Hier kun je zien welke berichten eRCee als persoonlijke mening of recensie heeft gemarkeerd.
Tarabas: Ein Gast auf Dieser Erde - Joseph Roth (1934)
Alternatieve titel: Tarabas: Een Vreemdeling op Aarde
Tavshed i Oktober - Jens Christian Grøndahl (1996)
Alternatieve titel: Stilte in Oktober
Op een ochtend kondigt Astrid aan dat ze op reis gaat. De vraag naar het waarom blijft in de lucht hangen, het begin van Stilte in oktober.
Door haar reis raakt de man met wie ze 18 jaar heeft samengeleefd in een geestelijke crisis. "Ik kan me haast niet herinneren hoe het was om mezelf te zijn voordat ik degene werd die ik samen met Astrid was."
Als een filmregisseur cirkelt de hoofdpersoon om zijn eigen leven, in steeds nauwere kringen, alsof een miniatuurcamera onder zijn schedel de lussen van zijn gedachten volgt. Met zijn vertelling probeert hij een wankel evenwicht te vinden tussen verdwijnen en bestaan, het is een poging de lege ruimte waarin de tijd is verstreken af te bakenen en aan te wijzen, maar vooral om die open te houden. Hij vertelt omdat zij er niet meer is, maar hij beseft tegelijk dat het verhaal hem uiteindelijk verwijdert van haar omdat het steeds meer verhult wat zij te vertellen had als ze er nog was geweest.
In ragfijne bewoordingen ontwart Grøndahl de gecompliceerde kluwen van menselijke emoties, hij volgt nauwgezet de dunne draad die de hoofdpersoon langzaam maar zeker ontrolt in zijn eeuwige zoektocht naar zelfinzicht.
De schrijfstijl van Grøndahl is prachtig, haast overdadig. Vloeiend volgen bijzinnen elkaar op, maar toch staat er geen woord teveel. In één rake regel weet de Deen zijn hoofdpersoon te vangen, alsof hij woorden vindt voor het onuitspreekbare.
Alle romans van Grøndahl getuigen van de onmacht binnen menselijke relaties, maar tegelijkertijd van het verlangen naar de ander. Zijn werk is doortrokken van overspel, sleur en leugen, omdat de personages niet degene (kunnen) zijn die ze voordoen te zijn. De hoofdpersoon is vaak degene die achterblijft en alle oriëntatie kwijtraakt. Het vertrek van de ander werpt een nieuw licht op het eigen leven en ontmaskert ook daarin de leugen.
Daarom bieden deze romans een confrontatie met jezelf. Stilte in oktober is, nog meer dan de andere boeken van Grøndahl, een les over het leven.
4,5*
Technique du Coup d'Etat - Curzio Malaparte (1931)
Alternatieve titel: Techniek van de Staatsgreep
Techniek van de staatsgreep staat wel bekend als het eerste boek tegen Hilter en Mussolini, een geschrift met profetische draagkracht. Desondanks viel het me wat tegen; Malaparte herhaalt zijn standpunt erg vaak en onderbouwt maar mondjesmaat. Daarbij is vooral het begin nogal lastig te volgen als je niet goed bekend bent met de vele historische figuren waarover zonder veel uitleg geschreven wordt, zoals Sieyes, Bauer en Primo de Riviere. De gedeelten over Trotski, Mussolini en uiteindelijk Hitler zijn waarschijnlijk juist daardoor het meest de moeite waard. Vooral het gegeven dat dit boek middenin het onrustige Europa van 1930 is geschreven geeft de analyse dan lading.
Misschien nog wel boeiender dan het boek zelf vond ik echter de inleiding die Curzio Malaparte er in 1948 bij schreef en die opent met de zin: "Ik haat dit boek van mij. Ik haat het uit de grond van mijn hart". Daarin beschrijft de auteur ook een telegramwisseling die hij voerde met Trotski na een toespraak van laatstgenoemde waarin Malaparte en zijn boek, dat voor ongeveer de helft gaat over Stalin en Trotski, fel werd bekritiseerd. Hier het telegram van Malaparte aan Trotski:
'Waarom betrekt u mijn naam en mijn boek bij uw persoonlijke vete met Stalin? Stop. Ik heb noch met u noch met Stalin iets uit te staan. Stop. Curzio Malaparte'.
