menu

Olalla - Robert Louis Stevenson (1885)

mijn stem
4,50 (1)
1 stem

Engels
Griezel

55 pagina's
Eerste druk: The Court and Society Review (periodiek), Londen (Verenigd Koninkrijk)

Een naamloze Engelse soldaat herstelt van zijn verwondingen in een Spaans ziekenhuis. Zijn arts raadt hem aan om tijdelijk bij een lokaal gezin te gaan wonen, echter op voorwaarde dat hij een vreemde voor hen blijft. Het gezin bestaat uit een moeder, de zoon Felipe en de dochter Olalla. De soldaat maakt direct kennis met de eerste twee, maar het duurt enige tijd voordat hij Olalla te zien krijgt. Als hij haar uiteindelijk ontmoet worden ze gelijk verliefd op elkaar, maar zij dringt er bij hem op aan onmiddellijk te vertrekken en slechts de herinneringen te bewaren…

zoeken in:
4,5
Dit verhaal heeft weliswaar een geheel andere vorm maar bevat zo veel thema’s van Poe´s The Fall of the House of Usher (1839) dat ik vermoed dat Stevenson door Poe’s verhaal werd geïnspireerd.

Op een oppervlakkig niveau is er de overeenkomst die een kenmerk is van veel gothic verhalen en dat anticipatie als thema heeft: er lijkt iets niet pluis in het huis waarbij de lezer gespannen afwacht wat dat mysterie is. In The Fall of the House of Usher is dat thema ook in het verhaal zelf uitdrukkelijk aanwezig – Roderick Usher maakt zich lichamelijk ziek en bespoedigt zijn ondergang vanuit een soort hysterie of hypochondrische vrees voor wat er nog niet is (zoals Roosevelt later zou zeggen: “The only thing we have to fear is fear itself”) – en zeker heeft het een effect op de lezer omdat de anticipatie een ontvankelijkheid voor het bovennatuurlijke schept, terwijl het werk bewust niet duidelijk maakt wat er aan de hand is en de verteller in Olalla – net als in bv. Wuthering Heights (1847) – rationeel blijft en een natuurlijke verklaring voor de gebeurtenissen geeft, namelijk dat de familie is gedegenereerd door incest in plaats van een ‘bijgelovige’ of folkloristische verklaring zoals dat de familieleden vampieren zijn.

Ook het incestthema is wijdverbreid in gothic verhalen – het is mede een symbool voor het verval en einde van de adel in het moderne Europa – en net als in The Fall of the House of Usher (maar ook bv. in Frankenstein (1818)) vormt het de kern van Olalla waarin de verteller al vroeg vermoedt dat de reden dat de familieleden zonderling en geestelijk gedegenereerd zijn is dat incest gebruikelijk is “among the proud and the exclusive” dus in adellijke kring. Al aan het begin van het verhaal is de verteller – een gewonde, Schotse officier in Spanje die op advies van z’n dokter naar een familie in de bergen gaat om daar te herstellen – verteld dat die familie van hoge afkomst is maar tot armoede is vervallen waardoor het in isolement leeft en het bereid is de gast op te nemen onder de voorwaarde dat er geen contact is. Alles in de residencia ademt al het einde (zoals uiteraard ook in The Fall of the House of Usher): waar de familie eens machtig en actief was, leven de enige drie overgeblevenen – een moeder met haar zoon en dochter nu een wegkwijnend en passief bestaan in het vervallen huis. De dorpelingen menen dat het kwaad er huist en wachten op het moment tot ze het huis – liefst met de bewoners er nog in – in brand kunnen steken.

