Gaan we nog dieper zinken?

‘Ik zeg geen vaarwel’ van Han Kang (HK) is dit jaar voor mij een tweede roman waarin sneeuw alom tegenwoordig is. Protagonist en schrijfster Gyeong-ha gaat in deze roman op verzoek van haar zieke vriendin Inseon naar het Jeju-eiland in ZuidKorea. Inseon woont daar, ze vraagt Gyeong-ha om voor haar vogel te zorgen. Het onder sneeuw bedekte en daardoor geïsoleerde eiland is niet zomaar een eiland. Er heeft zich ooit een bloederige opstand voorgedaan.

Het moge duidelijk zijn dat dit geen vrolijk boek is, bijna was ik in het eerste hoofdstuk afgehaakt door de nachtmerries die Gyeon-ha teisteren, gepaard gaand met suïcidaliteit, het telkens schrijven van ‘Vaarwel’ brieven. Ik werd plaatsvervangend bijna depressief terwijl ik hier persoonlijk niet mee bekend ben. Hoe diep moet of kan een auteur gaan om dit soort ervaringen bij een lezer tastbaar te maken?

Die diepte is, zeg ik na het lezen van de totale roman, voor ‘Ik zeg geen vaarwel’ zonder meer noodzakelijk en gelukkig kon ik net als Pythia vanaf hoofdstuk 2 beter uit de voeten met de tekst. Tegelijkertijd werd ik sluipend meegenomen in een surrealistische vertelling, een vertelling waar de schrijver Gyeong-ha en de fotografe en filmaker Inseon samensmelten. Ze waren jaren geleden overeengekomen aan een project te werken waarin delen uit de nachtmerries van Gyeong-ha centraal zouden staan.

“Vreemd hè, sneeuw?” mijmert Inseon op pagina 89. Sneeuw die op huid blijft liggen als een mens overleden is, sneeuw die smelt wanneer een lichaam nog levend is zoals de door Naamloos geciteerde regels treffend weergeven. Op het eiland vindt Gyeong-ha werk dat Inseon al voor het project verricht heeft; tegen de wens van Gyeong-ha is Inseon er aan begonnen. Gaandeweg valt het verhaal van Jeju-eiland samen met ervaringen van Geyong-ha. Door leidmotieven wordt in die zin duidelijk hoe noodzakelijk het eerste hoofdstuk was.

Geyong-ha denkt:
(reactie op ander bericht)



Met ‘Ik zeg geen vaarwel’ heeft HK bomen uit de nachtmerrie van Geyong-hu en de afgrijselijke gebeurtenissen op Jeju-eiland op schrift geplant. Gaat dit planten diep? Ja, voor dit verhaal, voor deze verbeelding is HK diep gegaan. Het beeld van doden en levenden is verankerd. Beelden waartoe mensen weer en weer toe in staat zijn. Wat daar de gevolgen van zijn. Het staat vast.

4,5*

Consequent grappig…

Wanneer heb ik voor het laatst zo’n consequent grappige roman gelezen? Ik kan het me werkelijk niet heugen.
‘Lessen in chemie’ vind ik inderdaad geen historische roman Lalage. Toch, net zoals protagonist Elizabeth Zott schotelt auteur Bonnie Garmus (BG) haar lezers (historische) feiten met een flinke dosis entertainment voor. Dat Elisabeth veelbelovend chemicus is maar zich in haar levensonderhoud voorziet door een kookprogramma te presenteren alsof ze in een laboratorium staat is m.i. origineel en grappig. Net als de gang naar dit podium toe.

Elizabeth kan niet anders dan bepaalde dingen op bepaalde manier doen, in een tijd waar vrouwen weinig rechten hadden. Dat was in Nederland eveneens het geval. In 1952 toen Elizabeth in een wetenschappelijk instituut werkzaam was werden vrouwen in ons land nog als handelingsonbekwaam gezien. In 1961 waarmee 'Lessen in chemie' begint was in Nederland het arbeidsverbod op gehuwde vrouwen net opgeheven.

Graag meld ik dat mijn 88-jarige buurvrouw me toevallig gisteren nog vertelde dat zij in 1957 als ambtenaar in een gemeentehuis tegen haar zin ontslagen werd omdat ze ging trouwen. In 1961 werkte mijn pas gehuwde en van mij bevallen moeder nog steeds buitenshuis en was daarmee een uitzondering in onze buurt. De verstoffende Baedeker voor de vrouw in onze salonkast was niet aan haar besteed.
Ik vermoed dat BG niet voor niets haar boek aan haar moeder heeft opgedragen.

