Het lijkt wel alsof Guillermo del Toro en Chuck Hogan alle gave dingen erin hebben gegooid die ze maar konden bedenken rond vampiers. Dat enthousiasme straalt er dan ook vanaf, maar het heeft tegelijkertijd tot gevolg dat het soms iets teveel van het goede wordt. Dit deel is wel wat evenwichtiger geschreven dan zijn voorganger en de belangrijkste karakters worden meer dan voldoende uitgewerkt. Alleen jammer dat het allemaal iets teveel de humor-kant opgaat met dik aangezette bijrollen en catchy oneliners. Desalniettemin smaakt ook dit deel naar meer en ik hoop op korte termijn toe te komen aan het slotstuk.

Over een zoon die erachter komt dat zijn beschermde jeugd voorkomen heeft dat hij de duistere kanten van zijn ouders is gaan zien. Pas wanneer zijn moeder hem confronteert met een indringende monoloog, begint hij te beseffen dat het misschien niet allemaal zo rooskleurig was als in zijn onbetrouwbare herinneringen.Verwacht een tikkeltje Scandinavische zwaarmoedigheid met een plot dat als vanouds vol zit met onverwachte wendingen. Wat minder actie en suspense dan in zijn trilogie over Leo Demidov, want het thriller-aspect is duidelijk ondergeschikt aan de psychologische gelaagdheid. Toch voelt het werk ambitieuzer dan zijn vorige romans in een verfijnd spel met onbetrouwbare vertellers die belangrijke gebeurtenissen subjectief inkleuren.

Gewaagde ideeënroman over westerse literatuur tegenover religieuze krachten die de vrije verbeelding proberen in te dammen.

Twee schrijvers moeten in Caïro een lezing geven over hun visie op wat literatuur is, maar zij zijn voornamelijk op zoek naar een Egyptische hoer om seksuele frustraties op bot te vieren. Die odyssee naar seksuele verlossing leidt langs een vruchteloos pad van botsende seksuele moraal en wederzijds onbegrip. Saoedi's zwaaien met meer geld om onder de aandacht te komen en weten westerse sekstoeristen te reduceren tot een hoogst onaantrekkelijke partij, terwijl de prostituees zelf óók ingewikkelde zedennormen hanteren om de schijn van deugdelijkheid op te houden. In die nieuwe ontwikkelingen wacht de geportretteerde gefrustreerde westerse man een ijskoude afwijzing in een deel van de wereld waar Hij niet langer meer de dienst uitmaakt.

Wat mij dwarszit aan de roman is dat het de complexiteit van seksualiteit in het Midden-Oosten expres zo prominent koppelt aan oriëntalistische seksuele clichés. Misschien is dat vooral bedoeld als hyperbool om de eigen visie op de islamitische wereld te bekritiseren, maar het doet verder weinig recht aan de werkelijke complexiteit van hoe seksualiteit doorwerkt in het maatschappelijke leven in een land als Egypte.

Aan de ene kant is dit meer een intellectualistisch spel met hete hangijzers dan een subtiele verkenning die veel ruimte openlaat voor nuancerende kanttekeningen. Daarbij is het vooral eenzijdig gekleurd vanuit het hautaine oogpunt van 'de westerse intellectueel' die weet heeft van grote filosofische stromingen en invloedrijke literaire werken. Aan de andere kant is het óók geen in your face satire zoals de Nederlandse cover van een blonde bimbo met gezichtssluier doet vermoeden. Het resulteert in een wat oppervlakkige roman die vooral tegenstellingen uitvergroot en daarmee eenzijdig inhaakt op platgetreden en voorspelbare paden van makkelijke islamkritiek

Dit is mijn derde boek van deze jaloersmakend jonge schrijver. Zijn schrijfstijl is heerlijk creatief, met lange zinnen die als het ware over de bladzijden meanderen. Maar om de een of andere reden blijft het hangen in onbegrijpelijke abstracties. Nooit heb je het gevoel dat je vat krijgt op de hoofdpersoon en zijn gekte. Het voelt onbevredigend, onlogisch en een tikkeltje te pretentieus allemaal. De satirische insteek van ziek willen zijn in een op gezondheid gerichte maatschappij werkt even, maar wordt naar verloop van tijd tergend irritant. Zelfs met maar 288 bladzijdes weet het boek saai te worden.

