Kafka doet hier precies wat hij in de titel beloofd: hij schrijft een aantal beschouwingen op het alledaagse leven. Waar hierin het gebruikelijke Kafkaiaanse bizarre achterwege blijft (zo naturel heb ik hem nog niet eerder gelezen) komt hier een haast poetische stijl voor terug. Bij vlagen prachtig in vorm, maar de verhalen doen mij helaas op een ander niveau vrijwel niets. 3*

Om toch over de tweede wereldoorlog te kunnen blijven vertellen zonder in herhaling te vervallen, durft men het sinds kort aan om het hele gebeuren vanuit een ander perspectief te zien: de Duitser. En dan met name die van het kwaadaardige soort; de SS'er en Nazi. Een invalshoek die nog niet zo lang geleden taboe was, maar sinds Der Untergang is er iets doorbroken. Het mag inmiddels, al blijft het controversieel.

En juist dat ontleden van het monster, de rotte lagen van de ui pellen tot we een mens zien, levert een bijzonder intrigerend perspectief op waar we veel te lang onze ogen voor hebben gesloten. Met Les Bienveillantes raakt Jonathan Littell de wortel van de Holocaust, het stukje dat zo essentieel is als wij ooit willen begrijpen hoe dit ooit heeft kunnen gebeuren.

Littels uiterst gedetailleerde verslag roept diverse vragen op over de menselijke psyche en is op zijn beste momenten een verontrustende ontleding van de grenzen van de mens, hoezeer deze beïnvloedbaar is in tijden van maatschappelijke ontregeling en bovenal een schets van de enorme macht van de grote massa. Door grote denkers als Plato erbij te halen wordt dit bovendien in een bredere context geplaatst, die ons doet beseffen dat dit echt niet enkel in de jaren '40 aan de orde was. Dit alles wordt voorafgegaan door een bijzonder sterke proloog die de lezer ervan doet overtuigen dat werkelijk iedereen een SS'er kan worden. Of hem daar in ieder geval over aan het nadenken zet.

Daarnaast prikt Littel juist door diverse lang in stand gehouden mythen heen: ja, het Duitse volk had van die Endlösung der Judenfragen kunnen weten, als ze hun ogen er niet voor hadden afgesloten; nee, soldaten werden niet gefusilleerd zodra ze weigerden de Joden te executeren. Sterker nog, ze kregen psychische hulp geboden omdat ook zij het traumatiserend vonden. Al even bizar zijn de discussies over de executies; op een niveau waar de menselijkheid allang gepasseerd is, wordt er alsnog gesproken over methoden die te ver gaan.

Op zijn slechtst is Les Bienveillantes echter een portret van een perverse geest (Aue) die met name in een van de laatste aktes vervalt in de zieke obsessie richting zijn zus. Deze passages, alsmede de jacht op hem door twee detectives, had Littell echt niet nodig gehad en rieken naar een krampachtig verlangen meer te zijn dan een document van de oorlog, namelijk; een literair werk. Het is echter het zeer geloofwaardige verslag aan het front waar die literaire kwaliteiten het sterkst doordringen, terwijl het overige afbreuk doen aan de realistische, indringende sfeer. 4*

In de beperkte ruimte van slechts 84 bladzijden, verhaalt Mak over het troosteloze bestaan van ruim 10 straatverkopers in Istanbul die hun dagen slijten op 'de brug'... en de Turkse cultuur... en de geschiedenis van 'de brug' over de afgelopen paar eeuwen... en de geschiedenis van het land Turkije... en de verscheidene religies... en een hoop quotes van zijn favoriete schrijvers (al dan niet relevant voor het geheel, af en toe lijkt hij vooral te pronken met zijn kennis). Is dat alles niet een beetje veel?

Je krijgt als lezer dan ook van een hoop zaken 'iets' mee, waarmee Mak een totaalbeeld probeert te schetsen, maar hij zich volgens mij beter had kunnen concentreren op het leven van de verkopers. De Brug komt nu dan ook vooral over als een vluchtig journalistiek / historisch verslag, waarbij de schrijver dankzij zijn eigen venster eigen mening toch niet volledig buiten beschouwing kan laten, en, door de beperkingen van 'het boekenweekgeschenk', onvolledig en ongestructureerd aandoet.

Daarentegen vormt het wel een belangrijk beeld van een andere cultuur, wat, mede door juist de lage drempel van dat boekenweekgeschenk, hopelijk vele mensen aan het denken zet over de benauwende situatie van andere mensen.

Maar... om dat nu cadeau te doen tijdens 'de week van de humor'? Ik had wat dat betreft liever het verhaal gezien over dergelijke mensen die aan de rand van de overleving zitten, maar zich er doorheen slaat met de broodnodige zelfrelativering? Of iets over de noodzaak van satire?