Bij Train to Pakistan - Khushwant Singh:


Enerzijds ben ik zeker geïnteresseerd in diversiteit en niet-Westerse stemmen, anderzijds ben ik huiverig voor elk niet-literair criterium (of het nu het geslacht of gender van de schrijver is of diens achtergrond). Daarbij denk ik dat er diverse kunst(sub)vormen zijn die min of meer vanuit de Westerse cultuur zijn ontstaan, of daar hun grootste ontwikkeling hebben gekend. Denk aan de schilderkunst, klassieke muziek, en ook de roman. Dat wil niet zeggen dat er bijvoorbeeld geen mooie muziek uit niet-Westerse culturen is, maar daarvoor hoeft de canon van klassieke muziek dan nog niet te worden aangepast.

Bij Train to Pakistan - Khushwant Singh:

Literaire criteria zijn natuurlijk ook subjectief. Aan welke aspecten hecht je wel waarden en welke zaken hebben geen belang? Wie bepaalt stelt de criteria vast? Enzovoorts. Van mij hoeft er überhaupt helemaal geen canon te bestaan. (Er wordt tegenwoordig interessant onderzoek gedaan naar bijvoorbeeld vrouwelijke auteurs uit vroeger tijden, die -mede door "de canon"- onterecht tijdenlang in de vergetelheid zijn geraakt. De totstandkoming van "de canon" is bovendien nogal vaag en dubieus.)
En als er dan per se toch canons moeten bestaan, waarom zouden die dan niet moeten veranderen? Tijden veranderen en kunst verandert vrolijk mee. Gelukkig. Waarom zou zo'n canon dan onveranderlijk moeten blijven?

Eens met Ted Kerkjes. Ik ben niet van de school die meent dat literatuur in tijd en plaats zouden zijn verankerd. Het is juist zo mooi hoe verhalen door elkaar beïnvloed zijn en (soms ver na hun oorspronkelijke context) voortleven, maar toch veranderen. En er is een wereld van verhalen die van ons afgesloten zijn, omdat ze nooit deugdelijk zijn vertaald of ooit als irrelevant of marginaal werden beschouwd

Feitelijk bestaat er natuurlijk überhaupt geen canon. Er is geen fysieke ruimte waar boeken staan die de canon vormen, een lijst is er ook niet.

Als je echter van een canon uitgaat, dan is het niet vreemd dat die Westers gedomineerd is. Daar is op zichzelf in mijn ogen niet zoveel mis mee. Daarbuiten is het alleen maar goed als er ook aandacht is voor stemmen buiten de Westerse canon.


Klopt, maar dat is niet het punt. Het gaat erom te vermijden dat met niet-literaire criteria maar boeken tot "canon" worden gebombardeerd, of dat er groter belang aan deze criteria wordt toegekend dan aan de (subjectieve) literaire waarde. Alsof je als lezer verplicht bent om bijvoorbeeld evenveel mannelijke als vrouwelijke schrijvers te lezen. Of evenveel Westerse als niet-Westerse. Van dat soort ideeën moet ik niks hebben.

Hahaha Dat zou wel vet zijn. Kon ik daar inbreken en wat boekjes achterlaten.
Het is mij eerlijk gezegd niet helemaal duidelijk hoe het nu precies zit met die canon. Enerzijds lijkt die inderdaad niet echt te bestaan, maar anderzijds spreekt men wel vaak over "De Canon". Ik zou dat nog eens moeten uitpluizen. Persoonlijk vind ik het storend dat om "de canon-boeken" een soort zweem van 'objectieve kwaliteit' hangt. Die boeken zijn 'belangrijk' en daar valt niet aan te tornen, en daar houd ik niet zo van. (Het maakt mij altijd ietwat recalcitrant.) Van mij hoeft zo'n canon niet te bestaan. Maar goed, het levert wel leuke discussies en gesprekken op, dus ach. Net zoals (literaire) prijzen: het is een soort noodzakelijk kwaad om gesprekken over kunst los te maken. Dat is inderdaad niet vreemd, want de canon is een Westers fenomeen met Westerse literaire criteria, opgesteld door Westerlingen Dat ben ik grotendeels wel met je eens en in theorie heb je zeker honderd procent gelijk. Alleen in de praktijk vind ik het niet verkeerd om voor de goede zaak wat diversiteit door te drukken. Een lezer is inderdaad niets verplicht, maar ik denk dat het sommige mensen zeker wel goed zou doen als ze eens wat verder lazen dan hun eigen gender-, seksualiteit-, paradigma-, etcetera -bubbel.
Overigens moet ik wel toegeven dat alles hierboven geschreven is door een lezer die verdomd weinig niet-Nederlandse literatuur leest...