Het koninkrijk waar alleen de eigen inwoners recht hebben op lichamelijke integriteit en zelfbeschikking. In 'Wolves of the Crescent Moon' (2007) schetst de Saudische auteur Yousef Al-Mohaimeed een gitzwart beeld van verschillende generaties tot slaaf gemaakten. Rode draad is de beslissing van bedoeïene Turad op een busstation: neemt hij een bus weg uit hoofdstad Riyad, of blijft hij de vernederingen en het armoedige bestaan van een dienaar in het centrum van de macht? De vondst van een officieel document over een ten vondeling gelegde baby - een wees, net als hij - roept een koortsdroom op van traumatische herinneringen. Een woestijnparabel waarin Turad tot de dood vecht met de struikrover Nahar en de twee een mannenverbond sluiten wanneer ze hun onverbiddelijke doodstrijd overleven. Maar hun leven vol criminaliteit en wolvenjacht brengt de nieuwe vrienden in een situatie waar ze het recht wordt afgenomen op een eerlijk gevecht. En dan is er het noodlottige verhaal van Amm Tawfiq, een oudere Soedanees die ooit werd ontvoerd uit zijn geboortedorp, wiens geslachtsdeel werd afgenomen als ultieme onderwerping aan zijn rijke lijfeigenaren. Voor de euneuch is zijn laatste restje man-zijn de waardigheid waarmee hij zichzelf omhoog wist te werken in het kastensysteem, maar zelfs als toezichter met verantwoordelijkheid blijft hij een speelbal in de macht van anderen. Met een knip van de vingers kan alles weer van hem afgepakt worden.

Op zichzelf vereist 'Wolves of the Crescent Moon' (2007) geen regiospecifieke voorkennis over Saudi-Arabië en de abominabele omgang met niet-inwoners in het koninkrijk. Het is ook inzichtelijk om eens een onderwerp als migrantenonderdrukking te bezien vanuit een niet-westers perspectief en over andere regio's dan West-Europa of de Verenigde Staten. Toch is het soms lastig om bepaalde metaforiek in het boek helemaal te begrijpen en eerlijk gezegd vond ik de expliciete hardheid te vaak een (overbodige) herhaling van zetten. Schrijver Yousef Al-Mohaimeed is niet van een subtiele spanningsopbouw of een onderhuidse psychologische gelaagdheid, maar strooit veelvuldig met grafische beschrijvingen van fysiek en seksueel geweld naar zijn personages. Wat ik kan waarderen aan de roman is dat het door de opzet leest als een broeierige luchtspiegeling in de woestijn. Turad's overpeinzing in het busstation verenigt namelijk verschillende tijdslijnen en vertelperspectieven met elkaar. En net als een fata morgana is het een zinsbegoocheling dat een individu kan breken met een ontmenselijkend systeem waar mensen worden uitgedrukt in functionaliteit, bezit en waarde. Misschien heeft hoofdpersonage Turad nooit een werkelijke keuze gehad!?

Ik moet me toch aansluiten bij C@rolien. Hoewel het boek zeker zijn ijzersterke punten heeft, weet het over de gehele linie weinig te overtuigen. Leest mij iets teveel als een standaard detective maar nu me een andere culturele achtergrond als decor. Zou het echter ook geen straf vinden als er vervolgdelen van komen, iets waar het einde op zinspeelt.

