Met 'Mijn Ontelbare Identiteiten' (2020) schreef Sinan Çankaya een essayistische verwordingsgeschiedenis in de geest van wijlen Anil Ramdas. Het boek is opgezet als een (mogelijke) confrontatie met z'n vroegere geschiedenisleraar Nico Konst, die als nummer twee nauw betrokken was bij de Centrumpartij. Çankaya gebruikt zijn eigen herinneringen aan die middelbare schooltijd om kritisch te reflecteren op hoe gewoon extreemrechtse ideologieën toen al waren. Zowel een geschiedenisles als een mogelijke verklaring voor de huidige hausse aan rechts-populistische partijen, die in veel gevallen schaamtelozer hun ongrondwettelijke standpunten innemen dan die beruchte partij van destijds. Tegelijkertijd een interessant betoog over hoe identiteit versimpeld wordt als een keurig afgerond en onwrikbaar iets (zoals bijvoorbeeld bij het xenofobe nationalisme wat de CD voorstaat), terwijl de auteur zelf op zoek gaat naar discrepanties en ontwikkelingen in zijn ontelbare identiteiten. Stilistisch vind ik 't werk niet altijd even sterk, omdat Çankaya er een handje van heeft om dingen net iets lolliger te formuleren dan nodig. Al heeft hij bij vlagen literaire uitschieters, zoals in een bloedmooie passage waarin hij de gezwollen lyriek nabootst van werken die onder de noemer 'migrantenliteratuur' vallen. Alles bij elkaar vindt 'Mijn Ontelbare Identiteiten' (2020) een overtuigende mengvorm waar anekdotes, wetenschappelijke bevindingen en maatschappelijke vergezichten elkaar raken.

De emotionele uitputting van wij-zij denken. Of zoals de naamloze protagoniste in 'Milkman' (2018) opgroeit in een naamloos stadje en murw wordt geslagen door de roddel en achterklap van haar naamloze buurtgenoten. Tijdens The Troubles in het Noord-Ierland van de jaren zeventig vormt de grootste angst als 'beyond the pale' te worden geclassificeerd, of iemand die sociaal onwenselijk gedrag vertoont richting de gemeenschap. Ofwel door op politieke gronden partij kiezen voor de Staat of het gewelddadige verzet; ofwel omdat de kerkelijke moraal dicteert dat brave meisjes keurig in de pas blijven lopen. De naamloze protagoniste komt in een bizarre situatie wanneer Milkman (niet een echte melkboer, maar een lid van het gewapende verzet) interesse in haar toont. Hij is een gevreesde autoriteit in de gemeenschap en zij is een tienermeisje in een onduidelijke knipperlichtrelatie met een automonteur.

Voor een moderne lezer is het zo duidelijk dat de tiener wordt gestalkt door een opdringerige engerd in een machtspositie, maar voor een tienermeisje in het 'pre-#MeToo-tijdperk' is het een verwarrende situatie. Waar komen die negatieve gevoelens vandaan wanneer Milkman op willekeurige momenten opduikt en haar op suggestieve manieren bedreigt? Hij zit niet eens aan haar en zegt verder geen vunzige dingen. Alles gebeurt tussen de regels. Toch roept Milkman meer onbehagen op dan andere seksueel opdringerige nietsnutten die ze kent. In letterlijke zin mist de naamloze protagoniste een taal om vorm te geven aan dit unheimische gevoel van bedreigd worden door machtsmisbruik. Zeker wanneer het haar eigen zelfvertrouwen ondermijnt als zij zelf het mikpunt wordt van dorpsroddel en alles wat zij doet of zegt onder een vergrootglas komt te liggen. Anderen verlekkeren zich immers over haar ingebeelde relatie of menen dat het haar eigen schuld is wanneer een jonge vrouw besluit om onvoorspelbare dingen te doen als Jane Eyre te lezen tijdens het wandelen. Maakt de waarheid eigenlijk nog uit als bemoeizuchtige fascinatie zoveel bevredigender is!?

