The Crystal Cave - Mary Stewart (1970)

Voor wie nog eens een paar boeken over koning Arthur wil lezen: zoek niet verder, dit zijn ze! The Crystal Cave, The Hollow Hills, The Last Enchantment en als appendixje The Wicked Day.

Ik ben er eindelijk eens aan begonnen en bijzonder aangenaam verrast. Veel politiek zoals in Game of Thrones maar dan vele malen beter geschreven.

Net als de Trojaanse oorlog kan ik ook van de legende van koning Arthur nooit genoeg krijgen. Verhalen waarin historie en fictie onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, in de loop der eeuwen door verschillende schrijvers beschreven, zonder definitieve versie waardoor elke invalshoek even legitiem is. Altijd is het episch, altijd is het tragisch, en elke keer anders. De versie van Mary Stewart had ik al enkele jaren in de kast staan; nu ik er eindelijk aan begonnen ben vraag ik me af waarom ik zo lang gewacht heb.

Stewart voert Merlijn op als verteller, en het eerste deel van de trilogie eindigt bij de conceptie van Arthur. Dat de koning zelf niet in het boek voorkomt maakt het plezier er gelukkig niet minder om. Merlijn is een interessante hoofdpersoon: kinderlijk en volwassen tegelijk, wijs en onbeholpen, vaak dicht op het vuur maar toch zelden echt onderdeel van de actie. Hij is een tovenaar die zelden magie gebruikt, een profeet die vaak zijn eigen profetieën niet kan herinneren. Hij is meestal sympathiek, maar ook vaak genoeg vreemd afstandelijk en bijna kil.

De koning in dit verhaal is Ambrosius, de jarenlang in ballingschap verkerende graaf die de weg zal banen voor Arthur. De overeenkomsten zijn nu al duidelijk. Ambrosius is een krijgsheer die ook wijs is, die verschillende mensen onder een vlag samenbrengt en mensen ‘gebruikt voor wat ze waard zijn’; een natuurlijke leider. Niet verwonderlijk dat mijn grote sympathie voor Arthur zich ook blijkt uit te strekken naar zijn voorganger. Verwonderlijker is dat ik, net als Merlijn, ondanks alle aanwijzingen niet vermoedde dat Ambrosius Merlijns vader was. Ik weet niet of dat nu dom van mij was of goed geschreven door Mary Stewart, maar het was fijn om weer eens zo’n moment te hebben dat alle puzzelstukjes ineens op hun plaats vallen.

Vrouwelijke personages zijn dun gezaaid, zoals meestal in epische verhalen, maar worden opvallend goed beschreven. Niniane heeft haar onverzettelijkheid als grootste wapen. Het grootste deel van het verhaal zwijgt ze, maar als ze spreekt luistert zelfs de koning eerbiedig. Ygraine wordt beschreven als ‘heel mooi en niemands speelgoed’ en als verstandiger en sterker dan Uther. Beide vrouwen zitten letterlijk opgesloten in klooster of burcht, maar zitten daar niet geduldig te wachten tot een koene ridder ze komt bevrijden. De gebruikelijke manier om te breken met damsel in distress-stereotypes - de jonkvrouw wordt tot onafhankelijke amazone gemaakt - lijkt me eenvoudiger dan de gebalanceerde manier waarop Stewart haar personages neerzet.

Gebalanceerd is trouwens ook de beste kwalificatie voor The Crystal Cave. Realisme en magie, historie en legende, afstand en nabijheid worden door Stewart vakkundig in balans gehouden. Die balans ontbreekt soms in het taalgebruik, dat soms eerder stijf en pretentieus aandoet dan authentiek, maar ik weet niet of dit aan de vertaling ligt (waar ik sowieso een aantal lelijke fouten in heb ontdekt). Verder heb ik weinig op het boek aan te merken; als losstaand boek is het misschien te onafgerond maar dat kan je het eerste deel van een trilogie niet verwijten. Het maakt in ieder geval nieuwsgierig naar de volgende delen.