menu

Via deze pagina blijf je op de hoogte van recente stemmen, meningen en recensies van Donkerwoud. Standaard zie je de activiteiten in de huidige en vorige maand. Je kunt ook voor een van de volgende perioden kiezen: januari 2023, februari 2023, maart 2023, april 2023, mei 2023, juni 2023, juli 2023, augustus 2023, september 2023, oktober 2023, november 2023, december 2023, januari 2024, februari 2024, maart 2024

84K - Claire North (2018) 3,0

Alternatieve titel: Eighty-four K, 23 mei 2023, 21:07 uur

Dystopieën gaan allemaal een beetje op elkaar lijken. Of zoals Claire North met de titel '84K' (2018) verwijst naar Orwell's '1984' (1949) als een moderne verbeelding van een dictatoriaal Groot-Brittannië. Mensenlevens alleen nog maar uitgedrukt in hun geldwaarde. Als ambtenaar van de zogenaamde Criminal Audit Office maakt 'Theo Miller' berekeningen waarin hij de waarde van slachtoffers tegenover die van daders legt. De ene moordenaar draagt nu eenmaal meer bij aan de maatschappij dan de andere. Zelf heeft hij zijn identiteit gestolen om aan het systeem te ontsnappen, want door zijn besmette ouders zal hij altijd gehinderd worden door zijn verleden. Dan duikt er een jeugdliefde op die de potentie heeft om zijn façade als 'Theo Miller' door te prikken en wordt hij aan het twijfelen gebracht over zijn eigen rol in dingen. Maar wie zijn je vrienden of vijanden wanneer de staat de vrije markt heiliger heeft verklaard dan mensenrechten? En hoe komt één individu überhaupt nog in verzet als hij al die tijd onderdeel is geweest van het systeem?

Het is jammer dat '84K' (2018) veel echo's oproept van thema's uit andere SF-klassiekers. Zo doet de Criminal Audit Office denken aan de Precrime Office uit Philip K. Dick's 'The Minority Report' (1956). De exploitatieve omgang met (voornamelijk vrouwelijke) lopende band medewerkers doet denken aan de 'Dienstmaagden' uit 'The Handmaid's Tale' (1985) van Margaret Atwood. De queeste van 'Theo Miller' naar een mogelijke dochter doet dan weer denken aan de manier waarop de hoofdpersoon in 'Children of Men' (1992) tegen het systeem moet vechten om een toekomstige generatie te redden. Misschien een beetje 'The Circle' (2013) in de uitvoerige beschrijvingen van blijmoedige doch hyperkapitalistische marketingtaal om mensen ervan af te leiden dat er alleen mensenrechten worden afgepakt. Bij vlagen lijkt Claire North zelfs de kenmerkende staccatostijl van Cormac McCarthy's 'The Road' (2006) te kopiëren. Een interpunctieloos ritme van kale, nihilistische beschrijvingen van een wereld waar schoonheid en menselijkheid verloren zijn gegaan. Bijna als een religieus mantra.

Nu moet ik '84K' (2018) ook niet helemaal tekort doen. Net als in 'The First Fifteen Lives of Harry August' (2014) heeft Claire North een bepaald soort gevoel voor Britse lulligheid. Je moet even door de voorspelbare sfeerschetsen van een dystopisch Londen ploeteren om er te komen, maar gaandeweg duiken er markante vrouwen op die kleur geven aan het geheel. Een transvrouw die haar hypermannelijke identiteit heeft achtergelaten en zichzelf die ene daad van menselijkheid tot doel heeft gesteld: de dodelijk gewonde 'Theo Miller' moet gered worden. Met haar tarotkaarten probeert ze te bepalen waar ze met haar woonboot naartoe wil varen. En dan is er de huurmoordenares die in de logica van deze maatschappij kan uitgroeien tot een societyfiguur. Een bodybuildende advocate met Indiase roots die haar opponenten niet alleen intellectueel te slim af is, maar óók een venijnige rechtse hoek kan uitdelen. Een gewelddadige rebellenleidster die met beperkte middelen en een hardvochtige leefstijl toch vasthoudt aan haar decorum als dame van stand. Zo'n grootmoeder voor wie tuinieren of thee drinken net zo essentieel is als objecten opblazen of verraders elimineren.

