menu

Via deze pagina blijf je op de hoogte van recente stemmen, meningen en recensies van the Cheshire cat. Standaard zie je de activiteiten in de huidige en vorige maand. Je kunt ook voor een van de volgende perioden kiezen: januari 2023, februari 2023, maart 2023, april 2023, mei 2023, juni 2023, juli 2023, augustus 2023, september 2023, oktober 2023, november 2023, december 2023, januari 2024, februari 2024, maart 2024

Saint Joan - George Bernard Shaw (1923) 4,0

Alternatieve titel: Saint Joan: A Chronicle Play in 6 Scenes and an Epilogue, 30 april 2019, 19:22 uur

In de loop der jaren zijn er al heel wat boeken geschreven over het leven van de Maagd van Orléans, dus het was even zoeken naar welke mij het beste leek. Mijn oog viel al gauw op dit toneelstuk van George Bernard Shaw dat in 1923 verscheen en aanleiding gaf tot een geheel nieuwe kijk op het leven en de persoon van Jeanne D'Arc. Heb het wel aan moeten vragen bij de bibliotheek, maar het was me die paar euro's meer dan waard.

De inleiding die Shaw zelf bij dit stuk schreef begint zo: Jeanne D'Arc, een dorpsmeisje uit de Vogezen, werd omstreeks 1412 geboren; in 1431 werd zij verbrand wegens ketterij, hekserij en tovenarij; in 1456 tot op zekere hoogte gerehabiliteerd; in 1904 eerbiedwaardig verklaard; in 1908 gelukzalig; en uiteindelijk in 1920 heilig. Het is eigenlijk een essay dat misschien nog beter is dan het toneelstuk zelf.

In de inleiding zegt Shaw een aantal mooie dingen, zoals in het stuk over de vermeende krankzinnigheid van Jeanne D'Arc: Laten wij dus eens en vooral al die nonsens over Jeanne's krankzinnigheid laten varen, en erkennen dat zij minstens even goed bij haar hoofd was als Florence Nightingale, die ook een zeer eenvoudig godsdienstig geloof verenigde met een zo'n buitengewoon machtige geest, dat die haar voortdurend in botsing bracht met de medische en militaire hoge omes van haar tijd. Hoe Jeanne D'Arc eruit moet hebben gezien is nog altijd onduidelijk en zullen we waarschijnlijk nooit te weten komen. Ook Shaw doet er nogal vaag over: niet uitzonderlijk knap noch lelijk, maar eerder gewoontjes […] er is toch een reden om te denken dat zij een opvallend gezicht heeft gehad.

Verder moet ik eerlijk toegeven dat ik een hoop niet snapte. Sommige zinnen, complete stukken zelfs waren echt abracadabra voor mij. Van de geschiedenis van Frankrijk heb ik sowieso geen kaas gegeten, dus dat helpt ook al niet mee. Maar heel veel geeft dat niet. Om een stukje uit The Heart is a Lonely Hunter van Carson McCullers te citeren: Vanavond las hij Spinoza. Hij begreep niet alles van het ingewikkelde ideeënspel en de moeilijke zinnen, maar al lezend werd hij zich bewust van de krachtige, oprechte strekking van de woorden en voelde hij dat hij die bijna begreep.

» details   » naar bericht  » reageer  

True History of the Elephant Man: The Definitive Account of the Tragic and Extraordinary Life of Joseph Carey Merrick, The - Michael Howell en Peter Ford (1980) 4,5

Alternatieve titel: De Elephant Man: De Ware Geschiedenis van het Engelse 'Gedrocht' Joseph Carery Merrick (1862-1890), 28 april 2019, 12:40 uur