Tegn til Kjærlighet - Jan Kjærstad (2002)
Alternatieve titel: Tekens tot Liefde
Gelukkig maakt Tekens tot Liefde het helemaal waar. De stijl van Kjaerstad is onmiskenbaar aanwezig. Vooral sterk vind ik de verbanden binnen het boek en de links naar 'buiten' (andere kunst, cultuur), soms zo goed gevonden dat je er warm van wordt. De kracht van de romans van deze erudiete Noor ligt verder in de bijzondere personages, de buitengewone omstandigheden en natuurlijk in de vele vertellingen.
Tekens tot Liefde heeft voldoende nieuws te bieden en staat volledig op eigen benen. Toch is de vergelijking met Kjaerstads voorgaande boeken onvermijdelijk. Even onvermijdelijk is dat zijn nieuwste werk ruimschoots verliest. Veel dingen komen in een wat andere vorm terug, zijn 'trucs' had ik al vaker gezien. Daarnaast is Tekens tot Liefde gewoon minder groots. Hier schrijft Kjaerstad over piramides, de Wergeland-boeken zijn piramides.
Ik was erg blij dat ik dit boek te pakken had, het was een feest om het te lezen. Dat zal bij het volgende werk van deze auteur ook wel zo blijven. Te betwijfelen valt echter of Kjaerstad ooit nog eens zo'n meesterwerk kan afleveren als De Ontdekker. 4*
Temporada de Huracanes - Fernanda Melchor (2017)
Alternatieve titel: Orkaanseizoen
Maar inderdaad, niet echt wat voor mij dit. Past in wat ik eerder 'negatieve literatuur' noemde. De personages kijken strikt vanuit hun eigen perspectief, met nul empathie. Het boek volgt elk hoofdstuk een nieuw personage. Velen van hen noemen elke vrouw hoer, de mannen zijn in hun vocabulaire klootzakken of flikkers. Nog even los van de smerigheid of wat men dan 'visceraal' noemt, vind ik dit al behoorlijk irritant.
Verder kon ik ook weinig nieuws ontdekken. Het zijn voortdenderende zinnen zoals bij García Márquez, veel geweld, zoals bij nogal wat schrijvers uit Latijns-Amerika en een plot dat geleidelijk vanuit verschillende perspectieven duidelijkheid schept (ook niet bepaald voor het eerst gedaan). Voor ideeën of aansprekende personages of een bijzonder verhaal hoef je, zo lijkt het, niet bij Melchor aan te kloppen.
Nee, ben er niet over te spreken en ook niet van onder de indruk.
Temporal - Tomás González (2013)
Alternatieve titel: Ontij
Tengerszem - Dezső Kosztolányi (1936)
Alternatieve titel: De Avonturen van Kornél Esti
De Esti-verhalen vond ik, hoewel nog steeds leuk, iets minder dan die te vinden zijn in De bekentenissen van Kornél Esti. Ze zijn korter en ook wat eenduidiger, maar wel op z'n minst onderhoudend en soms meer dan dat (bijvoorbeeld het slotverhaal, waarin de schrijver zijn alter ego laat sterven voor de spiegel).
De verzameling losse verhalen die erna komt vond ik zeker de moeite waard. Ze zijn speels en origineel, en geschreven in een zeer soepele stijl. Vooral 'De Chinese kan' vond ik prachtig. Zeer geschikt leesvoer voor tijdens een klein gaatje in de dag.
Kosztolányi is eigenlijk een niet te missen naam voor iedere liefhebber van korte verhalen.
Tera - Zeruya Shalev (2005)
Alternatieve titel: De Tweede Familie
Vond de roman ook zeker verdienstelijk. Shalev voert je mee in het hoofd van een 36-jarige vrouw, die scheidt van haar man en samen met haar kind een nieuw leven probeert op te bouwen. Allemaal behoorlijk overtuigend gebracht, in een keurige stijl met nog enkele aardige motieven, bijvoorbeeld uit de archeologie.