In 'NOS4A2' (2013) kwam een moderne Dracula met zijn lijkenwagen terug om onschuldige kinderen mee te nemen naar een schaduw-werkelijkheid, waar de maan naar je glimlacht en bloemetjes terug praten. De tekenfilmlogica waar kinderen van smullen, maar volwassenen eerder het idee krijgen in een psychotische koortsdroom terecht te zijn gekomen. De moderne vampier als een pedoseksuele conservatieveling die minderjarige zieltjes verleidt, terwijl hij tegelijkertijd elke progressie en levenskracht uit ze zuigt. In 'The Fireman' (2016) is het uitgangspunt minstens zo vergezocht, met een infectievirus waar de dragers ervan schubben krijgen en na bepaalde tijd levend zullen verbranden. De roman is het sterkst wanneer de verpleegster Harper Grayson in de eerste 150/200 bladzijdes aan den lijve ondervindt hoe overheidsdiensten niet meer opgewassen zijn tegen de dreiging. Ongeveer tegelijkertijd raakt ze zowel zwanger als besmet met Drakenschub, terwijl haar levensgezel Jakob het obsessieve plan opvat om haar te vermoorden. Het werkt omdat Joe Hill de virusuitbraak en maatschappelijke onrust beschrijft als iets wat net buiten Harper's gezichtsveld plaatsvindt, maar dichterbij komt en haar dwingt om morele beslissingen te nemen, om zichzelf en haar ongeboren kind te redden.

Dit ondraaglijke uitgangspunt een complete roman opgeleverd maar het neemt een kolderieke wending als Harper wordt opgenomen in een commune als in 'The Village' (2004) van M. Night Shymalan. Een voormalig schoolkamp in het bos wordt een rebellenkolonie waar een groep Drakenschublijders ontdekt heeft dat ze zelf het virus kunnen beteugelen met hun telepathische gemeenschapszin. Onder leiding van een atheïstische predikant en de mythische brandweerman uit de titel proberen ze zichzelf (desnoods met geweld naar andersdenkenden) af te schermen tegen de buitenwereld. En niet zonder reden, want gewelddadige burgerwachten worden door de rechts-conservatieve radiohost Marlboro Man opgehitst om de viruslijders met harde hand aan te pakken. In 'The Fireman' (2016) ligt én de Trump-analogie er moddervet bovenop én Joe Hill weet geen balans te vinden tussen een bloedserieuze dystopie en een over the top pulproman. Waar het kinderlijke en het cartooneske bijdroeg aan 'NOS4A2' (2013), lijkt het hier soms afbreuk doen aan de naargeestige sfeer die hij schetst. Het gevolg is een soms onbedoeld lachwekkende genreroman die bij vlagen snoeihard binnenkomt, maar te lang blijft dralen rond oninteressante verwikkelingen. Het lijkt ook alsof Joe Hill te geforceerd probeert in de voetsporen te treden van Stephen King, terwijl zijn aantrekkingskracht ergens anders ligt dan bij zijn fameuze vader. Niks mis met een onvervalste stripwerkelijkheid.

Er begint bij mij toch ook wel een zekere irritatie te ontstaan naar hoe Robert Jordan moeilijk belangrijke zaken van minder belangrijkere zaken weet te onderscheiden. Het blijft mooi hoe hij zijn wereld minitieus beschrijft en daarmee tot leven brengt, maar het begint te steken dat dit boek eigenlijk inhoudelijk best samengevoegd had kunnen worden met het vorige boek. In meer dan 1000 pagina's gebeurt er nu niet zoveel meer dan een heleboel vrouwelijke onzekerheden en een opkomende duistere macht, die bladzijdenlang erover doet om te ontwaken uit zijn sluimerende staat. Ik blijf de schrijver nog steeds een warm hart toedragen om hoe hij een ambigue wereld weet te maken waar goed en kwaad moeilijk te onderscheiden zijn. Het moet echter niet gekker worden met de GTST-achtige manier waarop de karakters hun gevoelens bloot leggen.

Steeds opnieuw terug naar het einde van de geschiedenis. Met 'The First Fifteen Lives of Harry August' (2014) schreef Claire North een tijdreizigersroman waarin de Britse bastaardzoon ontdekt dat de dood voor hem als Ouroboros geen eindpunt vormt en dat hij kennis van 'vroegere' levens kan overdragen naar 'latere'. Zijn eerste reïncarnatie blijkt een diep traumatische ervaring, maar het brengt hem in aanraking met de Kalachakra: een geheim genootschap dat zich heeft georganiseerd op een manier dat zij hun leden kunnen opvangen. Voor Harry een punt van relatieve stabiliteit tegenover de grote historische ontwikkelingen van de 20e eeuw als wereldoorlogen, technologische vooruitgang en maatschappelijke verschuivingen. De Kalachakra zien de opkomst en ondergang van grote ideologieën, maar nemen zelf het behouden standpunt in om afzijdig te blijven en de geschiedenis diens voorspelbare verloop te laten. Ingrijpen creëert namelijk complexiteit en is onethisch tegenover de vele sterfelijke levens die komen en gaan. Maar dan ontmoet Harry een dissident die zijn unieke positie wil inzetten om technologische ontwikkelingen te versnellen en daarmee de mensheid naar een hoger plan te krijgen.