In 1923 schreef Frederick Treves (eind 19e, begin 20e eeuw verbonden als arts aan het Royal London Hospital, Whitechapel) het boek The Elephant Man and Other Reminiscences, een bundeling verhalen over chirurgie aan het einde van de negentiende eeuw en het titelverhaal gewijd aan Joseph Merrick (beter bekend als The Elephant Man) die Treves aan het begin van zijn carrière onder zijn hoede nam. Dat boek had ik ook wel willen lezen, maar is in geen enkele Nederlandse bibliotheek te verkrijgen. Het verhaal over Merrick is overigens in zijn geheel opgenomen in deze biografie uit 1980 en nog goed geschreven ook!
Na mijn ziekenhuisopname vorig jaar had ik op het web wat informatie opgezocht over chirurgie in het verleden, blindedarmoperaties met name, en daardoor verkeerde ik een poosje in de veronderstelling dat Frederick Treves de eerste geslaagde appendectomie in de wereld heeft uitgevoerd. Maar dat bleek na het lezen van het boek Onder het Mes: De Beroemdste Patiënten en Operaties uit de Geschiedenis van de Chirurgie van Arnold van de Laar heel iemand anders te zijn. Een of andere Amerikaan. Wel voerde Treves de eerste (geslaagde) blindedarmoperatie in Engeland uit. Vandaar misschien mijn vergissing. Treves was gespecialiseerd in buikoperaties, zijn jongste dochter Hetty is tragisch genoeg op haar achttiende overleden aan de gevolgen van een acute blindedarmontsteking.

De film van David Lynch uit 1980 is gebaseerd op een eerdere biografie: The Elephant Man: A Study in Human Dignity van Ashley Montagu (1971) én op het verhaal van Treves over Merrick en dus niet op deze biografie, die er overigens wel net iets eerder was dan de film. Grappig om te ontdekken waarin de film verschilt van het bronmateriaal; in de film krijgt Merrick regelmatig bezoekjes van de toen zeer beroemde actrice Madge Kendal, maar in het echt hebben die twee elkaar nooit ontmoet. Wel ontving hij zo nu en dan prinses Alexandra van Denemarken, later de Koningin van Engeland door haar huwelijk met Koning Edward VII. Ook de spullenbaas in wiens freakshow Merrick jaren is tentoongesteld, zogezegd, wordt door Lynch geportretteerd als een ploert met losse handjes, maar dat lag in werkelijkheid heel anders. Volgens Merrick waren de circusmensen juist goed voor hem en had hij voor hen in ieder geval niets te vrezen. Voor Merrick kwam aan het einde van zijn leven nog een droom uit, op touw gezet door Treves. Die had vrienden van hem bereid gevonden hun cottage aan te bieden en Merrick mocht zodoende een paar lange weken ongestoord doorbrengen op het Engelse platteland, waar hij vriendschap sloot met een kennelijk onstuimige en drukke hond. Ook dit zie je in de film niet terug. Lynch zal zo zijn redenen wel hebben gehad en het blijft hoe dan ook een meesterwerk, maar jammer is het wel.

Het leven van Joseph Merrick was allerminst gemakkelijk natuurlijk. Hij leed verschrikkelijk onder zijn mismaaktheid en de reacties op zijn uiterlijk waren verre van vriendelijk. Maar het ergste wat hem is overkomen, zo zei hij zelf, was de dood van zijn moeder Mary Jane die op de dag van haar 36e verjaardag overleed aan een longontsteking, toen Joseph nog geen elf jaar oud was. Een jaar daarvoor was zijn broertje, William Arthur, door roodvonk getroffen en overleden en werd slechts vijf jaar oud. Dat gaat een moeder natuurlijk niet in de kouwe kleren zitten. Treves schreef daar het volgende over, een zin die me zeer ontroerde: Hoewel het verlies van een jong kind toen geen ongewone gebeurtenis was, zou het dwaasheid zijn te denken dat dit maatschappelijk verschijnsel van die tijd haar smart ook maar enigszins kon verlichten. Aanvankelijk werd aangenomen dat Merrick door zijn moeder in de steek gelaten was, maar daar is dus niets van waar.

Het boek biedt tevens een interessante kijk op het Victoriaanse circus- en kermisleven, de freakshow met name, die rond die tijd op steeds meer weerstand kon rekenen. Ik lees op dit moment 'De Vulkaan' van Klaus Mann, daarin komt toevallig ook een passage met een freakshow voorbij.
Een bizar verhaal over ene Wombwell, de beroemdste naam in de annalen van de Engelse kermishistorie en baas van een rondreizende menagerie. In Londen was de drukbezochte Bartholomew Fair in volle gang en toen Wombwell na een lange reis met zijn dierenkaravaan aankwam in de hoofdstad viel zijn olifant bij aankomst dood neer. Zijn concurrent Atkins greep onmiddellijk zijn kans en liet Londen weten dat hij 'de enige levende olifant op de jaarmarkt had', gevolgd door een tegenaanval van Wombwell met de kreet 'De enige dode olifant op de jaarmarkt!' Die tactiek wierp vruchten af, want een 'dode' olifant was een veel grotere zeldzaamheid dan een levende en de voorstelling zat derhalve elke dag van de jaarmarkt stampvol, terwijl die van Atkins betrekkelijk onbezocht bleef.