Probleem van het boek is echter dat het hoofdpersonage uiteindelijk steeds onsympathieker wordt; ze blijft klagen, gedraagt zich als een klein kind, rolt van het ene geluksmoment in de volgende ruzie en weer terug. Dit alles wordt door Shalev ook veel te lang doorgevoerd. 100-150 pagina's minder hadden De tweede familie waarschijnlijk goed gedaan.
Helemaal geen slecht boek verder, heb me er prima mee vermaakt tijdens de feestdagen, maar ik storm ook zeker niet naar de bieb voor meer van Shalev.
Terroristerna - Maj Sjöwall en Per Wahlöö (1975)
Alternatieve titel: De Terroristen
Testament Français, Le - Andreï Makine (1995)
Alternatieve titel: Het Franse Testament
Testaments Trahis, Les - Milan Kundera (1993)
Alternatieve titel: Verraden Testamenten: Essays over de Kunst van de Roman
Teu Rosto Será o Último, O - João Ricardo Pedro (2011)
Alternatieve titel: Jouw Gezicht Zal het Laatste Zijn
Hoewel mijn stem wellicht anders doet vermoeden is het boek op zich niet slecht. Wel heel onevenwichtig. Verhelderend vond ik daarom het interview dat liv2 hierboven al linkt. Even een paar quotes:
- 'Ik ben aan het boek begonnen te schrijven zonder een vastomlijnd plan. Ik kreeg bepaalde sterke beelden door.'
- 'Naarmate ik meer verschillende hoofdstukken had geschreven, zag ik zelf ook de dwarsverbanden.'
- 'Ik moest en zou mijzelf bewijzen dat ik een roman kon schrijven. Daarbij heb ik alles gegeven. Daarom waarschijnlijk verschillen de hoofdstukken zo van stijl. Ik wilde alles uitproberen.'
- 'Maar wie ben ik? Slechts een beginner, en dat wil ik eigenlijk altijd blijven. De pure ervaring van, ha, de eerste keer.'
João Ricardo Pedro legt eigenlijk zelf al de vinger op de zere plek; hij wil te graag. De nauwelijks 180 pagina's worden opgedeeld in zeven 'delen' en nog veel meer hoofdstukken. Daarin krijgen drie generaties plus nog allerlei bijpersonages een plek, ingebed in een soort mysterie-verhaal waarin ook historisch-politieke gebeurtenissen de revue passeren en diverse thema's over kunst, liefde en wat niet al. Nooit kom je als lezer echt in het verhaal te zitten, de wisselende stijlen en de verschuivende perspectieven staan binding met de personages in de weg, en het zoveelste aardige idee of beeld irriteert eerder dan dat het indruk maakt.
Op zich kan João Ricardo Pedro wel schrijven, dat is het probleem niet. Ideeën heeft hij ook genoeg. Maar, om Morpheus uit The Matrix te parafraseren: stop trying to write a novel and write a novel. Als Ricardo Pedro daar in slaagt kan hij wellicht een soort Portugese Baricco worden (hoewel ik eerlijk gezegd vrees dat hij inhoudelijk toch tekort zal komen, niettemin wil ik een tweede roman nog wel proberen).
Things Fall Apart - Chinua Achebe (1958)
Alternatieve titel: Een Wereld Valt Uiteen
Third Man, The - Graham Greene (1950)
Alternatieve titel: De Derde Man
Verderop beschrijft Greene hoe hij voor het scenario nadien heeft samengewerkt met regisseur Carol Reed. En zijn conclusie: Men zou kunnen zeggen dat de film beter is dan het boek, in zoverre dat de film in dit geval het voltooide product is en het boek het product in zijn eerste stadium van bewerking.
