Voor wie het interesseert: ik heb een klein stukje geschreven over de shortlist van de Booker Prize van dit jaar. Ik bespreek de shortlist als geheel en de afzonderlijke romans in het kort. Over twee dagen is het zover. Ga zeker kijken/luisteren.

Wie moet de Booker Prize 2020 winnen? - Boek Uitroepteken - boekuitroepteken.nl

Shuggie Bain heeft gewonnen!

Ik heb alle shortlisters voor de Libris Literatuur Prijs 2021 inmiddels besproken. Mijn favoriet is Marieke Lucas Rijneveld, op de voet gevolgd door Jeroen Brouwers en Gerda Blees. De besprekingen kun je hier vinden, mocht je geïnteresseerd zijn. Nog maar vijf nachtjes slapen!

Libris Literatuur Prijs 2021 Archieven - Boek Uitroepteken - boekuitroepteken.nl

The 2021 International Booker Prize winner announcement | The Booker Prizes - thebookerprizes.com

David Diop - At Night All Blood Is Black heeft de International Booker Prize 2021 gewonnen.

Stond al op mijn e-reader, dus dat treft.

Titel klinkt al als een boek wat ik te gek vind. Maar never judge book on its title he? Zal eens even kijken of het wat is.

Niet in alle talen is de titel zo mooi. De originele Franse titel is Frère d'âme en de Nederlandse titel is Meer dan een Broer bijvoorbeeld.

De Engelse titel is inderdaad mooier, maar de Nederlandse vertaling is uitgegeven door Cossee, dus dat moet verder wel in orde zijn.

Zielsverwant kan tegenwoordig niet meer.

Broeders van andere moeders had gekund.

DPG Media Privacy Gate - volkskrant.nl

Dit gaat om winnaars en nominaties van De Jonge Jury.
Nu kan ik niet goed beoordelen of deze twee auteurs gelijk hebben of dat het een typisch zuur Volkskrant-stuk is. De punten die ze aanhalen klinken inderdaad alsof het oppervlakkig is, maar ik ken die boeken niet. Ik weet wel dat ik graag over dingen lees die herkenbaar zijn, mijn eerste gedachte is dat jongeren zich allicht herkennen in die verhalen en thema’s. Ik ben wel benieuwd naar onze eigen professor in de jeugdliteratuur Ted Kerkjes in hoeverre hij hier wat op kan zeggen.

Hahaha, ik heb acht jaar lang naar die status toe gewerkt, en ik ben blij dat je die mij nu toezwaait, mjk87

Op de site van de Nederlandse Boekengids is gratis een uitgebreide versie van het artikel te lezen: Nederlandse Boekengids: "De Jonge Jury: Van leesbevordering tot pulppromotie" | Yra van Dijk en Marie-José Klaver.

Pfoeh, ik vind het eigenlijk altijd wat moeilijk om iets zinnigs te zeggen over literatuuronderwijs. Ik weet dat ik met regelmaat nogal stellig uit de hoek kan komen met meningen over o.a. literatuuronderwijs, maar hoe meer ik erover lees, hoe meer ik twijfel.

Het ligt er denk ik heel erg aan wat je wilt bereiken met literatuuronderwijs. Wil je de leerlingen plezier voor lezen bijbrengen? Of wil je leerlingen een soort mini-literatuurgeschiedenisje leren? Of wil je ze vertrouwd maken met stijlfiguren? Dat zijn allemaal uiteenlopende lesdoelen die een andere aanpak vereisen, lijkt me.

De boeken van Mel Wallis de Vries heb ik nooit gelezen, maar het zijn volgens mij vrij standaard jeugdthrillers. Zoals Van Dijk en Klaver schrijven: Van Dijk en Klaver vergelijken de boeken met fastfood, de aloude vergelijking die Annie M. G. Schmidt al maakte. Of deze boeken geschikt materiaal zijn voor het literatuuronderwijs hangt af van wat je precies wil bereiken. Als je kinderen leesplezier wilt bezorgen, ongeacht de "literaire kwaliteit", ben je voor veel leerlingen bij die thrillers vol actie en dialoog aan het juiste adres, denk ik. Ook denk ik dat je met die boeken best iets met stijlfiguren aan kunt vangen.