De schilder Francis Bacon maakte in zijn leven verschillende prachtige zelfportretten die merkwaardige gelijkenissen vertonen met het gelaat van Joseph Merrick. Vanwege zijn uiterlijk had Merrick niet alleen last van starende blikken en gillende dames, hij moest ook nog eens oppassen niet onder de voet gelopen te worden door hordes mensen die allemaal een glimp van hem wilden opvangen. Toen hij op uitnodiging van Treves een bezoek bracht aan het theater werd hij daarom uit voorzorgsmaatregelen vervoerd in een geblindeerde koets. Hij vond dat avondje theater trouwens fantastisch, een uitvoering van De Gelaarsde Kat, en raakte er maar niet over uitgepraat. De dokter had nog nooit iemand zo geboeid naar een voorstelling zien kijken als Joseph Merrick. Daarentegen reageerde hij wel met de nodige pret, toen de waardigheid van de politieagent krachtig ondermijnd werd door een slag in het gelaat, waardoor de man achterover tuimelde. Wat hij aan politiebemoeizucht, tegen de freakshows gericht, heeft meegemaakt, zal zeker een rol hebben gespeeld bij zijn vrolijke reactie op dit voorval.

Kwam de hulp die de dokter bood aan Merrick voort uit eigenbelang? Ik vind die vraag niet zo interessant eigenlijk. Hoe je het ook wendt of keert, dankzij de dokter heeft Merrick een deel van zijn leven een menswaardig bestaan kunnen leiden. Volgens Treves was Merrick een van de gelukkigste en meest tevreden schepsels die hij ooit heeft gekend. Je zou verwachten dat iemand als Merrick een wrokkige en kwaadaardige misantroop zou zijn geworden, vol giftige haat jegens de medemens, maar hij was een vriendelijk, toegenegen en beminnelijk wezen, zonder een spoor van cynisme of wrok, zonder een onvriendelijk woord voor wie dan ook en Treves heeft hem nooit ook maar een klacht horen uiten.
Joseph Merrick las ook graag; aan het einde van zijn leven bezat hij zelfs een bescheiden bibliotheek. Helaas wordt nergens vermeld wat zijn lievelingsboeken waren en welke boeken hij zoal bezat, afgezien van de bijbel en Emma van Jane Austen. Onder andere de pet die Merrick droeg om een deel van zijn gelaat mee te bedekken alsmede de kartonnen replica van de Dom van Mainz die Merrick zelf heeft gemaakt, hij was ook zeer creatief, zijn nog altijd te bewonderen in het Royal London Hospital Museum. Merrick schreef ook veel brieven die helaas allemaal verloren zijn gegaan. Een korte levensbeschrijving van eigen hand is nog wel bewaard gebleven en terug te vinden in dit boek. Daarin citeert Merrick het gedicht False Greatness van Isaas Watts dat eindigt met de regels:

I would be measured by the soul
The mind's the standard of the Man.

» details   » naar bericht  » reageer  

Moord Die Nooit Mag Verjaren en Andere Minireportages, De - Peter R. de Vries (2002) 1,5

23 april 2019, 22:14 uur

stem gewijzigd, oorspronkelijke stem was 3,5 sterren

» details  

Insektenes Planet: Om de Rare, Nyttige og Fascinerende Småkrypene vi Ikke Kan Leve Uten - Anne Sverdrup-Thygeson (2018) 2,5

Alternatieve titel: Terra Insecta: Over de Fascinerende Beestjes Die de Wereld Draaiende Houden, 22 april 2019, 22:47 uur