Petje af voor deze ambitieuze debuutroman van Claire North. Zoals zij 't voor elkaar speelt dat 'The First Fifteen Lives of Harry August' (2014) zowel wegleest als een eclectisch genrewerk als een diepgaande ideeënroman. Vol oprecht interessante concepten als tijd, alternatieve geschiedschrijving en de theoretische implicaties van een multiversum. En dat terwijl ze de spanning erin houdt met een hoofdpersonage voor wie de dood geen eindpunt is, maar die toch een gevoel van urgentie ervaart wanneer zijn bestaande zekerheden eroderen. Want welke ethische verantwoordelijkheid heeft een gereïncarneerde over anderen als zij toch steeds gereset worden? Biedt zijn goddelijke wedergeboorte ongebreidelde vrijheid, of is het een eigen soort gevangenis waarin alle handelingen aan betekenis verliezen? Het is ook knap hoe North de touwtjes flink laat vieren met een knotsgek narratief doorheen tijd en plaats, maar ze blijft een rode lijn vasthouden waardoor Harry August een geloofwaardige psychologische ontwikkeling doormaakt. Het personage blijft ook zo volstrekt menselijk als een kameleontische doler die de antwoorden eigenlijk ook niet heeft op de grote levensvragen. Of zoals Harry tussen de opkomst en ondergang van grote ideologieën vooral bezig is om zichzelf niet kwijt te raken in het woelen van de wereld.

De underdogs van een stilstaande natie die in beweging begint te komen. Of hoe romancier Jón Kalman Stefánsson met 'Jouw afwezigheid is duisternis' (2020) een speelse generatieroman schreef vol existentiële mijmeringen over vergeten of juist gehoord worden. De ik-verteller ontwaakt in een kerk waar met hem beter kent dan hij zichzelf kent, zelfs de namen op het kerkhof lijken meer een plek en een betekenis te hebben gevonden. In deze roman is de dood geen tragisch eindpunt, maar de gestorvenen zijn vluchtige vonkjes van mensen die wereld hebben geschapen met hun eigen verlangens en ambities. Met de duivel aan zijn zijde schetst de verteller kleine levens die plotseling in versnelling komen als die ene glimlach leidt tot overspel of de beslissing om zich te ontworstelen aan de eigen maatschappelijke positie. Zoals hoe Eiríkur geboren werd in zondig overspel, maar zijn biologische grootouders gaven hem een rimpelloze jeugd in de illusie dat zijn moeder jong was gestorven. Of zoals de belezen plattelandsvrouw Guðríður plotseling onder de aandacht komt van notabelen als men haar ontroerende verhandeling leest over het belang van de regenworm. Tussen alle levensschetsen door bieden dichter Hölderlin en filosoof Kierkegaard houvast voor personages die dreigen te verglijden in vergetelheid, want schrijven en denken is achterlaten om te blijven bestaan. Misschien zeggen die kleine levens immers ook iets over de IJslandse identiteit van een land dat pas laat in de geschiedenis aangeraakt werd door maatschappelijke ontwikkelingen.

Niet mijn favoriete werk van Coetzee. Het is een soort literaire stijloefening waarmee de auteur complexe narratieve lagen en symbolische lagen naar boven haalt om iets te zeggen over de vedrongen stemmen in de geschiedenis. Bij vlagen zinneprikkelend beschreven en vol mooie beelden, maar iets aan het zeurderige taalgebruik en het geforceerde van de symboliek sprak mij niet aan.