'Milkman' (2018) is geen makkelijk boek door de constante stream-of-conciousness in archaïsch en academisch taalgebruik. Daar komt bij dat enige kennis over het Noord-Ierse conflict wordt verondersteld met verwijzingen naar 'over the water' of 'over the road' om aan te geven wie er waar staat qua loyaliteit. Soms moest ik even doorbijten of geconcentreerd herlezen om de betekenis door te laten dringen. Maar tegelijkertijd is het nu juist de kracht van 'Milkman' (2018) dat de roman je dwingt om de absurditeit te zien van zoveel beklemmende hokjes, stereotyperingen, ideologieën en nationalistische overtuigingen. Dat je je er goed bewust van wordt dat de naamloze protagoniste in de kern niets anders wil dan met rust gelaten worden, terwijl er van alles op haar wordt geprojecteerd waar zij niet om heeft gevraagd. Het maakt dat 'Milkman' (2018) als ideeënroman verder resoneert dan alleen de eigen specifieke historische context. Nog altijd kunnen vrouwen niet rustig zichzelf zijn als wij-zij denken oplaait en bemoeienissen over individuele keuzes in de weg komen van bewegingsvrijheid.

Groots leven door kleine omzwervingen. Tijdens mijn studie Literatuurwetenschap had ik een kortstondige fascinatie voor verdoemde dichters en flaneurs. Of de filosofie van indrukken als een doel op zich, deze alledaagse ervaringen vervolgens omzetten in mooie taal en daaruit een diepere betekenis te ontlenen aan het eigen mens-zijn. Elk hoekje van het innerlijk verkennen middels een zelfgekozen leefstijl van verveling, genot en zelfdestructie. Voorbij de saaie monotonie van een slaafs burgermansbestaan in dienst van inkomen verwerven, een gezin stichten of andere verantwoordelijkheden moeten dragen. Vrij in leven en nog vrijer in de kunsten.

Een schitterende titel als 'Min of meer opmerkelijke gebeurtenissen uit het leven van een treuzelaar' (2020) belooft al dat Cindy Hoetmer als een eigentijdse flaneur weinig meer doet dan alledaagse banaliteit te vertalen naar literaire reflecties. En wat dat betreft stelt Hoetmer ook niet teleur. Stilistisch is het werk opgezet als een meanderende verzameling losse anekdotes, met enige psychologische ontwikkeling in hoe ze zich verhoudt tot haar eigen besluiteloosheid en onzekerheden. Ze zet zichzelf neer als een moderne verschoppeling (middelbare leeftijd, freelancer, geen vaste relatie of kinderen) die steeds net geen aansluiting weet te vinden met die anderen. Niet vanuit een dieper liggend trauma of omdat ze psychische problemen heeft, integendeel zelfs: ze is best monter over haar nomadenbestaan. Haar innerlijke beschouwingen leggen meer een zoektocht naar zingeving bloot dan iets wat je zou moeten psychologiseren.

Toch moet ik eerlijk zeggen dat het me tegen begon te staan dat Hoetmers' beschouwingen zo doelbewust aan de oppervlakte blijven. Een stijlkeuze en niet per se een tekort, want de fragmentarische opzet is absoluut niet oppervlakkig. Zo krijgen bijvoorbeeld de vileine gebbetjes naar Mannelijke auteurs als Tommy Wieringa en Herman Koch extra betekenis door Hoetmers' eigen onzekerheden over haar kunnen als schrijfster. Maar voor mij heeft die continue ironische relativering als neveneffect dat er zelden écht iets blijft hangen van haar balorige observaties. Zeker niet als je ze zo kort achter elkaar leest en niet als losstaande column in een krant of magazine. Alles verglijdt in dezelfde hilariteit als vrijwel elke anekdote eindigt met een snedige punchline of een relativerende knipoog. Mijmeringen over sterfelijkheid rond de begrafenis van Menno Wigman roepen weinig meer emotie op dan bingo spelen in Spanje of een cursus Haka.

