City - Alessandro Baricco (1999)

Wat een geweldig boek! Alles zit er in; Baricco zelf ziet de roman als een stad en wanneer je het uit hebt snap je waarom. In City gebeurt voortdurend wat nieuws, alsof je geen pagina's maar straathoeken omslaat. Het ene moment volg je een hoogleraar die college geeft over veranda's, vervolgens is er een passage over de bestelling van twee cheeseburgers, dan bezichtig je de schildering van het niets door Monet en even verderop raak je verzeild in het verslag van een bokswedstrijd.
De dialogen zijn hilarisch, de personages fascinerend, de gebeurtenissen idioot en toch is het een samenhangend boek met de nodige inhoud en emotionele lading. Door dit alles heen speelt trouwens nog een spannende western die tegen het eind een ingenieuze ontknoping heeft en ook de romanbeleving naar een hoger plan stuwt.
City is onvergelijkbaar met andere boeken die ik ken (Pfitz komt het meest in de buurt), ook pakkender dan Oceano Mare. Na de laatste pagina moest ik even uitblazen van de trip. In één woord fantastisch.

Nou eindelijk uitgelezen dan, niet omdat ik er niet doorheen kwam, maar omdat ik het min of meer noodgedwongen toch weer weggelegd had. En toen ik eenmaal weer overnieuw begonnen was, had ik het ook in no time uit.

Het is en blijft een geweldig boek. In elke hoek van de stad is wel weer iets te ontdekken, een bijzonder personage, een knotsgekke gebeurtenis. Baricco gebruikt een veelheid aan stijlen en ze werken allemaal.

De dialogen zijn echt fantastisch. Hoe Shatzy en Gould bepaalde situaties benaderen, het is allemaal geweldig beschreven. Neem nou de sollicitatie-enquête die Shatzy moet schrijven aan de vader van Gould.

Het begint al goed als Shatzy met vraag nummer 22 wil beginnen.

"Eigenlijk hoor met je de eerste te beginnen."
"Wie heeft dat gezegd?
"Die heeft nummer 1, je begint altijd met nummer 1."
"Gould?"
"Ja."
"Kijk me eens recht aan."
"Ja."
"Geloof je nou werkelijk dat als de dingen een nummer hebben., en als één ding in het bijzonder nummer 1 heeft, dat wij dan verplicht zijn, dat jij dan verplicht bent, en ik, en iedereen, om precies met dat ding te beginnen, enkel en alleen omdat dat ding nummer 1 is."
"Nee."
"Geweldig."

Daarna volgt echt een paginalang zeer diepzinnig betoog van Shatzy als antwoord op vraag 22: 'Is de kandidate in staat zich te herinneren wat het allerleukste was waartoe ze als kind in de gelegenheid is geweest te doen?'

Gould concludeert daarna: "Als je in dit tempo doorgaat, ben je klaar tegen de tijd dat ik geen kindermeisje meer nodig heb." Bij een vraag waarbij je veel eerder een diepzinnig antwoord verwacht, 'Kan de kandidate in grote lijnen uitleggen waar zij van droomt in het leven', komt Baricco dan met:

"Het is mijn droom een western te maken. Ik ben er op mijn zesde mee begonnen en ik reken erop dat ik niet de pijp uit ga voor ik hem af heb."

Punt.

Je vliegt er doorheen, zo sprankelend en origineel allemaal. En ach ja, die western.

Wat ik wel jammer vind is dat het boek nogal abrupt afloopt. Baricco werkt aan het slot het adembenemende boksverhaal en de hoogst originele western op sublieme wijze af en daardoor worden Gould en Shatzy, ook al zijn het hun gedachten, een beetje naar de achtergrond verdrongen. Hun verhaal wordt wel afgerond, maar ik bleef toch een beetje met een gedesillusioneerd gevoel achter. Wat mij betreft had dit boek nog wel drie keer zo dik mogen zijn.

'Ik zal ze missen', schrijft Baricco in zijn voorwoord over de personages. Graag sluit ik me daar volledig bij aan. Behalve professor Mondrian Kilroy dan, die kan ik niet uitstaan.

Heel mooi boek, jammer misschien dat het een beetje fragmentarisch leest - heb het in stukken gelezen met wat tijd tussendoor en had wat last om telkens weer de draad op te pikken in alle verhaallijnen en verhaal-in-verhaallijnen. Maar daat neemt niet weg dat het een buitengewoon rijk geconstrueerd boek is dat op erg veel verschillende niveaus werkt en tegelijk gewoon grappig en ontspannend blijft! Alle hoofdpersonages zijn om te stelen (zowel de 'echte' als de 'verzonnen' personages ) en zowel de western als het boksverhaal vond ik geweldig - bij het tweede is de parallel met het echte verhaal vrij duidelijk, het eerste werkt meer onafhankelijk maar is gewoon ijzersterk (meer nog in de eerste sfeerschetsen dan in de knappe ontknoping zelfs). Alles wijst op een ingenieus einde en dat heeft me niet teleurgesteld, al vind ik de afwikkeling van Goulds verhaal wat makkelijk - de laatste bladzijde is wel mooi, maar een beetje karikaturaal in wat voor de rest een absurd maar uit het leven gegrepen verhaal is.

Dat is misschien de grootste sterkte van dit boek: alles is, als je er bij stil staat, totaal van de pot gerukt en overdreven, en toch ontroert het en komt het bijna nooit over als het relaas van een schrijver die er op los fantaseert. De lange gedachtenstromen die het boek bevat (heelder pagina's met amper een leesteken waar ook nog met de interlinie wat wordt geëxperimenteerd) vond ik wat vervelend - dat leest gewoon niet leuk - maar los daarvan is ook de stijl erg mooi en vooral afwisselend. Ook knap vond ik hoe Goulds verhaal, dat van een genie dus, verteld wordt zonder dat er ooit moeilijk gedaan wordt: zijn genialiteit en die van zijn proffen wordt getoond door totaal absurde zaken (voetballersposities raden, cryptische theorieën over krommingen en veranda's,...) die meer dan genoeg genialiteit tonen zonder opschepperig te worden (wat je vaak ziet, dan wordt getracht wat wiskundige theorieën in zo'n boek te vervatten maar dat lukt zelden echt goed - dit is een hilarisch en zeker zo diepgaand alternatief).

Om de traditie voort te zetten, ook van mij een klein citaat... Voor de echt hilarische fragmenten moet je het boek maar lezen, maar dit stukje is me bijgebleven omdat het totaal zijdelings wordt gezegd, en toch ook prachtig wordt verwoord De context maakt het nog veel mooier, maar die kan ik er moeilijk bijgeven...

Gould voelde een oud stuk kauwgum onder in zijn jaszak geplakt zitten. Hij pakte het, trok het los van de stof en stopte het in zijn mond. Het was koud en een beetje hard, als iemand die bij je op de lagere school heeft gezeten en die je al jaren niet hebt gezien en dan ineens op straat tegenkomt.