In zijn debuutroman ‘The Orphan Master’s Son’ (2012) beschreef Adam Johnson hoe Noord-Koreaanse vissers systematisch bedreigde haaiensoorten vangen, hun vinnen eraf snijden en de nog levende haaien terug de diepte in gooien. Een gruwelijke dood tegemoet, eenzaam wegzakkend in de beklemmende duisternis. Met de mismoedige verhalenbundel '‘Fortune Smiles’ (2015) beschrijft hij een soortgelijke (innerlijke) donkerte waarin de personages zich geconfronteerd zien met hoe zij afgesloten raken van de maatschappij. Mensen die slachtoffer én dader geworden zijn door onmenselijke, brute systemen of het noodlot, die door omstandigheden geen gezond menselijk contact meer hebben met hun geliefden. De lezer treft hen op beslissende sleutelmomenten waarop er voor de personages hoop gloort aan de horizon, maar tussen de regels door blijkt dat hun ogenschijnlijke verlossing misschien juist een nakende ondergang inluidt.

Het mooie aan deze selectie verhalen van Adam Johnson is dat hij losse eindjes open laat voor de lezer. Zoals de karakters moreel ambigu en onpeilbaar zijn, zo blijft er in de meeste verhalen een definitieve climax uit waardoor je de personages niet helemaal rond krijgt. De suggestie wordt gewekt dat hun lot een accumulatie gaat zijn van de verschrikkelijke levenskeuzes die zij eerder gemaakt hebben, maar het bitterzoete 'fortune smiles' en lonkt hen weg van hun alledaagse misère.Het tweede verhaal (‘Hurricane Anonymous’) is daarin het meest radicaal omdat het verhaal van de dakloze pakketbezorger met een zoon (of is hij het kind van een ander?) meer vragen oproept dan dat ze bevredigend worden beantwoord. Het derde verhaal ('Interesting Facts') is mijn favoriete titel. Een kankerpatiënte voelt zich steeds verder wegzakken in een schijnwereld waarin niemand anders dan zij nog begrip heeft voor de positie waarin ze verkeert: het geruisloos verdwijnen uit de levens van anderen, een herinnering worden en het mens-zijn zelf verliezen. Des te wranger dat Johnson zich liet baseren op de kanker van zijn eigen vrouw en het niet schuwt om vanuit 'haar blik' terug te kijken naar 'zichzelf' als een egocentrisch (want gezond) mens.

Minder interessant zijn de twee verhalen 'Nirvana' en 'Dark Meadow' die expliciet ingaan op de moraliteit van (internet-) technologie. In het eerste verhaal probeert een topprogrammeur zijn vrouw met locked-in syndroom te behoeden voor suïcide of euthanasie door te experimenteren met artificiële intelligentie die met haar communiceert. In het vierde verhaal blijkt een pedofiele computerexpert een netwerk te hebben van pedoseksuelen en andere pedofielen die kinderporno met elkaar uitwisselen om aan hun lusten te voldoen. Redt de digitale pornografie hem van de mogelijke consequenties van zijn geaardheid, of is het een levensgevaarlijke stimulans? In allebei de verhalen wordt de vaart eruit gehaald met veel ICT-jargon en de opzet is naar mijn smaak een tikkeltje geforceerd opgebouwd om de morele thema's mee te kaderen.

“George Orwell Was a Friend of Mine” en het titelverhaal 'Fortune Smiles' zijn meer in lijn met de debuutroman waarmee hij eerder een 'Pulitzer Prize' won. Ook hier gaat het om mensen die radertjes zijn geweest in een totalitair regime, waarin mensen uit vrije wil of gedwongen terechtkomen aan de verkeerde kant van de geschiedenis. Vooral het tragikomische verhaal rond een ex-Stasi medewerker, een eenzame oude man die nog altijd fier met de sleutelbos van een voormalig gevangeniscomplex rondloopt, spreekt tot de verbeelding. Het is een knorrige oude zakkenwasser die geschiedkundigen, slachtoffers en een nieuwe generatie Duitsers wil overtuigen van hun ongelijk. Hilarisch en intens triest, omdat het beeldend maakt hoe weinig rechtvaardiging daders - en vooral slachtoffers- voelen als een totalitair systeem is gevallen en het de overlevenden dwingt om rekenschap af te leggen over het beladen verleden.