Het menselijke in het monster. Als onze huidige preoccupatie met mannelijke seriemoordenaars iets zegt, dan is het wel dat veel mensen een stukje van zichzelf herkennen in het absolute kwaad. Een immens eenzame einzelgänger als Jeffrey Dahmer of een charismatische Ted Bundy met sex appeal. Het aardige aan 'Mijn Mannen' (2021) is dat Victoria Kielland de lezer uitnodigt om zichzelf te spiegelen aan een 19e-eeuwse seriemoordenares. De verwordingsgeschiedenis van de Noorse Brynhild Størset tot de geruchtmakende Noors-Amerikaanse Belle Gunness. Daarbij velt Kielland geen moreel oordeel over Belle's gruweldaden of focust ze niet specifiek op spectaculaire moordpartijen, maar ze legt juist de kwetsbaarheden bloot van haar verwrongen hoofdpersonage. Datgene wat ze met een lezer gemeen heeft.

Met modernistische stijltrucs (stream of conciousness, subjectieve tijdsbeleving) kruipt Kielland onder het ontstaan van het verwrongen wereldbeeld an een seriemoordenares. Met psychologische verklaringen als Belle's onvermogen om van zichzelf te houden door de constante afwijzing van anderen om haar vrouw-zijn en de strikte religieuze moraal. Maar ook tijdsgeest gebonden verklaringen als Belle's perverse interpretatie van kerkelijke moraal en de romantische liefde, waarin liefhebben voor haar iets is geworden dat men met geweld moet nemen voordat het van haar wordt afgepakt. Zoals zo vaak gebeurd is in haar eigen leven met een ongewenste zwangerschap en het vele seksuele misbruik richting haar persoon.

In de poëtische beschrijvingen komt Belle Gunnes in 'Mijn Mannen' (2021) naar voren als een romanticus in de meest extreme zin. Als een duivelskunstenares die schept door schoonheid te zien in het lelijke en het verdorvene, terwijl ze daarmee op haar eigen unieke wijze breekt met conformiteit en maatschappelijke verwachtingen. Het is niet dat Kielland haar Belle Gunness beschrijft als een feministisch rolmodel, want er blijft toch vooral de bittere eenzaamheid hangen van haar gekozen pad. In de slotpassage gaat Belle zelfs een grens over waar ik een brok van kreeg in mijn keel. Te gruwelijk om bij stil te staan. Maar 'Mijn Mannen' (2021) leest zeker als de omkering van een vrouw die na jarenlang opgebouwde trauma's terugslaat en haar eigen plek opeist. Of het menselijke in het monster waar we in onze populaire cultuur zo van smullen als het gaat over talloze mannelijke seriemoordenaars die hun lusten meestal botvieren op vrouwen.

Zwarte komedie in de stijl van John Irving. Bizar maar ook ontroerend. Werkt net zo vaak op de lachspieren als op de traanbuisjes. Edgar Mint is een zeer innemende protagonist.

Bij herlezing nog altijd die fijne bitterzoete tragedie over liefde, politiek en verschillende subjectieve waarheden over dezelfde gebeurtenissen. Dit moet wel een van mijn favoriete werken zijn van deze Egyptische schrijver.

In 'De Spiegel Van Ons Verdriet' (2020) gebeurt het ondenkbare wanneer de Duitse troepen, begin jaren veertig, betrekkelijk gemakkelijk kunnen doorstoten naar Parijs. Van het ene op het andere moment krijgt de identiteit van een onfeilbare grootmacht een knauw, terwijl opportunisten de nieuwe chaos gebruiken ter zelfverrijking. Drie afzonderlijke verhaallijnen rond markante underdogpersonages raken aan contemporaine thema's als nepnieuws, vluchtelingenstromen en seksisme. De serveerster Louise raakt verwikkeld in een zedenschandaal dat haar pijnlijke familiegeschiedenis blootlegt. De jonge soldaat Gabriel is gestationeerd in de zogenaamde Maginotlinie als hij wordt meegezogen in de criminele plannetjes van collega Raoul. Beroepsoplichter Désiré vindt zijn weg naar het ministerie van informatie, waar hij een vis in het water blijkt in het verkondigen van propagandistische leugens over imaginaire Franse overwinningen, zelfs wanneer de strijd al is verloren. Anders dan een titel als 'De Spiegel Van Ons Verdriet' (2020) doet vermoeden, is het vooral een tragikomische schelmenroman. Lemaitre's achtergrond als thrillerschrijver komt naar voren in onverwachte plotwendingen en spannende cliffhangers. Een onderhoudende pageturner is 't zeker, maar tegelijkertijd blijft 't een ietwat glad oorlogsepos met een obligate lach en een traan.