In grote lijnen stelt '84K' (2018) teleur als een voorspelbaar genrewerk dat nooit helemaal los lijkt te komen van thema's uit andere SF-klassiekers. Er had misschien meer ingezeten als Claire North nog een stapje verder was gegaan in het uitwerken van zulke markante bijrollen die meebewegen met het systeem of er verzet tegen plegen. Nu blijft het toch meer van hetzelfde met een sprankje eigenheid in de sterke vrouwenrollen.

(Bedankt Brian en Marjon voor dit verjaardagscadeau. Ik heb vééééél te lang gewacht voordat ik het uiteindelijk ben gaan lezen.)

» details   » naar bericht  » reageer  

Kanojo to Kanojo no Neko - Makoto Shinkai en Naruki Nagakawa (2013) 2,5

Alternatieve titel: Zij en Haar Kat, 5 mei 2023, 13:43 uur

Hun poes had nooit écht aandacht voor mij. Af en toe kwam ze bedelen om eten, maar meestal stoof ze schichtig weg als ik de minste affectie toonde. Niet die dag. Mijn vrienden hadden me uitgenodigd om mijn hart te luchten over een heftig geval van liefdesverdriet. Na twee jaar aan onduidelijke signalen was de kogel door de kerk: mijn amoureuze gevoelens waren niet wederzijds. Ze had zelfs toekomstplannen met een ander. Al die tijd. Voor 't eerst in mijn leven ervoer ik wat je dan een gebroken hart noemt. Het voelde pathetisch en overdreven, maar de pijn om het verlies was er niet minder om. Zo'n raar, onbestemd gevoel van leegte waarin de grijze lucht grauwer lijkt en je je opeens hyperbewust wordt van eigen tekortkomingen. Als je niet genoeg van jezelf kunt houden, dan is het fijn als je ten minste de illusie hebt dat een ander dat wél doet.

Helemaal zeker weten doe je het nooit, maar misschien voelde hun poes dat verdriet óók aan. Juist die avond sprong ze op mijn schoot en bleef troostende kopjes geven. Zelf wilde ik het meteen kapot relativeren met grapjes over een emotionele supportpoes. Mijn vrienden moesten er helemaal niet om lachen. Ze hebben niet lang geleden een ondenkbaar verlies geleden en ze vertelden dat de poes inderdaad reageert op hun rouwproces. Als hij of zij in een duistere of verdrietige bui verkeert, dan springt ze ook bij hen op de schoot voor troostrijke kopjes. Alsof ze hun pijn aanvoelt en hen door deze moeilijke tijd wil slepen. Zou het? Of zijn het onze eigen projecties op dit poezenbeest? Ik weet in elk geval dat ze tegenwoordig nauwelijks meer aandacht voor me heeft. Kennelijk is mijn verdriet over verloren dromen voorbij en wil zij gewoon weer bedelen om eten. Beter voor ons allebei.

Tijdens het lezen van 'Zij en haar kat' (2013) dacht ik terug aan mijn eigen ervaringen met deze emotionele supportpoes. Van die alledaagse magie wanneer er iets warms gebeurt wat je zelf niet helemaal kan verklaren, maar wat toch een bepaalde troost biedt. In vier psychologische portretjes schetst Makoto Shinkai hoe verschillende Japanse vrouwen op een punt in hun leven zijn gekomen dat ze twijfels hebben over het moderne leven. Hun relatieleed, hun ambities, hun rouw en verlies en hun worstelingen om hun eigen plek te vinden in de samenleving. Door hun liefdevolle interacties met katten ontvangen ze loyaliteit, genegenheid en stabiliteit die ze missen in andere aspecten van hun leven. Temeer omdat het rondzwerven van de katten verborgen connecties tussen de vrouwen blootleggen waar zij geen enkele weet van hebben. Los van status of afkomst. Mensen tobben en piekeren vooral over zichzelf, maar zien niet dat alles en iedereen met elkaar in verband staat binnen een cyclus die groter is dan zijzelf.

Met dierlijke ik-vertellers heb ik vrijwel altijd het probleem dat zij te makkelijk kennis hebben over menselijke concepten als treinen, mobieltjes, auto's, televisies, etc. Het ene moment pakkende beschrijvingen vanuit het perspectief van een doorregende kitten die door een jonge vrouw uit een kartonnen doos wordt getild, maar het volgende moment heeft hij bijvoorbeeld prima door dat zij elke dag naar haar werk gaat. De verschillende katten adoreren ook zonder uitzondering hun baasjes als ze hen proberen te helpen om hun verdriet te verwerken. Dingen komen er nog dikker bovenop te liggen als blijkt dat de plaatselijke buurthond alle kennis van vorige levens met zich meedraagt en weet heeft over de oorsprong van alles. Hij kan de buurtkatten vertellen dat alles begonnen is bij het sterrenstof dat we allemaal in onze atomen meedragen. Volgens hem brengt het leven en dood in perspectief.