De boeken van Mes Wallis de Vries vind ik hoogstwaarschijnlijk niks aan, maar tegelijkertijd denk ik dat je uit boeken haalt wat je erin stopt. Je zou leerlingen de opdracht kunnen geven om hun mening over het boek te verwoorden. Waarom vind je het boek mooi/spannend/waardeloos? En waar gaat het boek eigenlijk over? Door je mening te vormen leer je in ieder geval kritisch naar een boek te kijken en je eigen gedachten verwoorden. Je zou ook de opdracht kunnen geven om een bepaalde passage in het boek te herschrijven naar een ander perspectief. Daarmee ontwikkel je ook een soort taligheid, en wie weet krijg je ook gevoel voor stijl of zo. Kortom: ik denk dat je best lesmateriaal uit het werk van Mel Wallis de Vries kunt halen. (Prof. dr. Els Stronks houdt zich veel bezig met de mogelijkheden van creative writing in het leesonderwijs.)

Maar ik denk eerlijk gezegd niet dat je echt hoeft te verwachten dat leerlingen die enkel werk (à la) Mel Wallis de Vries verslinden snel andersoortig werk zal openslaan. Boeken met minder actie, waar het meer om het innerlijke huishouden van de protagonist gaat. Maar ja, of dat erg is, is een tweede. Van mij hoeft niet iedereen verplicht boeken te lezen die ik goed vind.

In opiniestukken et cetera lees ik allerlei verschillende (praktische) redenen waarom lezen zo belangrijk zou zijn. Van empathie tot leesvaardigheid. Volgens het PISA-rapport (dat vaak incorrect wordt geïnterpreteerd) hebben Nederlandse kinderen van vijftien jaar moeite hebben met reflecteren op de teksten die ze lezen. Of je dat probleem kunt oplossen met boeken van Mel Wallis de Vries, weet ik niet. Het lijkt mij niet ondenkbaar, maar ik ben geen docent of zo.

In de Volkskrant van vandaag stonden er twee bozige brieven als reactie op het artikel. Een docent schreef dat ze allang blij was als de leerlingen überhaupt lazen. Zelf vind ik dat een gek uitgangspunt. Lezen an sich vind ik namelijk niet zo belangrijk als je er verder niet over nadenkt of wat dan ook.

Ik ben zelf eigenlijk ook meer voor een apart vak, "kunstbeschouwing" of zo, waarin alle kunstvormen samen worden behandeld. Dan krijg je als leerling misschien ook eerder het idee: 'Oooh, kunst is gewoon een spelletje, en literatuur is daar een onderdeel van.' Die benadering spreekt mij meer aan dan "Literatuur is Belangrijk, en Lezen is Verplicht". De suggestie dat literatuur als kunstvorm objectief superieur is aan andere kunstvormen en daarom als enige verplicht onderdeel is van je eindexamen vind ik compleet idioot.

Oké, ondertussen begint mijn berichtje filosofische lengtes aan te nemen.
Om kort te gaan: ja, de boeken van Mel Wallis de Vries lijken mij compleet waardeloze commerciële troep. Of ze daarom ook waardeloos zijn als lesmateriaal hangt er denk ik maar vanaf wat je lesdoelen zijn.

Kijk, dat zijn epistels waar we wat aan hebben.

Ik denk overigens altijd: laat kinderen a.u.b. gewoon lezen, maakt niet uit wat. Dus ik ben het wel eens met die brievenschrijver. Lezen is goed, om taalgevoel te ontwikkelen, om gewend te raken lange tijd ergens aandacht aan te geven, et cetera. Maar misschien dat dat nergens op gebaseerd is.

Hahah, dank Ja, snap ik heel goed! Daar ben ik het aan de ene kant ook wel mee eens. Aan de andere kant heb ik wel moeite met de utilistische gedachte dat iets enkel waarde heeft als het een praktisch nut dient. Kunst is voor mij juist waardevol in al haar nutteloosheid.
Maar goed, ik heb eigenlijk niet echt een uitgesproken mening over hoe literatuuronderwijs eruit zou moeten zien. Ik ben geen scholier of ouder, dus ik merk dat het me ergens ook niet zo heel veel kan schelen

Hoho, even dimmen nu Ted "de Jonge" Kerkjes.

ok boomer.
[edit]

Je weet dat ik een trotse Millenial ben, de generatie die het pad heeft geëffend voor degenen die het allemaal op gaan lossen: generatie Z.
(Waarbij ik me nu wel afvraag of jij jezelf identificeert als Millenial of Gen Z'er, want je zit volgens mij op de scheidslijn van de verder nogal arbitraire definities.)