Ontzettend mooie tour door bohemien Israel en zijn vele markante personages. Het boek is niet bepaald realistisch, maar dat maakt hem juist prettig dromerig, bijna magisch-realistisch.

De kaft van de Nederlandse versie is trouwens veel mooier. Damn, wat is die kaft hier lelijk. Ik was er vermoedelijk straal aan voorbij gelopen als ik het in deze vorm in de schappen zag staan.

Eindelijk weer eens een boek die ik zo in mijn top-10 zou willen plaatsen. Een magische ode aan het belang van de literatuur en hoe fictie ons leven beïnvloedt. Het leest als een toegankelijk kinderboek, maar het heeft zoveel verschillende dubbele lagen in zich.

Gevoelig klein drama over twee jonge mensen die de ballast uit het verleden los moeten laten om samen aan een toekomst te werken. Verteld met magische elementen die verbazingwekkend goed ingebed zijn in de realistische toon van de roman. Uiteindelijk wordt het hele verhaal naar een hoger plan getild en blijkt dit intieme liefdesverhaal te verwijzen naar de gevolgschade van sektes als Aum Shinrikyo. Best knap hoe Banana zoiets persoonlijks weet te verbuigen naar een groot maatschappelijk issue.

Sympathiek fabeltje over een joods jongetje dat spirituele, levensbeschouwelijke en praktische steun vindt bij een islamitische kruidenier. Schmitt doet wat Coelho bijvoorbeeld ook doet: de grote wereldreligies gebruiken als een grabbelton om er elementen uit te vissen die binnen een zelfhulpboekenlogica passen van zelfontdekking en persoonlijke groei. Ik hoopte oprecht iets te leren over het soefisme, maar het voorspelbare verhaaltje is meer sentimentele feelgood dan iets anders.

Patrick Ness schuwt niet de zwaardere onderwerpen in zijn jeugdboeken. Hier gaat het over een tiener die heeft te dealen met de kanker van zijn moeder en daarom een proces van rouwverwerking door moet gaan. Hij kan en wil nog niet begrijpen wat de ernst is van de situatie, terwijl de volwassenen in zijn omgeving hem daar ook niet bij kunnen helpen. De tragische gebeurtenis dwingt hem om te vroeg volwassen te worden. Genadeloos en enigszins deprimerend, maar tegelijkertijd weet het door de speelse metaforen luchtig te blijven. De kracht van Ness zit hem erin dat hij gecompliceerde thema's weet om te zetten tot iets dat wegleest als een magisch sprookje. Daarbij neemt hij zijn doelgroep serieus genoeg door niet te kiezen voor de conventionele cliches als relativerende humor of begripvolle mentor-figuren die het hoofdpersonage bijstaan.

Ook een grote pluim voor de schitterende en sfeervolle tekeningen van illustrator Jim Kay. Ze weten een soort gotische grimmigheid over te brengen die van toegevoegde waarde is op de toon van het boek. Het is gelukkig zo getekend dat er een soort vaagheid in de tekeningen blijft, zodat je als lezer ook je eigen beeld kunt blijven vormen.

Pieter Waterdrinker beschrijft hierin eigen ervaringen in het huidige Rusland en eindigt met enkele fictieve verhaaltjes. Het is een leuke bundel om te lezen -temeer daar Waterdrinker een fijne schrijfstijl heeft- maar het blijft niet echt hangen. Daar is het allemaal net iets teveel van hetzelfde voor. Op een gegeven moment weet de lezer wel dat de nieuwe rijkdom in het huidige Rusland haaks staat op de prangende sociale situatie waar andere mensen zich in bevinden, en dat ook Waterdrinker zelf zich schuldig voelt omdat hij in een bevoorrechte positie zit.