Terwijl ik eraan begon had ik me niet gerealiseerd de film al gezien te hebben; dat begon pas te dagen toen het auto-ongeluk beschreven werd. Het verhaal van De derde man is onderhoudend en vooral de setting van een Wenen onder invloed van vier bezettingsmachten geeft veel sfeer. De intrige zit ook wel goed in elkaar. Het geheel blijft echter ook ietwat droog en dat Rollo Martins een schrijver is van wildwestverhalen wordt er nogal vreemd tegenaan geplakt. Het komt mij inderdaad voor dat je kan merken dat het boek als basis dient voor iets anders. De ontknoping is echt een stuk spannender in Reeds film. Overigens vind ik sowieso de spionage-elementen in het oeuvre van Greene niet zo boeiend als zijn religieus-ethische conflicten.
Thomas Robert Spoon: Verhalen en Schetsen - Godfried Bomans (1973)
Alternatieve titel: Thomas Robert Spoon: Uit Nagelaten Werk 2
Tid for Alt, En - Karl Ove Knausgård (2004)
Alternatieve titel: Engelen Vallen Langzaam
Maar goed, om bij het begin te beginnen: dat is veelbelovend. De introductie suggereert inderdaad een groots verhaal over engelen en het hogere, maar dat verzandt al snel. Vanaf pagina 60 komt Knausgard eerst met een uitgebreide hervertelling van het verhaal van Kain en Abel op de proppen, dat 100 pagina's duurt (de omvang van een novelle dus), en direct aansluitend schotelt hij de lezer ruim 200 pagina's (een roman op zichzelf) voor over Noach en diens zus. Deze gedeeltes zouden als los verhaal nog wel aardig zijn (hoewel het nergens bijzonder wordt) maar in het grotere geheel van het boek bekroop me vooral het gevoel waar dit allemaal in vredesnaam op moest slaan. Daarna komen de geschiedenissen van Ezechiël en Lot nog voorbij, waarna Knausgård wat meer terugkomt bij de rode draad, de theorieën over engelen zoals die worden ontwikkeld door ene Antonious Bellori. In de laatste 50 pagina's, waarin we moeten geloven dat meeuwen de verschijningsvormen zijn geworden van engelen, komt dan ineens het ik-perspectief om de hoek kijken en bevinden we ons met ene Henrik Vankel op een verlaten eilandje. Waarna het boek ophoudt.
Tsja. Het gaat volgens mij om einzelgängers, of eigenlijk halve verstotenen, met als verbindend element engelen. Maar meer kan ik er niet van maken. Er is geen overkoepelend idee, geen inhoudelijke conceptie, geen grootse theorie (de zaken die over engelen worden gezegd zijn slechts flauwiteiten). Erger is echter dat de losse elementen van de roman losse elementen blijven, dat het overkomt als een bij elkaar geveegd zooitje en dat je nergens het gevoel hebt dat Knausgård echt weet waar hij mee bezig is. En tenslotte is de schrijfstijl onopvallend, of zelfs vrij saai.
Naast langzaam valt dit engelenboek dus gewoon tegen. Ik begreep al dat de 'Min Kamp'-serie ook erg langdradig is, dus vrees er een beetje voor, maar zal toch nog eens een van die delen proberen. Vooralsnog ben ik niet overtuigd van de schrijverskwaliteiten van Karl Ove Knausgård.
Tiempos Recios - Mario Vargas Llosa (2019)
Alternatieve titel: Bittere Tijden
PS. Mooie coverafbeelding trouwens, die aansluit bij de Maya cultuur, waarin de slang en de jaguar het hele dierenrijk representeren maar ook staan voor dag en nacht (en daarmee voor dualiteit in algemene zin). De originele schildering is te vinden in het Antropologisch museum van Mexico-stad.
Tigers Are Better-Looking - Jean Rhys (1968)
Time of Our Singing, The - Richard Powers (2003)
Alternatieve titel: Het Zingen van de Tijd
Dankzij het tweede gedeelte dus een prachtig boek. Vooral voor muziekliefhebbers (oude muziek, klassiek, jazz, pop, alles zit er een beetje in, maar wel met de nadruk op de eerste twee) een aanrader.