Voor mij had 'Zij en haar kat' (2013) beter gewerkt als de katten abstracter waren gebleven. Niet als ik-vertellers met psychologische ontwikkelingen die parallel lopen aan menselijk verdriet, maar als de ongrijpbare en autonome wezentjes die ze uiteindelijk blijven. Ook geen uitgesproken Oosterse filosofie om hun mysterieuze wandel in een soort 'circle of life' platheid te vangen. Het is een mooiere gedachte dat ik nooit zal weten of de poes van mijn vrienden werkelijk mijn gebroken hart heeft willen stillen. De troost is er namelijk niet minder om.

» details   » naar bericht  » reageer  

Hallo Muur - Erik Jan Harmens (2015) 3,0

1 mei 2023, 16:43 uur

Kennelijk ben ik niet de enige die dacht dat de muur-metafoor in 'Hallo Muur' (2015) veel letterlijker zou zijn. Ik ben 't boek zelfs gaan lezen omdat de tragikomische premisse me aansprak van een eenzame ziel die ellenlange conversaties houdt met een muur. Subtiele beschrijvingen rond afbladderend behang en kleurverschillen op plekken waar ooit foto's en schilderijen hebben gehangen. Een meelijwekkende ziel die dan z'n eigen vergankelijkheid en innerlijke leegte projecteert op het ooit zo stevige fundament van zijn huis. Spoiler: zo'n muur zit er dus niet in. De muur in 'Hallo Muur' (2015) is abstracter als een ingebeelde scheiding tussen de ik-verteller en de mensen voor wie hij probeert zijn alcoholverslaving te verbergen. Hij spreekt deze ingebeelde muur aan om mildheid te tonen naar zichzelf en zijn eigen onvermogen om veiligheid te vinden of diepere connecties aan te gaan. Eerst als een probleemdrinker die de pijn niet wil voelen van afwijzende ouders, daarna als een ex-alcoholist die weinig plezier ervaart wanneer dezelfde verdrongen pijn opnieuw naar boven komt. Nuchter zijn maakt immers eenzamer dan verdwijnen in het moment.

Ik ben geen enorme fan van therapeutische literatuur. Van die open bekentenissen waar je predicaten als 'rauw', 'dapper' en 'intiem' op kan plakken, simpelweg omdat de auteur zijn/haar/hen eigen fragiele zelf openbaart en dingen durft neer te pennen die anderen ongezegd laten. Wat je in een privésetting aan een psycholoog zou kunnen vertellen, hoeft niet automatisch literaire waarde te hebben. Erik Jan Harmens (zónder streepje!) schurkt met 'Hallo Muur' (2015) gevaarlijk dicht tegen zulke ontboezemingsliteratuur, maar weet met tijdssprongen en fragmentarische observaties weg te blijven van een te rechtlijnige opzet. Het is niet simpelweg zo dat de vroegere alcoholist zijn verslaving 'overwint' en eindigt als een beter mens. Maar ogenschijnlijk losse observaties meanderen langs verschillende tijden en schetsen de existentiële mijmeringen van iemand die steeds opnieuw geconfronteerd wordt met zichzelf. Zo verschillend zijn de twijfels niet van de vroegere alcoholist en de tegenwoordige geheelonthouder. Gedisciplineerd probeert hij weg te blijven van iets, maar tegelijkertijd is er geen alcohol meer om de pijn te dempen.

Als 't al mogelijk is om de persoon Erik Jan Harmens écht te leren kennen door zijn werk, dan toch vooral omdat hij stilistisch vaardig genoeg is om van zichzelf geen karikatuur te maken. Zoveel discrepanties en dubbele lagen in één mens. Het maakt 'Hallo Muur' (2015) een ontroerend boek waarin je als enige lesje meekrijgt dat iemands wens tot zelfverbetering misschien nog eenzamer maakt dan zelfdestructief gedrag. De worsteling met het leven blijft doorgaan.

» details   » naar bericht  » reageer