Met enthousiast wervend taalgebruik en schijnbaar soepele taalspelletjes alleen maak je van een roman nog geen volwaardig literair werk. Verwijzingen naar Montaigne zijn ongeïnspireerd verweven in een oppervlakkige beschouwing over het schrijverschap versus de receptie van geproduceerd werk. Het is de soort karikatuur van postmoderne werken waar Nederlandse schrijvers wel eens vaker faliekant mee de mist in gaan (Leon de Winter, ik kijk naar jou!).

Ik ben geen grote fan van Coelho en zijn bijna religieuze levensvisie. Het neigt mij echt een stap teveel naar het genre van de zelfhulpboeken en niet naar de serieuze literatuur. Het is interessant om te lezen, maar levensveranderend is het voor mij zeer zeker niet.

In elk moestuintje kun je je eigen waarheid vinden. Of zoals alle wonderlijke personages in 'Moord op de Moestuin' (2019) zich vastbijten in hun overtuigingen. Geloof in kabouters. Scientology. Wetenschappelijke scepsis. De helende kracht van de natuur. Schrijfster Judith zoekt zelf naar betekenis als haar echtgenoot Thijs plotseling een hartaanval krijgt. Na een jarenlange writer's block is niet alleen haar creativiteit opgedroogd, maar met zijn tergend langzame herstel komen daar twijfels bij over de staat van hun huwelijk. Is deze kwellende onzekerheid 't waard om je eigen geluk op te offeren aan het welzijn van een ander? Zullen de dingen ooit nog hetzelfde worden? Een helse verbouwing bij de buren geeft de doorslag: ze moeten weg uit hun penibele situatie. Samen met Judiths zus Cora en zwager Ab vertrekken Judith en Thijs naar een boswachtershuisje op landgoed Groenlust.

'Moord op de Moestuin' (2019) heeft de heerlijke bite van een literaire thriller. Een vileine sfeerschets van menselijke tekortkomingen met een beetje galgenhumor. Soaperige familieverwikkelingen rond erfenissen, foute partners en opgekropte jeugdtrauma's. Zelfs een heus moordmysterie rond een verdwenen oom en een 'vloek' waardoor verschillende generaties nazaten Groenlust zomaar weggaven uit altruïstische motieven. Nicolien Mizee zet het allemaal net iets dikker aan met haar naturalistische tuinbeschrijvingen over woekerend onkruid, invasieve bamboe en een trotse saffraanperenboom. Een volkstuintje bijhouden is namelijk een beetje zoals het schrijven van een thriller: de menselijke neiging om orde te willen scheppen in de chaos. Je moet wieden en snoeien om een helder plot voor ogen te houden. Betekenis vinden in het onbegrijpelijke. Het aardige is dat de detectivestructuur in 'Moord op de Moestuin' (2019) tussen de regels fungeert als een maatschappijkritiek op complotdenken, nepnieuws en polarisatie.

(Met dank aan het Oude Weeshuis in Enkhuizen, waar ik mijn exemplaar van 'Moord op de Moestuin' (2019) heb 'gestolen'. Altijd boeken voor elkaar achterlaten, mensen. Het brengt geluk.)

Deze schrijver is op mijn pad gekomen omdat zijn nieuwste boek waarschijnlijk een verfilming krijgt. Na het lezen van deze roman snap ik dat wel. Het is filmisch beschreven proza waarin de nadruk ligt op de dingen die niet gezegd worden en het leent zich dus bij uitstek als materiaal voor een film. .

Van Mersbergen heeft hier duidelijk grip op zijn verhaalstructuur en weet het tot in de finesses uit te werken. Wat mij een beetje tegenstaat aan deze roman is dat ik de reis naar Pamplona vele malen interessanter vind dan de flashbacks die het geheim van het hoofdpersonage aan de oppervlakte brengen. Op een gegeven moment had ik wel door welke richting die verhaallijn op zou gaan en vond ik het geen meerwaarde meer hebben om daar zo op door te blijven gaan.

