwijnde in een minderwaardigheidscomplex. Mooi verhaal over de menselijke manier om het verval van ons lichaam tegen te houden. Past mooi binnen de huidige tijdsgeest van plastische chirurgie en botox.

Wat is dit toch een mooi boek om in huis te hebben, die Rien Poortvliet kon schitterende tekeningen afleveren. Het verhaal eromheen boeide me wat minder, maar het was wel sfeervol genoeg om de mooie tekeningen aan op te kunnen hangen.

De focus op de historische figuur Lev Nussimbaum is enigszins misleidend, want het werk gaat veelal over de grote geopolitieke omwentelingen rond o.a. de opkomst van het Russische bolsjewisme en het Duitse nationaalsocialisme. Niettemin is 'The Orientalist' (2005) prozaïsch in hoe het de Tweede Wereldoorlog - en vooral de opmaat ernaartoe- beschrijft in de wereldwijde opkomst van elkaar bevechtende (contra-) revolutionaire groepen. Daarnaast legt de biograaf steeds parallellen tussen getuigenverslagen, dagboekfragmenten, brieven aan intimi en fictiepassages van Nussimbaum/Essad Bey zelf, en toetst die aan de historische feitelijkheid ervan. Wat bezag hij door zijn eigen nostalgische bril? Wanneer zag hij de aardverschuivingen in zijn tijd een stuk scherper dan de dromerige, sentimentele toon in zijn teksten soms doet vermoeden? Door deze gekozen opzet weet de biograaf overtuigend de claim te staven dat achter deze figuur waarschijnlijk de auteur Kurban Said schuilging, van het iconische werk 'Ali und Nino' (1937).

Niet eens zo interessant om zijn daadwerkelijke inhoud, maar omdat het een genuanceerd beeld lijkt te schetsen van ''de Afrikanen''. Niet helemaal wat je verwacht als je vanuit 2012 kijkt naar een werk uit 1688. Hoewel het ook niet gezegd is dat Aphra Behn hiermee heeft willen zeggen dat westerlingen en Afrikanen gelijkwaardig zijn, want de novelle zegt tegelijkertijd dat Oroonoko boven andere slaven uitsteekt omdat hij op verschillende fronten een westers voorkomen heeft. Desalniettemin vond ik het een zeer interessant werk omdat ik gefascineerd ben door die periode uit de geschiedenis. Mijn editie had rake wetenschappelijke artikelen erbij zitten om uit te leggen in welke historische context deze roman gelezen kan worden.

Over het eroderende effect van Noord-Koreaanse staatspropaganda en de continue aanwezigheid van de dictatoriale macht op het besef van de eigen individualiteit. In alles wat mensen doen en laten zitten de sporen van het regime verscholen. Het schetst hiermee een ontluisterend beeld van de diepe eenzaamheid van het hoofdpersonage wanneer het besef komt dat menselijke identiteiten in zijn land geconstrueerd worden op basis van de absolute willekeur van dit corrupte regime. Het werk laat zien hoe ver indoctrinatie ingrijpt op hoe een kijk op de wereld ontstaat en hoe pijnlijk het moet zijn als dat opgebouwde wereldbeeld barstjes gaat vertonen.

Vermakelijke whodunnit met bestaande figuren. Blijft allemaal wel een tikkeltje aan de oppervlakte borrelen, wel een geniaal beeld van de figuur Oscar Wilde.

Twijfel een klein beetje tussen 2.5* en 3* maar uiteindelijk ga ik toch naar beneden met mijn cijfer. Wat deze schrijver doet met zijn romans is bijzonder knap. Hij neemt bezoeken die Oscar Wilde daadwerkelijk heeft gedaan als kapstok om daar detective-verhaaltjes omheen te hangen. En dat werkte in de eerste twee romans behoorlijk goed, maar ook toen was het detective-element een wat ondergeschoven kindje. Dit derde deel maakt het wel erg scheutig als het bijna 130 bladzijdes duurt om een poedel te vermoorden. En tegen het einde gaat het opeens in sneltreinvaart en wordt de halve cast van het toneelgezelschap vermoord Het is veel te slecht gedoseerd en het charme van Oscar Wilde als protagonist is hier te dun om dat nog goed te maken. Desalniettemin zou ik een nieuw deel in deze serie zo weer oppakken, want het blijven lekkere leesbare boekjes over een van mijn literaire helden.

Net als in het vorige boek wordt er flink gespeeld met de magie en de eloquentie van Oscar Wilde. Het is alleen zo jammer dat het ook het enige is wat het de moeite waard maakt. Als moord-mysterie is het helaas aan de slappe kant.

Het is met name de figuur van Bazarov (de nihilist) die de aandacht trekt, want van hoofdpersoon Arkadi moeten we het niet hebben. Hij mag van mij de klassieke literatuur ingaan als de meest gezichtsloze figuur ooit. Die afwezigheid van Arkadi als volwaardig karakter maakt dat zijn vriendschap met Bazarov er niet eens is met veel scherpe randjes. Er vindt wel eens een conflictje plaats maar dat mag zelden een naam hebben. Toch is het bij vlagen een ontroerende roman wanneer het de interactie beschrijft tussen Bazarov en zijn vader, als symbool voor onbegrip en ontroering tussen een voorbije generatie en een generatie die bezig is met zijn idealen Ik snap ook niet zo goed waar dit zijn status vandaan haalt als zijnde een klassieker.

Het boek is overigens zeer goed te lezen voor lezers uit onze tijd. Dus als je een boek zoekt om je reis door de Russische literatuur mee te starten, dan is dit geen slechte keuze,

Wat simpel geschreven, maar toch een ontzettend spannend inkijkje in het leven van een Iraakse vluchteling.

Mooie hernieuwde versie van het klassieke Robin Hood-verhaal, maar nu wordt hij gepresenteerd als een genadeloze bendeleider en devoot heiden. Tot in de meest gruwelijke details worden de moordpartijen beschreven. Leuk als tussendoortje, maar niet heel erg memorabel, al zal ik de geplande vervolgdelen best een kans geven.

Mooie symbolische verkenning van de vele gezichten van de liefde, met de heerlijk ironische afstandelijkheid die Doeschka Meijsing gebruikt om de boel niet te zwaar te laten worden. Het hoofdpersonage is onuitstaanbaar maar toch ook weer pijnlijk herkenbaar voor iedereen die zich verloren heeft in een onmogelijke jeugdliefde en die als blauwdruk ziet voor alle liefdes die erna komen.. En dat allemaal zonder larmoyant of sentimenteel te worden. Een kleine smet op het geheel is dat sommige aspecten, zoals de verhouding met haar vader, niet helemaal tot wasdom komen in de snelle, oppervlakkige uitwerking.

Ik vind het niet zijn sterkste werk, omdat de algehele constructie ervan toch een tikkeltje geforceerd aandoet. De manier waarop Granny naar de vergeving smacht riekt een tikkeltje naar de te positieve kijk die de schrijver op de wereld heeft. Neemt niet weg dat ik het met rillingen over de rug heb gelezen, want Japin excelleert als vanouds met zijn wonderschone, bitterzoete zinnen en met zijn gedetailleerde manier van situaties beschrijven. Granny is een hele innemende hoofdpersoon, waarvan je gaandeweg gaat houden alsof je haar persoonlijk kent. De zwarte met het witte hart en Een schitterend gebrek hebben mijn persoonlijke voorkeur, maar ook dit boek mag er zeker zijn.