Wat me met mijn buurvrouw en moeder in gedachten bijzonder aanspreekt, is de ‘zogenaamde rebelsheid’ van Elisabeth. Ze leidt in haar tijd een alles behalve ‘voorbeeldig’ leven maar is tegelijkertijd door een denkbeeldig programma te presenteren en hóe ze dat doet wel degelijk voorbeeldig. Door de stijl van BG wordt het nergens zwaar. Behalve Elisabeth zijn er meerdere rollen van belang zoals Elisabeths hond Half Zeven. Als je geen dierenvriend bent word je er volgens mij een:
(reactie op ander bericht)


Ik denk dat ik de televisieserie, die al in de maak was voordat het boek verscheen, maar oversla als hij al ergens te streamen is. Al die woordgrapjes… min of meer maffe (uitvergrote) personages, waaronder die intelligente hond zo lelijk als de nacht, een extreem hoogbegaafd kind en vele anderen. Ik hou ervan, ik zie die ‘verbeelding’ liever tijdens het lezen in mijn hoofd dan een verfilming.

4,5*

Mooie dingen verdwijnen in de chaos

Christien Brinkgreve (CB) kon tijdens de uitvaart van haar overleden echtgenoot A. “Je hebt het ons moeilijk gemaakt, maar we hielden toch van je” beter niet in het openbaar uitspreken.
Laat ik voorop stellen dat ik na het lezen van deze woorden en de eerste hoofdstukken van ‘Beladen huis' herhaaldelijk terugdacht aan de documentaire 'Privéterrein' van de VPRO. Hierin spreekt een schrijversgezin met elkaar over de gespannen verhouding tussen privé en publiek. De vader, de moeder (CB), de oudste- en jongste zoon publiceren. Na deze documentaire verscheen in 2024 een roman van de jongste zoon, waarin echo’s van zijn afgelopen jaren klinken, inclusief een fictieve versie van zijn vader. In deze roman kwam ook een moeder voor, ik vroeg me af: wat maakt dat deze vrouw zo haar best doet? Wat maakt die pijnlijk voelbare onderliggende afstand? Ik had het nogal met de vrouw te doen. En eerlijk is eerlijk: toen ‘Beladen huis’, een memoir, van CB verscheen was het voorgaande mijn voornaamste reden deze memoir te gaan lezen. Nu ik dit zo opschrijf fantaseer ik over kritisch fluisterende stemmen, wat een exhibitionisme van dat gezin, wat een voyeuristische lezer. Wat ìk zo bijzonder vind, de boeken die ik tot nu toe van deze gezinsleden las, overstijgen dit. De boeken snijden universele thema’s aan en telkens op ieders unieke wijze. Het een sluit het ander niet uit. Dat overstijgt bij wijze van spreken ‘Shownieuws’ en het lezen van ‘Privé’ bij de kapper.

Waarmee te beginnen als na een uitvaart de stappen van nabestaanden wegebben? Wanneer je als echtgenote weer terugkomt in een letterlijk en figuurlijk beladen huis. Het kan binnen dit huis gerust een chaos genoemd worden, een uit zijn voegen gegroeid universum. Het huis bevat niet alleen schriften, noteringen, plaatjes, boeken, negatieven van foto’s en archiefdozen; het bevat behalve poppenhuizen, historische sporen van en uit gedeelde huizen, aparte huizen, lichtere huizen, (schoon)ouderlijke huizen. CB begint met het letterlijk opruimen van het beladen huis. Deze hoogleraar sociologie begint ook met schrijven. Het benieuwt me, hoe verhoudt haar professie zich tot haar privéleven. Een vrouw bekend met vrouwenstudies en emancipatie zo flink in de buitenwereld en al dan niet ogenschijnlijk krachteloos thuis. Er lijkt een splitsing te zijn (ontstaan).

De stijl van CB is opmerkelijk, het is duidelijk dat zij naast een wetenschappelijke achtergrond interesse in psychoanalyse heeft. CB schrijft en analyseert zeer zorgvuldig, helder en toch persoonlijk. Alles gaat hierbij door haar handen. Ik kan me voorstellen dat CB niet veel herkende in de ‘standaard’ boeken over rouw. Zeker in de situatie waarin ze na de uitvaart het overvolle en chaotische huis betrad. Ze stelt zichzelf onder meer de vragen ‘Hoe heeft dit alles zo kunnen ontstaan’? Ze beschrijft haar proces zeer treffend, ze vraagt zich eveneens af, kan ik dit of dat wel opschrijven?

Wat mij als lezer betreft hoeven geen details van belang bedekt te worden, minder lieflijke details mogen bij het beschrijven van ontwikkelingen zichtbaar zijn. Juist wanneer het proces de wereld in wordt gestuurd. Wanneer buitenstaanders de goed leesbare tekst tot zich nemen wordt het universeler. Zoals CB zich weinig herkende in bepaalde boeken over rouw, zullen sommigen zich evenmin in haar werk herkennen terwijl anderen met een zucht van verlichting pijnlijk soorten herinneringen herkennen en weten: dit overkomt mij niet alleen.