'Fortune Smiles' (2015) heeft een fijne mengeling van tristesse en hilariteit, waarbij de zware ondertoon nooit de overhand krijgt op het speelse van de verhalen. Wel proef ik in deze bundel steeds dat Adam Johnson meer een romanschrijver is die zijn ideeën in het kort weergeeft, dan dat hij specifiek goed is in het vertellen van korte verhalen. Daarvoor propt hij teveel details, zijlijntjes, plotwendingen en verschillende personages in het beperkte aantal bladzijdes dat hij voor de vertellingen heeft. In die zin hoop ik dat er weer een lijvig werk in de pijplijn zit waarmee hij zijn debuut van de troon kan stoten, want het is een auteur die de tragikomische ironie van Kurt Vonnegut en de ideologiekritiek van George Orwell waardig vertaalt naar contemporaine onderwerpen. En dat terwijl er hard mee gelachen kan worden!

Verreweg het minste wat ik van hem ken. Zijn stijl is onmiskenbaar aanwezig maar het voelt teveel als geforceerd aan. Slechts af en toe zat er een klassiek John Irving-moment in.

Stemmige roman over prostitutie en mensen die gevangen zitten in de onderlaag van de samenleving. Mooie kruising tussen Oosterse folklore en westerse elementen. Een schrijfster om in de gaten te gaan houden, die gaat namelijk nog wel eens iets heel moois schrijven. Ik geef haar (nog?) geen vier sterren omdat de roman naar het einde toe langzaam wat afbrokkelt in kwaiteit.

Ik vond het wel een aangenaam boek: een heerlijk sfeertje en een paranormale gebeurtenis die nauwelijks meer verklaard wordt. Het zou zomaar een film kunnen opleveren die beter is dan het boek.

Vooral intrigerend in hoe het de dorpsrituelen van de Padaung beschrijft als een vermenging van oude volksgebruiken en invloeden van Christelijk zendelingenwerk. Daarmee geeft het een unieke kijk op een afgesloten gemeenschap waar invloeden van buitenaf prima samengaan met zelf opgebouwde mythologieën. De insteek van religieuze vermenging wordt voortgezet als Pascal respectievelijk naar een seminarie gaat, Engels gaat studeren, meevecht voor de rebellen en uiteindelijk gaat studeren in Cambridge. Helaas is het toch minder interessant om de beschouwingen te lezen over hoe hij 'de moderne wereld' ervaart dan de (voor mij) volstrekt exotische wereld waar het verhaal mee van start gaat.

Wat ik wel vaker met dit soort autobiografieën heb is dat het qua opzet vooral beschrijvend en uitleggerig in elkaar steekt. Stilistisch volgt het meestentijds de bekende weg van de psychologische ontwikkeling van iemand die in het reine komt met zijn bijzondere identiteit. Hier worden de opzichtige intertekstuele parallellen die Pascal steeds trekt met zijn eigen leven en de Engelse literatuur een opzichtig kunstje dat verder geen meerwaarde dient.

Inwisselbare kloon van The Da Vinci Code.

Net als bij 'Ivanov' (2016) vind ik Bervoets sterker uit de verf komen met haar neurotische, filosofische, analytische beschouwingen dan met de personages die ze er uiteindelijk mee schetst. De passages waarin 'de bolletjes' aan het woord komen zijn het sterkst. Die dromerige, verleidelijke, sensueel lispelende vertelstem die ook ons, de lezer, meeneemt in 'hun' te zoeterige obsessie om de romantische liefde mee te kaderen en te begrijpen. Ze analyseren het gevoelsleven kapot van die aandoenlijk zielige mensensoort, terwijl ze net zo goed gedweeë volgzaamheid afdwingen met hun beloftes van geborgenheid, veiligheid en levensgeluk. Alles binnen handbereik: als het innerlijke kwartje een keer valt. Toch contrasteert het sterke proza in die passages te scherp met de verwikkelingen rond - ik kan het niet anders zeggen- die bloedirritante personages. Misschien zit de ironische ondertoon 'Fuzzie' (2017) ergens in de weg in dat het meer voelt als een artificiële trukendoos, dan dat de schrijfster er een gelaagd palet aan menselijke emoties/gedragingen mee beschrijft. Ik blijf het zeggen: Bervoets gaat een meesterwerk schrijven!