Deze novelle van Hermann Hesse roept bij mij een soortgelijk gevoel van kinderlijke verwondering op als bij werk van tijdgenoten Franz Kafka en Frederik van Eeden. Dat archaïsche taalgebruik vol symbolisch geladen verwijzingen naar zowel geschiedenis als wereldliteratuur. Hier beschrijft Hesse het zelfonderzoek van een ik-figuur die rondreist om zijn smachtende verlangen naar prinses Fatme te stillen. Het brengt hem op een pelgrimstocht voorbij ruimte en tijd of werkelijkheid en fictie. Op zoek naar zijn onbereikbare muze in het Oosten vindt hij romanpersonages, historische helden en een vrijmetselaarsgemeenschap die het finale oordeel zal vellen of hij nog genoeg in deze onderneming gelooft. 'Reis naar het Morgenland' (1932) leest als een jongensboek, maar brengt tussen de regels door alleraardigste bespiegelingen over geheugen, geschiedenis en auteurschap. Dit aandoenlijke boekwerkje smaakt zeker naar lijviger werk als 'De Steppewolf' (1928) of 'Narziss en Goldmund' (1930).

De seriemoordende seriemoordenaar als thema voor het vraagstuk: bestaat er zoiets als goed of slecht? Intens grimmig maar bij vlagen ook vreemdsoortig gevoelig. Er had mij iets dieper op de seriemoordenaar ingegaan mogen worden. Het blijft nu een beetje bij suggestie van het waarom.

Het Egyptische antwoord op iconische feministische teksten als 'A Room of One's Own' (1929) van Virginia Woolf en 'Le Deuxième Sexe (1949) van Simone de Beauvoir. Nawal el Saadawi memoreert enkele sleutelmomenten uit haar jeugdjaren en vroege artsencarrière, waarin ze te maken kreeg met haar positie als vrouw in een maatschappij die nog niet openstond voor progressieve gelijkwaardigheid tussen de beide geslachten. Hoe ze ontdekte dat haar vrouwenlichaam andere reacties sorteerde in haar omgeving dan het mannenlichaam van haar oudste broer. Hoe ze de wetenschap en het secularisme aangreep om mythische vooronderstellingen over genderverschillen te ontmantelen. Het is prijzenswaardig dat uitgeverij De Geus in 2007 deze hernieuwde vertaling heeft uitgebracht in een frisse nieuwe uitgave, met een voorwoord van de grande dame herself en uniek fotomateriaal uit haar privé-archief. Desalniettemin is de inhoud niet echt bijzonder; het feminisme van El Saadawi is zelfs wat gedateerd (zoals in de nadruk die ze legt op het vinden van een mannelijke levenspartner die haar vrije geest accepteert.) Het boekje toont de gedachtegang van een van de meest iconische stemmen van het Arabische feminisme, maar buiten de interessante context eromheen heeft deze uitgave net iets te weinig cachet.

Pedofiele zelfhaat van een underdog

'Muidhond' is een droomdebuut. Een maatschappelijk relevant onderwerp wordt verpakt in stilistisch broeierig proza, waarmee de ultieme anti-held van deze tijd - hij die zich seksueel verlustigt aan kinderen - een identificeerbaar, menselijk gezicht krijgt. Het werk is dan ook compositorisch trefzeker opgebouwd als een klassieke Griekse tragedie, waarin een situatie van kwaad tot erger gaat, terwijl het aan zichzelf lijdende hoofdpersonage steeds meer de controle verliest over eigen morele verantwoordelijkheid. Daarbij steeds een subtiele, onderhuidse spanning van wanneer het moment gaat komen dat de vriendelijke lobbes, dertiger Jonathan, zijn goedhartige hulpvaardigheid en zorgzaamheid verliest en zijn obsessieve drang naar seksuele overheersing uitleeft op zijn buurmeisje.