Naar dit boek keek ik erg uit, want als er iets is dat me fascineert is het de wereld van insecten wel, maar het viel helaas een beetje tegen. Het enthousiasme van de Noorse entomoloog heeft zeker iets aandoenlijks, maar haar manier van schrijven bevalt me niet zo. Soms lijkt het wel of je in een boek voor kinderen zit te lezen. Bij het nut van insecten: Dus jij houdt niet van vliegen? Dan vind je chocolade, marsepein, appels en aardbeien zeker ook niet lekker. Of bij de metamorfose van vlinders: In onze mensenwereld moeten we in sprookjes of fantasy zoeken om voorbeelden van zulke veranderingen te vinden: een kikker die een prins wordt als hij wordt gekust of Minerva Anderling uit Harry Potter die in een kat kan veranderen.
Verder gaat het van de hak op de tak en ook de humor is een beetje flauw, maar ik ben dan ook de boeken van Midas Dekkers gewend, kom daar maar eens overheen. O, er staan genoeg interessante dingetjes in: een of andere kever die niet ouder wordt, maar juist jonger! Om tot die ontdekking te komen was dan wel weer een sadistisch onderzoek nodig waarbij de kever 5 jaar lang werd uitgehongerd! Ben het ook niet op alle punten volledig met haar eens.
Wat me wel deed grinniken was een zinnetje in het dankwoord: Dank aan mijn lieve Kjetil voor zijn geduld, thee en gesmeerde knäckebrödjes…

» details   » naar bericht  » reageer  

Onder het Mes: De Beroemdste Patiënten en Operaties uit de Geschiedenis van de Chirurgie - Arnold van de Laar (2014) 4,5

Alternatieve titel: Onder het Mes: Een Geschiedenis van de Chirurgie in 29 Opmerkelijke Operaties, 20 april 2019, 23:20 uur

Vorig jaar november lag ik vanwege een blindedarmontsteking 5 dagen in het ziekenhuis. Blindedarmontsteking is een veelvoorkomende ziekte, voor de chirurg is de operatie niet meer dan een routineklusje. Tegenwoordig gebeurt zoiets via een kijkoperatie en kun je zelfs de volgende dag alweer naar huis. Echter, wanneer de ontstoken appendix (het is niet wat veel mensen denken de blindedarm die is ontstoken, maar de appendix, een wormvormig darmpje dat aan de blindedarm bungelt als het ware) is gescheurd - in zo'n geval kan er darminhoud vrijkomen in de buik en zich verspreiden over de gehele buikholte, met het gevaar op buikvliesontsteking waarbij een septische shock kan optreden en een levensbedreigende situatie ontstaat - wordt het allemaal wat ingewikkelder natuurlijk en moet de patiënt langer in het ziekenhuis blijven. Dit was bij mij dus het geval.
Geloof het of niet, maar vlak voor ik ziek werd was ik bezig in de roman 'Two Cities' van Charles Dickens en in welk ziekenhuis kom ik te liggen? Het Twee Steden-ziekenhuis! O, de ironie... Ter verduidelijking, met Twee Steden wordt niet Londen en Parijs bedoeld, maar Waalwijk en Tilburg, maar dat snappen jullie natuurlijk wel. Moet dat boek nog steeds uitlezen trouwens.
Iedere morgen kwam de chirurg even bij me langs om te vragen hoe het met me ging. Ze gaf me nog een standje omdat ik 3 dagen had rondgelopen met een blindedarmontsteking en niet naar de dokter was gegaan. Door de nasleep van de narcose en de dagelijks toegediende pijnstillers verkeerde ik in een zekere roes en ik begon te fantaseren hoe dit alles zou zijn verlopen als ik niet in 1973 was geboren, maar zo'n honderd jaar eerder, in 1873, en de operatie dus was uitgevoerd zo ergens rond 1918. Twee vragen hielden me bezig: hoe ging zo'n operatie in die tijd in zijn werk, maar vooral, had ik die operatie overleefd?