Tinker, Tailor, Soldier, Spy - John le Carré (1974)
Alternatieve titel: Edelman, Bedelman, Schutter, Spion
Tinker, Tailor, Soldier, Spy is inderdaad een stukje beter dan die andere titel. Vooral erg geloofwaardig, zonder plotgaten of wilde verhaalontwikkelingen, want aan effectbejag doet Le Carré niet. Dat onderscheidt hem misschien wel het meest van zijn genrebroeders. De spionnen zijn kwetsbaar en menselijk, hoewel Smiley zondermeer een held is. Geleidelijk aan ontvouwt Le Carré zijn intrige, waarbij enkele intermezzi (rond Tarr en ook Jim) zeer effectief worden ingezet. Het motief rondom Ann, de overspelige vrouw van Smiley, is sterk en zorgt voor karakterbinding.
Wat echter de kracht is van het boek, is ook wel een beetje zwakte. Spionage is niet echt mijn genre en als ik dan een keer zoiets lees dan verwacht ik wat meer spanning en sensatie. Vooral de eerste helft van Tinker, Tailor, Soldier, Spy bevat dat bijna niet. In de tweede helft zit het wel meer, maar nooit in de mate dat je hier een hoge mate van escapisme in vindt. Wat dat betreft geef ik de voorkeur aan de politieromans uit Scandinavië.
Maar het was zeker geen straf en met drie sterretjes ben ik, toegegeven, wel een beetje krenterig.
Tirza - Arnon Grunberg (2006)
To the Lighthouse - Virginia Woolf (1927)
Alternatieve titel: Naar de Vuurtoren
Tod des Widersachers, Der - Hans Keilson (1959)
Alternatieve titel: In de Ban van de Tegenstander
Een mooi verhaal, hoe één quote een literaire herwaardering kan veroorzaken. Helemaal waar is het natuurlijk niet, want er verschenen al heruitgaves en het NRC kon het zelfs niet laten om te verwijzen naar een eigen recensie uit 2005, maar de puntige tekst uit de New York Times is zeker van belang geweest en wordt dan ook in vrijwel elke recensie overgenomen.
De hamvraag is natuurlijk; is het ook waar? En eerlijk gezegd zie ik het niet. De reden voor alle lof lijkt me te liggen in het wat bijzondere gezichtspunt dat Keilson heeft op Hitler, een naam die hij overigens niet noemt een weergeeft als 'B.'. Hoofdthema vanIn de ban van de tegenstander is de verhouding tussen je vijand en jezelf, die volgens Keilson paradoxaal genoeg kenmerken draagt van een vriendschapsverhouding, van wederzijdse afhankelijkheid en zelfs noodzakelijkheid. Het probleem is alleen dat deze gedachte reeds in de eerste pagina's wordt opgeworpen. Het vervolg van het boek kent nauwelijks ontwikkeling in zowel inhoudelijk als verhalend opzicht. Stilistisch is In de ban van de tegenstander daarbij onopvallend, de dialogen zijn zwak en de raamvertelling die Keilson opvoert is volkomen onnodig en doet alleen maar afbreuk aan zowel het begin als het einde van de roman.
Kortom, na een boeiend eerste hoofdstuk zie ik eigenlijk nog nauwelijks positieve punten. En dat terwijl het genre, de oorlogsliteratuur, goed vertegenwoordigd is onder mijn favoriete boeken.
In de ban van de tegenstander is wat mij betreft geen meesterwerk, en Keilson vind ik literair gezien ook zeker geen genie. Maar het blijft een mooi verhaal, dat van die quote.
Tod in Venedig, Der - Thomas Mann (1912)
Alternatieve titel: De Dood in Venetië
Todas las Almas - Javier Marías (1989)
Alternatieve titel: Aller Zielen
Nu dus deze Aller zielen, die een goeie toegang blijkt te zijn tot de rest van het oeuvre van Marías. Allerlei personages/personen (het is deels autobiografisch, je zou het boek waarschijnlijk een sleutelroman mogen noemen) die in de andere boeken die ik al van hem las figureren worden hier geïntroduceerd. Ook de situering in Oxford en een deel van de thematiek en de bespiegelingen komen overeen, vormen als het ware het eerste deel waarvan nadere uitwerking zou volgen in zowel De zwarte rug van de tijd (een titel die zelfs letterlijk in dit boek voorkomt) en in de Jouw gezicht morgen-trilogie. Mijn bewondering voor de weefkunsten van Marías zijn derhalve nog meer toegenomen; het oeuvre van de Spanjaard vertoont een ongekende samenhang.