Maar eigenlijk refereerde ik naar Hugo de Jonge en zijn gewraakte uitspraak over het DVD'tje thuis.
En terug op topic brengt me dat naar een bepaalde dame die in Buitenhof even een paar noodzakelijke functies van kunst toelichtte:

Ik vond literatuuronderwijs eerlijk gezegd strontvervelend en ik denk dat ik de helft van wat je verplicht moest lezen niet begreep. Maar waarschijnlijk is toen wel het zaadje gezaaid voor de latere interesse in literatuur, al is dat niet echt de Nederlandse.

eRCee
Ah, ik dacht dat je met “de Jonge” een sneer maakte naar mijn leeftijd – een variatie op ‘spuitelf’ of zo Vandaar dat ik even geen betere reactie wist dan een onterechte ‘ok boomer’, mijn excuses.

Goede vraag. De definities en de exacte verschillen tussen millenials en Gen Z’ers zijn mij niet volledig duidelijk eerlijk gezegd, maar ik denk dat ik al met al toch meer in de Gen Z zit. Als de millenialgeneratie al vanaf 1980 begint, ben ik toch opgegroeid in een heel andere tijd. Misschien wijk ik in sommige dingen wel af: ik heb pas drie jaar een smartphone in mijn bezit, en ik ben geen fervente gebruiker van sociale media of zo. Aan de andere kant vind ik, zelfs als “passieve gebruiker” van sociale media, wel veel herkenning in films als Eight grade, dus misschien ben ik toch gewoon een standaard Gen Z’er.

Zojuist heb ik trouwens ook nog even een testje gedaan, en daar kwam ik ook bij ‘Gen Z’ uit. Al moet ik zeggen dat ik soms zo mijn twijfels heb over de wetenschappelijke kwaliteit van die Buzzfeed-quizzen.

Maar om op Hugo de Jonge terug te komen: daarmee ga je wel een grens over, hoor! Zo was mijn uitspraak uiteraard niet bedoeld. Dat kunst in mijn ogen "nutteloos" is (in praktische zin), betekent voor mij niet dat het geen waarde heeft, integendeel. Ik bedoelde meer dat ik vind dat je kunst zo plat slaat als je het als een praktisch middel beschouwt - zoals als een middel om je taalvaardigheid mee te verbeteren, of als een middel om politieke boodschappen mee uit te dragen, om maar twee voorbeelden te noemen.

Ik denk dat kunst in essentie niet praktisch is - of dat in ieder geval niet in de eerste plaats zou moeten zijn. In een al te utilistische dystopie zou er dan geen plek zijn voor kunst die 'gewoon leuk' is of die verwarring wil zaaien. Maar misschien kom ik in mijn denken gewoon al te snel bij dystopiën uit.

Om een beetje te illustreren waar mijn ongemak zoal vandaan komt: een tijd terug stond in de Volkskrant een vrij uitgebreid stuk over de film Promising Young Woman van Emerald Fennell. Dit vond ik een werkelijk schitterende film en ik denk dat je er heel veel over zou kunnen schrijven, zelfs als je 'm niet waardeert. Het Volkskrant-artikel ging echter nauwelijks in op de keuzes die gemaakt waren (stijl, humor, muziek, etc.), maar vooral over hoe die film te plaatsen was in het debat omtrent #MeToo, en of het nu wel écht écht écht feministisch was. Ik vind dat je daarmee kunst ontzettend plat slaat. Promising Young Woman is een film die twijfel zaait en vragen stelt, maar ik las in het stuk een soort frustratie over het feit dat de film geen eenduidige antwoorden toereikte. Ik vond dat artikel exemplarisch voor een houding die tegenwoordig erg in zwang lijkt, waarbij kunst verwordt tot een soort morele leidraad. Dit vind ik een nare, praktische invulling van kunst, en daarom ben ik geneigd om te verdedigen dat kunst geen ander nut heeft dan om twijfel te zaaien.
Maar misschien ben ik te principieel hierin, of leg ik verbanden die er niet zijn.
Om mij nog even expliciet te distantiëren van Hugo: al is het nog zo nutteloos, voor mij is kunst absoluut essentieel!

Bedankt overigens voor het fijne gesprek in Buitenhof! Ann DeMeester zegt wijze dingen, en wat ze aanhaalt van Thomas Friedman (curiosity quotient, passion quotient) klinkt erg interessant!

Promising Young Woman

Ik erger me ook groen en geel aan deze manier van recenseren! We vinden elkaar weer Ted, zelfs over de generatiekloof heen.