Schilperoord werd destijds door pers en publiek veelal geprezen om haar 'unieke positie' als forensisch psycholoog. De mate waarin beroepsdeformatie en psychologische logica in haar schrijven doorklinkt, is eerder een zwaktebod dan dat het werk er sterker door wordt. De roman is bezaaid met vakjargon als 'copingmechanismen', 'stressregulatie', 'cognitieve vervormingen' en 'risicosignalenkaart, met drie fasen'. Voor mij is het een zwakte als een zogenaamde 'psychologische roman' verwordt tot een personage die zichzelf continu psychologiseert; zijn gedachten en driften duidt en zich overgeeft aan eindeloze zelfreflectie. Wel goed aan de psychologiserende opzet is hoe het de worsteling neerzet van iemand die naarstig zoekt naar genezing van gevoelens van machteloosheid en weltschmerz. Hoe de pedofiele seksualiteit, meer dan een psychopathische kwaadaardigheid, een vechten tegen de bierkaai is van op verslaving gelijkende impulsen in een wereld vol verboden verlokkingen.

Schilperoord is op haar sterkst in de laatste passages: als Jonathan een eruptie aan tegenstrijdige, contrasterende gevoelens doormaakt van ontroering, beschermdrift, seksuele dominantie en zelfhaat. Onmacht voelend naar een wereld waar deze knuffelbare pedofiel heus het goede wil doen, maar waar zijn als natuurlijk aanvoelende aard wordt veroordeeld, gecriminaliseerd en gepsychologiseerd. Het gevolg is dat Jonathan een levensgevaarlijke zelfhaat en minderwaardigheidscomplex ontwikkelt. De passages waarin hij zijn seksuele gevoelens projecteert op een kinderlichaampje zijn opvallend zwoel en sensueel geschreven, terwijl Schilperoord het nooit banaal of goedkoop laat worden. Zij weet de lezer mee te nemen in de seksuele honger van iemand die nooit bevrediging kan en mag vinden door de verregaande consequenties van eigen geilheid.

Desalniettemin vind ik het niet het meesterwerk waar het door zoveel lezers voor wordt gehouden. Voor een roman met een pedofiel hoofdpersonage kleurt het namelijk opvallend veilig binnen de lijntjes en schuurt het te weinig. Jonathan heeft als personage namelijk een tikkeltje het Forrest Gump-effect: een hoofdpersonage dat in zijn onmachtige underdog-positie makkelijk identificeerbaar wordt, zelfs als zijn perversie tot kindermisbruik leidt. Op zichzelf niet erg, maar het is een personagebeeld wat door populaire media te gemakzuchtig ingezet wordt voor alle soorten handicaps, geestesgesteldheden en afwijkingen van de norm. Van een forensisch psycholoog verwacht je toch een meer gelaagd karakter dan de overbekende identificeerbare sul. Filmrechten zijn al verkocht, dus Barry Atsma (vermoedelijk...) kan al zijn lol op met op Amerikaanse Hollywoodcinema geënt geschmier.

Met het te identificeerbare hoofdpersonage gaat een behaagzieke, bitterzoete verteltoon gepaard. Zelfs de scherpe metafoor van de muidhond uit de titel (een karpersoort) doet veel concessies in voordeel van het leesgenot. Het schetst wederom een fijn identificeerbaar uitgangspunt, waarmee een sociaal complex fenomeen als pedofilie, wordt gevangen in herkenbare romantiek van fijne dierenliefde. Pedofielen zijn net mensen, want net als wij kunnen ze (soms misplaatste) affectie voelen naar mensen en dieren, daarmee meer problemen veroorzakend dan oplossend in hun pogingen om betekenis aan het leven te geven.

Ik mis rauwheid. Ik mis ontreddering bij de personages en bij mezelf. Ik mis iemand die meer is dan een sympathieke underdog, maar die gelaagd menselijk is en niet alleen knuffelbaar. Ik mis vernieuwende inzichten, diepgang zelfs, in al reeds breed uitgemeten discussies over pedoseksualiteit als sociaal fenomeen.