menu

Hier kun je zien welke berichten Wandelaar als persoonlijke mening of recensie heeft gemarkeerd.

A Short History of Myth - Karen Armstrong (2005)

Alternatieve titel: Mythen: Een Beknopte Geschiedenis

3,5
Voor de schrijfster, die nogal eens flink kan uitpakken in vuistdikke werken over deelaspecten van religie, inderdaad een Short History. En dat nog wel over de geschiedenis van de hele mensheid vanaf het Paleolithicum, de tijd van de mens als jager-verzamelaar, tot wat genoemd wordt: de grote westerse transformatie vanaf 1500 tot heden. Een knappe prestatie om dat op 121 pagina's tekst (Nederlandse editie) en een paar bladzijden met noten, gedrukt te krijgen.

Natuurlijk is het dan eenvoudig hier wat op af te dingen. Zo kun je je afvragen of we genoeg weten van de mythische beleving van de mens van pakweg 10.000 jaar geleden. Natuurlijk, er zijn opgravingen, grafheuvels en dergelijke. Maar de gevoelens die de mens daarbij had, zijn een stuk lastiger te achterhalen. Dat beseft de schrijfster ook en dus komen we vaak de woorden 'misschien'en 'wellicht' tegen. Deden álle jager-verzamelaars aan mythische voorstellingen van het bovennatuurlijke of waren dat, om zo te zeggen, alleen de 'wappies' onder hen? We weten dus heel veel niet.

Wat Armstrong echter duidelijk wil maken is dit: religie, in de zin van een betrokkenheid op het onzichtbare, was er altijd al en maakt een integraal onderdeel uit van het mens-zijn. Dat is haar visie en die klinkt, onverminderd, ook in dit bescheiden boekje door.

Altijd Dat Kruis - A. van de Beek (2018)

4,0
Zoals gezegd kom ik hier graag nog eens op terug na herlezing. Een vlot geschreven, maar tegelijk moeilijk boek. En, als relatieve buitenstaander, ik ben geen lid van een kerk, vraagt het wat inspanning. En voorlopig is dit het laatste boek over geloof en theologie dat ik hier bespreek. Want de zon schijnt en om de één of andere reden ben ik in de wintermaanden hier meer voor in de stemming. Dan nu mijn recensie:

Theoloog A. van de Beek is niet uit het meest buigzame hout gesneden. Hij ziet zichzelf nogal eens als een roepende in de woestijn. En zoekt, net als de woestijnvaders in de oudste geschiedenis van het christendom, de eenzame positie.

In dit boekje draait het eigenlijk maar om één ding. Dat is de uitspraak van de apostel Paulus in zijn eerste brief aan de Korintiërs. Met die tekst begint het boekje: “Ik heb mij voorgenomen niets te weten onder u dan Jezus Christus en Hem als Gekruisigde”. Het verdere betoog van de auteur is hier een uitwerking van. Wars van activisme, enthousiaste geestesuitingen, opgewekte bijeenkomsten is de harde, maar daarom ook troostrijke gedachte die hij hier centraal stelt. Het bevrijd worden van iedere vorm van 'heilig moeten'.

Sinds Auschwitz (en het lijkt me ruim daarvoor ook al) is er een theologie ontstaan die met een God met een baard, die boven de wolken ons leven bestuurt en ons beneden vriendelijk toeknikt, heeft afgerekend. Bram van de Beek stelt het radicaal: die God bestaat niet. God is in Jezus - opvallend is hoe vaak van de Beek hamert op het gelijk aan God zijn van Jezus - die ware God, is gestorven aan een kruis, als de lijdende. Alleen zó representeert God zich in deze wereld.
En alleen in het lijden in óns leven herkennen we God. Van de Beek zegt: 'als het verdriet in je leven gekomen is'. Door de dood van God is er uitzicht op het leven. Dat organiseren we niet zelf, maar wordt ons geschonken. De doop betekent: ingedoopt worden in de dood van de Zoon, die God zelf is. Niet meer ik, maar Hij leeft in mij.

Tegen de verdrukking in - want protesten komen van alle kanten - positioneert de geleerde theoloog zich op dit eenzijdige, christologisch hoge standpunt. Voor de historische Jezus heeft hij, evenals Paulus, maar heel weinig belangstelling. Het gaat alleen om het ergerniswekkende kruis.

Inderdaad wekt dat ergernis. Het kruis kun je naar mijn mening niet meer zomaar onbevangen neerzetten als symbool van geloof en verlossing. Tot aan de vijfde eeuw is er in de christelijke kunst nog geen kruis te vinden. De eerste christenen gingen daar zuinig mee om. En inmiddels, na vele eeuwen christendom, staat dat kruis niet alleen meer voor weerloze overgave, maar ook voor machtsmisbruik, kruistochten, godsdienstoorlogen, exorcisme en bijgeloof. Dus ja, de critici hebben gelijk: altijd dat kruis, daar moet je voorzichtig mee zijn als je niet goed uitlegt wat je daar precies mee bedoelt.

De auteur schrijft heel goed en boeiend en is een man van deze tijd. Er zijn nog weinigen met zoveel kennis van de oude christelijke bronnen als van de Beek te vinden in ons land. Dus is het goed luisteren naar de man altijd de moeite waard. Maar dit volledig scheeftrekken van de dogmatiek, de ene eenzijdigheid bestrijden met de andere, dat wringt toch wel. Hier en daar zo kort door de bocht dat het pijn doet.
Voor Paulus had het effect, als correctie van de op drift geraakte gemeente in Korinte. Dat zal nodig geweest zijn misschien. Voor ons zijn weer heel andere vragen aan de orde. We zijn tweeduizend jaar verder. De theologie doet er goed aan niet achteraan te lopen. Stel spannende vragen, blijf in gesprek.

Angstkunstenaar, De - J.M.A. Biesheuvel (1987)

4,0
Dit boek had ik al eerder in 1987, raakte het kwijt en vond het kort geleden terug. Zo kan het gaan.

Maarten Biesheuvel, de meester van het korte verhaal, is hier op zijn best. Dat wil zeggen, de verhalen kloppen van geen kant, maar zijn aandoenlijke verteltrant en de ongekend fantasierijke associaties - nee, ik ga het niet psychologisch verklaren - overmeesteren me ook nu weer. Een geweldige bundel. En in feite één van zijn laatste reguliere verhalenboeken. De man schreef ontwapenend, met humor en was zo eerlijk als een verteller maar kan zijn. En daarbij hoor ik zijn stem, zoals die klonk in De Avonden, op de VPRO-radio, in de jaren tachtig.

Eigenlijk kom je de schrijver zelf in ieder verhaal weer tegen. Zijn wereld en zijn belevenissen. Het is steeds weer typisch Bies. Bizar en ontregelend, maar o zo lief geschreven. Een angstkunstenaar, een levenskunstenaar.