Ook de stijl is en blijft fraai, hoewel de taal in Aller zielen iets minder fonkelt dan in de genoemde werken. Daarnaast blijft het inhoudelijk relatief allemaal nog wat vlak hier, zodat mijn beoordeling niet heel hoog uitvalt. Desondanks is het boek absoluut de moeite, niet alleen als prelude op wat nog komen zou, maar ook als roman op zichzelf. Neem alleen al de vreugdeloze seksscène van halverwege, niet bepaald prettig om te lezen, maar wel heel bijzonder. Of het genadeloze fileren van het universitaire wereldje in Oxford, met buitengewone scherpte en tegelijk met humor.
Marías lezen is genieten. Een heerlijke literaire ontdekking, die ik nog veel andere lezers gun.
Todos os Nomes - José Saramago (1997)
Alternatieve titel: Alle Namen
Deze twee zaken, stijl en setting, zijn eigenlijk altijd de grootste troeven van Saramago. Zoals altijd loop ik echter ook weer aan tegen het gebrek aan binding. Het lukt me niet om echt in zijn boeken te komen, het blijft altijd een beetje rationeel genieten. Kom dus telkens uit op 3,5 ster, en dat is hier niet anders. Nog wel een citaat, keuze genoeg:
"Uit eerbied voor de werkelijkheid en om de eenvoudige morele plicht geen misbruik te maken van de goedgelovigheid van allen die bereid zijn de logica en aannemelijkheid te zien van meneer Josés wederwaardigheden op deze zo ongewone zoektocht, dient hier onmiddellijk te worden opgemerkt dat meneer José niet zachtjes van de vensterbank viel, als een blad van een boom. Integendeel, hij maakte een genadeloze smak, meer zoals de hele boom zou vallen, terwijl hij zich net zo goed centimeter voor centimeter omlaag had kunnen laten zakken totdat hij met zijn voeten de grond raakte."”
Tomás Nevinson - Javier Marías (2021)
Alternatieve titel: Tomas Nevinson
Tonio: Een Requiemroman - A.F.Th. van der Heijden (2011)
Allereerst vind ik de titel zeer mooi, maar misleidend. Tonio is veel meer een rouwverslag dan een requiem; de gevoelens van Van der Heijden staan centraal, terwijl Tonio als 'karakter' slechts mondjesmaat naar voren komt (en wat valt er voor het algemene publiek eigenlijk ook over hem te zeggen?). Het boek is daarnaast volgens mij geen roman in strikte zin maar een autobiografisch document, geschreven vanuit een open wond.
Als ik deze beiden dingen op voorhand geweten had, zou ik het boek waarschijnlijk niet hebben gelezen. Zoals in de discussie bij Nooit ziek geweest al naar voren kwam zoek ik niet naar ervaringsverhalen maar dient een boek, zeker een roman, voor mij een algemeen geldende betekenis te hebben. Tonio heeft vermoedelijk heel veel herkenning te bieden voor mensen die een soortgelijke situatie mee maken of hebben meegemaakt, maar voor wie dat niet geldt is het louter een ervaringsverhaal van en schrijver over een persoonlijke gebeurtenis. (In dit kader kan ik het juryrapport van de Libris literatuurprijs ook helemaal niet volgen, en de onderbouwing ervan is zwak.)
Net als thomzi50 en mjk87 ben ik van mening dat er op literair vlak wel het nodige aan te merken valt op Tonio. Vooral bekroop me het gevoel dat men te weinig heeft durven te redigeren in dit uiterst persoonlijke manuscript, wat begrijpelijk is, maar het komt het boek zeker niet ten goede. Er is veel te veel herhaling (letterlijke voorvallen, details die te vaak terugkomen, maar ook inhoudelijke noties die vrijwel identiek weerkeren) en bijgevolg is het boek te lang en te traag. Daarnaast vond ik de structuur rommelig en zijn er teveel randzaken aanwezig. Deze zaken samen waren funest voor mijn beleving. Geraakt ben ik eigenlijk niet.