‘Beladen huis’ gaat behalve over rouw ook over ontworstelen aan familie- en gezinspatronen of meegekregen opvattingen en verantwoordelijkheden, het tegelijkertijd blijvend doorwerken ervan. ‘Beladen huis’ is als een doorleefd hoofdstuk in een ‘Familiegeschiedenis’. Hoofdstukken waarin gezinsleden aan het woord komen. De vader. De moeder. De oudste zoon. De jongste zoon. CB heeft hard gewerkt, flink huisgehouden in het huis. Ze leeft thuis. Er is veel moois. Ze is omringd door geliefde mensen, zowel dichtbij als verder weg, niet meer fysiek tastbaar maar toch (op)nieuw aanwezig.

4,5*

stem gewijzigd, oorspronkelijke stem was 4,0 sterren

Verrassing

Mijn eerste Elvin Post is wat mij betreft een prima geslaagde thriller. Ik kan me voorstellen dat zijn werk in meerdere landen wordt uitgegeven.
Voor mij als geboren Rotterdammer is het erg leuk de Rotterdamse couleur locale steeds te herkennen, ik zíe het allemaal voor me. Toch hoeft het m.i. een lezer van buiten de stad geenszins in de weg te staan. ‘Een aardig meisje’ is internationaal waardig.

Zoals Jester aangeeft wordt het verhaal vanuit de meerdere personages verteld. Enerzijds werkt dit qua opbouw goed, anderzijds doet Post dit op de rechercheur na in de eerste persoon wat soms geforceerd overkomt qua stijl.
Bij een piepklein voorbeeld valt het nog wel mee;
‘Een moment lang vervloek ik de oude man met de rollator die me heeft opgehouden.
Zo denkt een mens niet van binnenuit. Beter vind ik iets als ‘Verdomme… die ouwe met z’n rollator’.
Bij langere passages wanneer Post vanuit die eerste persoon erg secuur, soms bijna omslachtig schrijft mag het wat mij betreft wat implicieter, de lezer begrijpt het toch wel uit de tekst ervoor.

Toch mag dit de pret niet drukken. Al bij de intro zet Post me nogal op het verkeerde been, waar de intro op slaat is een volkomen verrassing. Dat maakt het mooi spannend. Daar hou ik van.

4*

Een spookgeschiedenis

‘Dubbelspoor’ bevat twee essays over de biografie als middel van zelfkennis. Auteur Richard Holmes (RH) volgde als achttienjarige Robert Louis Stevensons reis door de Cevennen, waarover het eerste essay handelt. Het tweede gaat verder terug in de tijd. Hier treedt RH in de voetsporen van James Boswell.

Aanvankelijk was RH in de Cevennen van plan om gedichten te schrijven over wandelen, zwemmen, heuvels beklimmen en onder de sterren te slapen. Gaandeweg echter verweeft de eerdere wandeltocht van Stevenson zich met de zijne. Bijvoorbeeld realiseert RH zich dat Stevenson een bepaald deel sneller liep dan hij. Ergens gaan beide auteurs bijna letterlijk samen als RH even in de ‘we’ vorm zijn vertelling vervolgt. RH ervaart dat er een vriendschap met Stevenson ontstaat, een denkbeeldige relatie met een niet bestaand, althans dood iemand. Een spookgeschiedenis. De verwevenheid met Stevenson was de eerste ervaring van RH met het wezen van het biografische proces waarover RH voorts uitleg geeft. Wat me aanspreekt is de wijze waarop RH over zijn reis schrijft. Het landschap, de ontmoetingen, de gedachten vervelen nergens. Ik maak hierbij kennis met een vrouw die me bijzonder boeit. Die een bijzondere levenswandel had, zeker in de tijd waarin ze leefde.

Als ik soms dacht dat het volgende essay me minder zou aanspreken, vergiste ik me. De Schotse biograaf en dagboekschrijver James Boswell verbleef een jaar in Nederland, bij aankomst was zijn eerste impuls zelfmoord te plegen. Tien maanden later was hij er nog slechter aan toe. Hij was verliefd geworden op Belle van Zuylen, een meisje dat intelligenter was dan hij. Boswell was door zijn vader naar Nederland gestuurd omdat Boswell een te losbandig leven zou leiden. Hij wordt heen en weer geslingerd tussen calvinistische waarden en normen in de achttiende eeuw in Nederland en spielerei met dames in gegoede, adellijke kringen. Het doet me een beetje aan Les Liaisons Dangereuses denken. In deze periode begint Boswell met het schrijven van een obsessief en zelfanalytisch dagboek. Zonder het te weten ontdekte hij dat de autobiografische vorm met geringe verschuiving van perspectief kon veranderen naar een biografie van mensen om hem heen.

Als liefhebber van biografieën ben ik blij dat Naamloos me op dit boek en op de eerste dertien minuten van De wereld rond met boeken heeft geattendeerd. 'Dubbelspoor' dat ik las via de bibliotheek en dat met extra kosten uit het archief in Den Haag kwam inclusief beperkte leentijd, was het moeilijker lenen me meer dan waard. Ze zijn er vermoed ik terecht zuinig op.

4,5*

stem gewijzigd, oorspronkelijke stem was 2,5 sterren