Stille wateren hebben duistere diepten. Absoluut het beste aspect aan 'Strange Sally Diamond' (2023) is de ongrijpbare ik-verteller Sally Diamond. Je kunt haar moeilijk kaderen met psychiatrische diagnostiek of überhaupt voorspellen waar haar radicale beslissingen op zijn gebaseerd. Waarom probeert Sally haar overleden vader zelf te cremeren in een boerderijschuur in plaats van contact opnemen met de autoriteiten? Wijst Sally's nukkige directheid en neiging om alles letterlijk te nemen op een vorm van autisme? Of wijst haar gevoelloze, kille ratio op een vorm van psychopathie? En waarom sluit ze zich op zo'n extreme manier af van alles en iedereen, zelfs door te doen alsof ze doof is? 'Strange Sally Diamond' (2023) is een soort existentiële thriller waarin de titelfiguur zelf niet altijd snapt waarom ze zo explosief reageert op het contact met andere mensen. Via andere perspectieven krijgt de lezer puzzelstukjes om Sally's complexe (intergenerationele) trauma rond te krijgen.

Sommige psychologische romans voelen als literair ramptoerisme. Zeker als auteurs een fascinatie hebben naar bizar specifieke geestelijke stoornissen en groteske misbruiksituaties. Het valt me op dat veel bestsellers in die categorie vallen. Zonder verdere spoilers, maar 'Strange Sally Diamond' (2023) maakt het erg bont met onalledaagse familieverhoudingen waarin het allerslechtste in de man naar boven komt. Onbevattelijk wreed en generatie op generatie. Deze opzet was me stuk meer tegen gaan staan als de vroegere verschrikkingen niet zo'n belangrijk onderdeel waren voor Sally's karakterpsychologie. Of zoals zij gevormd is door dingen waar zij geen vat op kan krijgen, omdat ze niet eens weet van het bestaan ervan. En dat terwijl een klein tipje van de sluier al genoeg is om Sally's pad naar heling op losse schroeven te zetten. Met zo'n innemende hoofdpersoon weet 'Strange Sally Diamond' (2023) een ietwat te extreem narratief toch om te zetten in iets wat wezenlijke dingen zegt over vrouwenhaat en de verborgen pijn van buitenstaanders.

stem geplaatst

Jezelf opnieuw als schrijver zien door de ogen van een zoon. Of zoals Alejandro Zambra in 'Vadertaal' (2023) reflecteert op wat het kersverse vaderschap betekent voor zijn literatuur. Zo heerlijk enigmatisch en ongrijpbaar als Zambra's werk kan zijn. Op het eerste gezicht uitwaaierend als een losse verzameling dagboekfragmenten, gedichten, grappige anekdotes, literatuurbeschouwingen, kritische essays en zelfs pure fictie. Maar bij nadere beschouwing is 'Vadertaal' (2023) juist strak geordend als een prozaroman met terugkerende thema's en een psychologisch verloop. De schrijvende vader die clichés probeert te vermijden om de overweldigende ervaring van een pasgeboren zoon onder woorden te krijgen. De schrijvende zoon die ooit probeerde weg te komen van zijn dominante vader, maar nu opeens iets met hem deelt in hun gemeenschappelijke liefde voor Silvestre. En een schrijver die zich afvraagt of zijn zoon hem ooit beter zal leren kennen door zijn werk. Of zal zijn literatuur net zo vergankelijk blijken als zijn persoon!?

De tranen achter de filters. In 'De Kinderen Zijn Koning' (2021) gebruikt Delphine de Vigan het perspectief van een rechercheur om dubieuze praktijken rond 'kindfluencers' aan te kaarten. Met haar analytische blik en lichte aversie jegens moderne technologie, duikt Clara Roussel in de verdwijningszaak rond het kindsterretje Kimmy. Het roept bij Clara diverse ethische vragen op over hoe schadelijk deze gemaakte nepwereld is voor kwetsbare kinderen die in hun groei geremd worden door clicks en likes. Waarom speelt onderneemster Mélanie Claux zo gewiekst haar rol als huismoeder van een perfect gezinnetje? Wat zijn de mazen in wetgeving over wat er tot kinderarbeid wordt gerekend en welke veiligheidskwesties spelen er rond hun privacy? Tijdens haar onderzoek komt Clara Roussel tot de conclusie dat Kimmy's vermissing misschien niet de grootste misdaad is.

Ik ben niet een enorme fan van literaire werken die thrillerconventies gebruiken om maatschappelijke issues aan te kaarten. Vaak schiet 't literaire gehalte tekort en krijg je er niet de voldoening voor terug van een genrewerk. Eigenlijk leest 'De Kinderen Zijn Koning' (2021) vooral als een matige thriller waarin je nauwelijks wordt meegezogen in het mysterie of enige binding krijgt met de personages. Eerlijk gezegd had ik met zo'n heerlijk dubbele titel als 'De Kinderen Zijn Koning' (2021) ook een vileine roman verwacht over de infantilisering van de maatschappij. Maar de Vigan is geen ironicus als landgenoot Houellebecq en blijft hangen bij eenduidig uit te leggen preken. Vloggen is kindermishandeling! En dat zullen we als lezer weten ook. Tot een gênante epiloog toe waarin het er allemaal nóg dikker opgelegd moest worden.