Bovenal heeft Olalla het thema van de verbinding van ziel en lichaam gemeen met The Fall of the House of Usher. Waar echter The Fall of the House of Usher expliciet antiromantisch is en de connectie tussen lichaam en geest op verschillende manieren uitwerkt van het concept van the haunted house als bezielde stenen tot hypochondrie en catalepsie waarmee dus ook leven en dood met elkaar worden verbonden, is Olalla hyperromantisch en wordt de verbinding tussen lichaam en ziel met name onderzocht in het concept van de liefde. Het verhaal is aanvankelijk minder gevuld met prachtige zinnen dan Markheim (1885) en Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde (1886) en het verhaal is wat langdradig – er gebeurt lange tijd weinig – maar vanaf het moment dat de verteller Ollalla heeft gezien halverwege het verhaal, bestaat de tekst bijna alleen nog uit zijn beschrijvingen van zijn liefde voor Olalla en is het werk adembenemend virtuoos en stilistisch van het hoogste niveau en naar mijn mening een hoogtepunt van de romantische literatuur. Van belang echter is dat de verteller op het eerste gezicht verliefd wordt op Olalla zonder met haar te hebben gesproken (de incest heeft de geest gedegenereerd maar de lichamelijke schoonheid is in stand gebleven; eerder was hij al verliefd geworden op de vrouw – een voorouder van Olalla – op het portret in zijn kamer): dat maakt de (wederzijdse) liefde puur lichamelijk maar hij is een keurige man die een dergelijke beestachtige liefde onwaardig acht en wil de liefde verzekeren door hun liefde te verheffen tot het zielsniveau waartoe hij met haar moet spreken. Het is de taal die de mens boven zijn dierlijke bestaan verheft (en hoe schitterend demonstreert Stevenson dat met zijn taalkunst!).

Aanvankelijk kan hij niet spreken als hij haar ziet maar later doemt een ander probleem op: de familie – zoals ook in de (eloquente) woorden van Olalla zelf verteld – is gedegenereerd tot een bestiaal (en daarmee demonisch) niveau. Olalla vertelt dat haar lichaam hem toebehoort maar dat ze niet weet of ze haar ziel kan geven. De verteller meent daarop dat “the soul and the body are one, and mostly so in love” (en eerder had hij al gemijmerd dat de liefde op sublieme wijze het beestachtige en het goddelijke met elkaar verbindt: “a thing brutal and divine, and akin at once to the innocence and to the unbridled forces of the earth”), maar zij repliceert dat zij slechts een replica van haar voorouders is: individuen zijn “mocked with a semblance of self-control, but they are nothing. We speak of the soul, but the soul is in the race”. En dat geslacht wordt met elke generatie zieker zodat zij zichzelf beloofd heeft haar geslacht dus het verval niet voort te zetten zodat ze de liefde van de verteller niet kan beantwoorden. Olalla gaat dus ook over de ballast van het verleden dus dat we voor een groot deel zijn wat onze voorouders waren of deden.

Maar waar de moeder van het vervloekte gezin de hele dag lui en content zonnebaadt en de wat achterlijke zoon z’n energie in onbenullige taken steekt en daarmee in feite het einde passief afwachten, verzet Olalla zich als individu tegen het verval door zich geheel op het geloof te storten: de kern van het christelijk geloof is immers de verheffing (of zelfs hergeboorte) uit het lage instinct en de noodlottige afstamming door het goede en het goddelijke in de mens aan te spreken. Uiteindelijk begrijpt zelfs de ongelovige verteller dit als Olalla bij een laatste ontmoeting naar een kruisbeeld wijst: juist omwille van het goede (om het religieus te zeggen: om hun ziel te redden), is hun liefde verdoemd. Zoals Olalla eerder op een wat stoïcijnse manier zei: “Think of me sometimes as one to whom the lesson of life was very harshly told, but who heard it with courage”.

Het verhaal onderzoekt zo de verbinding tussen lichaam en ziel en dat, hoe innig of onlosmakelijk die verbinding ook is, de mens altijd meer is dan zijn lichaam en weerstand kan bieden tegen het kwaad waarmee de gotische boodschap wordt afgegeven dat het bovennatuurlijke bovennatuurlijke – vampieren maar ook religie en taal – slechts onze voorstelling is van wat de natuur zelf als het hogere of mysterieuze bevat.

Gast
geplaatst: vandaag om 21:39 uur

geplaatst: vandaag om 21:39 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.