Eenmaal weer thuis ben ik op het internet direct van alles gaan opzoeken over het onderwerp (de geschiedenis van de chirurgie, in het bijzonder de blindedarmoperatie), maar om eerlijk te zijn heb ik niet echt veel kunnen vinden. Waarschijnlijk zocht ik ook niet goed. Tot ik stomtoevallig bij dit boek terechtkwam van Arnold van de Laar ('s-Hertogenbosch, 1969) die als chirurg werkzaam is in het Slotervaartziekenhuis te Amsterdam. Het boek is inmiddels in meerdere talen vertaald en dat is niet zo gek. In het hoofdstuk over ontsnappingskunstenaar Harry Houdini kreeg ik overigens antwoord op mijn vragen.
In het kort (Van de Laar doet dit veel uitgebreider en meeslepender natuurlijk): toen de beroemde boeienkoning op tournee was door Amerika kreeg hij plots een blindedarmontsteking. Pas 3 dagen later (net als ik dus) werd tijdens een voorstelling in Detroit de buikpijn zo ondraaglijk dat er na het optreden een dokter bij werd gehaald. Die stelde vast dat Houdini ogenblikkelijk moest worden geopereerd. De chirurg in het ziekenhuis van Detroit trof een buikvliesontsteking aan en een buikholte die volledig was geïnfecteerd door pus. De operatie werd meteen uitgevoerd maar Houdini knapte na de operatie niet op en vier dagen later moest de buik opnieuw worden geopend om te worden gespoeld. De toestand verbeterde echter niet en antibiotica om de buikvliesontsteking te bestrijden bestonden nog niet. The Great Houdini overleed drie dagen later op 31 oktober 1926, 52 jaar oud. Je zou dus kunnen zeggen dat Houdini net als Tommy Cooper in het harnas is gestorven, aangezien hij tijdens zijn laatste voorstelling eigenlijk al ten dode was opgeschreven. Koppigheid om niet naar een dokter te gaan deed hem tragisch genoeg de das om.
Heel erg boeiend allemaal.
Goddank ben ik zelf dus ternauwernood aan de dood ontsnapt, met dank aan Alexander Fleming.

Ik overdrijf niet als ik zeg dat dit het interessantste boek is dat ik ooit heb gelezen. Ik zou het volledige boek wel willen citeren, je valt van de ene anekdote in de andere. Zeer leesbaar voor een leek als ik. Van de Laar schrijft zeer bevlogen over (de geschiedenis van) zijn vak, de medische verhalen van beroemde personen als Keizerin Sisi (steekwond borst), Bob Marley (tumor in zijn teen) en Lodewijk de Veertiende (anusfistel), dienen als kapstok voor de historische ontwikkelingen van de chirurgie. Het is voornamelijk de relativerende humor die het zo goed maakt, zoals in deze passage over Marlene Dietrich:

De Duitse actrice en zangeres Marlène Dietrich had in de Tweede Wereldoorlog de harten van menig frontsoldaat verwarmd met haar sensuele liedje 'Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt'. Dat was een nogal veelzeggende uitspraak voor een vrouw met zulke lange benen. Van Marlène werd zelfs beweerd dat zij het mooiste paar ter wereld had. Op foto's stond zij dikwijls zwoel afgebeeld met een sigaret in haar hand. Van al die sigaretten slibden uiteindelijk de slagaders van die mooie lange benen dicht en Dietrich moest zich laten opereren door een vaatchirurg. Daar was er in haar ogen maar één van die goed genoeg was om zich aan haar wereldberoemde paar te mogen wagen: Michael DeBakey.

Heel veel wetenswaardigheden ook, om maar een klein voorbeeldje te geven, iets wat ik nog nooit geweten heb: de chirurg (Malcolm Perry) die op 22 november 1963 in het ziekenhuis van Dallas voor het leven van John F. Kennedy had gevochten moest 2 dagen later opnieuw een leven redden, maar nu dat van Lee Harvey Oswald, de vermoedelijke dader. Perry werkte nog maar net als chirurg. Erg bizar. Een echte pageturner trouwens, dat hoofdstuk over Kennedy. Lijkt wel of er een film voor je ogen wordt afgedraaid.
Van de Laar draait er niet omheen, voor hem geen eufemismen. Zo werd een passage in het hoofdstuk over Peter Stuyvesant me echt te gortig en gilde ik het bijna uit van de pijn op het moment dat Stuyvesant onverdoofd een beenamputatie ondergaat. Werkelijk alles wordt in geuren en kleuren verteld. Kortom, je moet tegen een beetje bloed kunnen.

Het boek heeft een appendix.

» details   » naar bericht  » reageer