Uiteindelijk faalt het boek voor mij als literaire creatie én als persoonlijk rouwverslag. Ik geloof echter wel dat Van der Heijden niks anders kon dan dit boek schrijven en als Tonio ook voor andere mensen iets kan betekenen, zoveel te beter.
Tragicall Historie of Hamlet, Prince of Denmarke, The - William Shakespeare (1603)
Alternatieve titel: Hamlet
Eerlijk gezegd had ik me wat anders voorgesteld bij het verhaal. Het begrip 'Hamlet' associeerde ik altijd met een gewetenloze moordpartij (waarschijnlijk verwarde ik het stuk dus met Macbeth). Maar Hamlet blijkt goede redenen te hebben voor zijn wraakgevoelens en dat maakt de koningsmoord direct minder indringend. Daarnaast heeft de ontknoping van het verhaal zelf een merkwaardig gebrek aan spanning. Het is zelfs bijna slapstick-achtig hoe men elkaar ombrengt, onderwijl nog volzinnen pruttelend. Qua personages drijft het stuk volledig op Hamlet zelf, die zowel intelligent is als grappig. De overige personages zijn slechts pionnen en krijgen nauwelijks uitwerking. Tenslotte kent de vorm van het stuk geen verrassingen, op een enkel aardig intermezzo na (de clown-doodgraver bijvoorbeeld). Maar het is een nogal statische bedoening van aan elkaar geplakte monologen en dialogen, en zeker op schrift is dat een enorm nadeel van het (klassieke) toneelstuk ten opzichte van de roman.
Onder voorbehoud dat ik één en ander gemist heb, zeker stilistisch, dus een toch wat tegenvallend geheel. M'n sterrenbeoordelingen reserveer ik voor romans en al z'n subgenres, maar qua leeservaring komt de fameuze Hamlet niet boven de drie sterren uit.
Traktat o Łuskaniu Fasoli - Wiesław Myśliwski (2006)
Alternatieve titel: Over het Doppen van Bonen
Ook in Nederland werd Over het doppen van bonen, na drie jaar eindelijk vertaald, lovend ontvangen (onder andere een recensie van Carl Friedman in Trouw, die spreekt over 'prachtig proza'). Terecht, want het is een bijzonder boek.
Mysliwski schotelt je een ononderbroken monoloog voor, met als bijgerecht gedopte bonen. De verteller van deze roman, die spreekt tot een anonieme, raadselachtige toehoorder, deelt ongevraagd zijn levensgeschiedenis. Niet chronologisch en zonder duidelijk doel. Dialoog is er nauwelijks, de sporadische interrupties van de luisteraar (is het de lezer zelf? de dood?) worden indirect weergegeven, namelijk doordat de spreker ze herhaalt en als aanknopingspunt gebruikt om zijn vertelling te vervolgen of een andere richting in te slaan.
Over het doppen van bonen gaat dan ook over van alles. Oorlog, familierelaties, volwassen worden, muziek, communisme; het boek bevat een breed palet aan thema's en verhalen. Meest indrukwekkende vond ik de passages over 'zus', de verpleegster die in haar eentje een heel kampement met partizanen verzorgt. Maar er is veel meer, terwijl de roman nergens overladen aanvoelt. Integendeel, het rustgevende tafereeltje van twee mannen die in een klein huisje bonen aan het doppen zijn terwijl de een de ander zijn levensgeschiedenis vertelt is op elke pagina geloofwaardig. Niet in de laatste plaats door het proza van de 'levende spraak', dat Mysliwski hanteert.
Overigens had ik er qua emotionele binding nog iets meer van verwacht. Misschien heb ik dat zelf ook een beetje verstoord door het lezen van dit boek gedurende een week te onderbreken. Het houdt me in ieder geval af van vier sterren, maar een aarader is Over het doppen van bonen zeker. Hoog tijd ook dat de rest van het oeuvre van Mysliwski wordt vertaald.