Natuurlijk, maar Emma Bovary en Anna Karenina bewijzen al dat dit niet afhankelijk is van gender, seksualiteit, paradigma en bubbel van de schrijver.

Ik heb vorig jaar wat meer Afrikaanse romans proberen te lezen, maar naast dat er vrij moeilijk aan te komen is, is het ook zo dat de wat meer hedendaagse boeken voor mijn gevoel precies drijven op dát aspect, namelijk het Afrikaans zijn. En daarbij zijn het ook nog vaak romans die heel klassiek, Westers in elkaar zitten (voor zover ik kan beoordelen, nogmaals, echt groot is het aantal stemmen niet geworden). Werkelijk andere stemmen vinden is wat dat betreft nog niet zo eenvoudig.

Iets dergelijks ben ik dit jaar ook van plan, met een doelstelling dat de helft van de gelezen boeken niet-Westers of van een schrijfster ‘moet’ zijn. Puur om eens een ander perspectief mee te maken (en uit te vinden of dat perspectief dan wel zo anders is, en zo ja, waarin dan). In dat kader vind ik jou bevinding over Afrikaanse literatuur erg interessant. Train to Pakistan voldoet op zijn manier ook wel aan dat beeld.

Ik vrees dat met name moderne literatuur uit niet-Westerse landen door de globalisering en de statuur van Westerse literatuur een belangrijke invloed ondergaat van Westerse literatuur. Daarmee zou het inderdaad wel eens lastig(er) kunnen zijn echt authentieke werken uit die landen te treffen. Het zou ook (mede) kunnen verklaren waarom die literatuur minder canoniek* is. Verder vermoed ik dat veel niet Westerse landen wat conservatiever zijn in de ontwikkeling van hun romankunst, zodat vernieuwende (en dus canonieke) titels in de loop van de geschiedenis vooral uit het Westen zijn gekomen. Toch denk ik ook wel dat desinteresse en gebrek aan kennis ‘ons’ blind maakt voor vele parels die er ongetwijfeld zijn en een plaats in de canon zouden verdienen.

*wat mij betreft is de canon een verzameling tijdloze werken die andere literatuur heeft beinvloed, waar vaak naar verwezen wordt in literatuur en andere kunstvormen, die onderwezen en bestudeerd wordt op scholen en universiteiten en waar je eigenlijk wel iets van af ‘moet’ weten voor een een goede indruk van de kunstvorm literatuur.

Denk het ook, zoals de gehele wereld is verwestert in de afgelopen decennia (wat dat betreft zou Japan misschien de belangrijkste bron moeten zijn van niet-Westerse literatuur).

Vanuit Afrika kan ik je overigens Chinua Achebe aanbevelen, dat vind ik echt een oorspronkelijke niet-Westerse stem.

Bedankt voor de tip!

Things Fall Apart van Chinua Achebe is inderdaad een fantastisch en fascinerend niet-Westers boek. Voor de rest beken ik met het schaamrood op de wangen dat ik bitter weinig niet-Westerse schrijvers heb gelezen. Telt het Gilgamesj-epos ook mee?

Gaan we op boekmeter ook al richting een quotum?

Iets voor een volgend kwartaalboek misschien?

De genoemde titel van Achebe is vorig jaar kwartaalboek geweest... Net zoals we ook eens iets van de geboren Angolees Aguelusa hebben gelezen. Misschien is Maryse Condé voor de toekomst een optie?

Maar geen quotum, zeker niet.

Hier een artikel waarin acht minder bekende boeken van Nigeriaanse schrijvers worden besproken: klik

Ik vind het fascinerend om boeken uit vreemde landen te lezen, om zo in andere culturen te kunnen duiken zonder de toerist uit te hoeven hangen of zelfs maar mijn stoel uit te komen. Vandaar mijn Leesreis om de wereld, waarbij ik uit zo veel mogelijk landen een boek probeer te lezen. Speciaal voor jullie een lijstje met hoogtepunten:

Albanië Koude bloemen in maart - Ismail Kadare
Azerbeidzjan Ali en Nino - Kurban Said
Bhutan Tsomo's karma - Kunzang Choden
Burundi Klein land - Gaël Faye
Cambodja In de schaduw van de banyan - Vaddey Ratner
Estland De man die de taal van slangen sprak - Andrus Kivirähk
Ghana Homegoing - Yaa Gyasi
Libanon An Unnecessary Woman - Rabih Alameddine
Wit-Rusland Wij houden van Tsjernobyl - Svetlana Aleksijevitsj

Drie daarvan stonden al op de site, de andere vijf nu ook. Bedankt voor de informatie