De draaischijf (hardcover) (€ 25,99)
De Draaischijf (e-book) (€ 15,99)
De Draaischijf - Tom Lanoye (2022)
Nederlands
Historisch
320 pagina's
Eerste druk: Prometheus,
Amsterdam (Nederland)
"Ik had me de dag waarop ik word begraven heel anders voorgesteld." Aan het woord is Alex Desmedt, bezeten door toneel. In Antwerpen werkt hij zich vlak voor de Tweede Wereldoorlog op tot directeur van het grootste stadstheater. Hij viert triomf na triomf, mede dankzij zijn vrouw, de in Utrecht geboren sterspeelster Lea Liebermann. Hij introduceert ook technische hoogstandjes, zoals een reusachtige schijf als extra bühne óp de bühne. Tijdens de bezetting wordt Alex benoemd tot directeur-generaal van meerdere Antwerpse theaters, maar de beperkingen zijn zwaar. Zijn broer, componist en dirigent Rik Desmedt, kiest voluit voor collaboratie, terwijl Lea, die niet meer mag acteren, wegkwijnt en ronddwaalt in een stad waar razzia’s het leven kosten aan duizenden. Kort vóór de bevrijding wordt Alex uitgenodigd voor een delicate opdracht in Den Haag. Twee beroemde partijgenoten van Adolf Hitler zullen in de stadsschouwburg de opening bijwonen van het pas opgerichte Deutsches Theater in den Niederlanden. In de bevrijde thuishaven belooft de afrekening bijzonder bloedig te worden.
Bovendien pik je moeiteloos op dat je Alex' betrouwbaarheid best in vraag stelt. Lanoye zet hem als een ultiem acteur neer: op zoek naar roem en immer pogend om zelfs de kleinste bijrol tot absoluut noodzakelijk te verheffen. In deze context is de titel door de andere betekenis van een draaischijf perfect gekozen: Alex wil zo graag doen geloven dat hij de touwtjes in handen heeft, maar op verschillende tijdstippen wordt hij door zijn broer, partner en anderen overdonderd.
Van begin tot eind leest deze roman als een trein. Vaak passeert een prachtige beschrijving de revue, een aspect waar Lanoye zich al langer tot een grootmeester had gekroond. Ik zat op het randje van mijn stoel om te lezen hoe het allemaal zou aflopen, maar dit einde kan ik minder smaken.
Desalniettemin, een aanrader en welverdiende 4*
Het boek legt duidelijk verband tussen de doordachte en doorleefde artistieke opvattingen van de toneelman Alex Desmedt en het fascisme en de collaboratie en dat is natuurlijk heel belangrijk.
Datzelfde thema komt ook voor in “Wij” van Jeroen Olyslaegers, waarin volgens mij de relatie meer op het persoonlijke vlak wordt uitgediept. Maar de schrijfstijl van Lanoye is dan weer soberder, hoewel...