In zo’n twee jaar tijd las ik Germinal in het Frans. Dat ik met zo’n slakkengangetje toch door de 500 pagina’s ben geraakt, pleit dus enorm voor de roman. Niet alleen blijft deze steeds boeiend en voldoende vaartvol, ook is het taalgebruik prima geschikt voor een in het Frans nog oefenend lezer als ik. Er is weliswaar lastig mijnwerkersjargon, maar Germinal is verschoond van de bloemrijke hoogdravendheid die 19e-eeuwse romans nog wel eens in de weg zit. Er is zelfs nauwelijks beeldspraak te bekennen, een uitzondering als de prachtige slotpassage daargelaten. In stijl doet Germinal daarmee heel documentair en modern aan.
Die stijl past precies bij de inhoud, want ook die oogt documentair en tamelijk objectief. We volgen een mijnwerkersgemeenschap die gebukt gaat onder misère en besluit tot een staking, wat culmineert in een harde confrontatie met de ‘bourgeoisie’. Zola had veel studie gedaan naar dit soort sociale omstandigheden en beschrijft met een duidelijke kennis van zaken de dynamiek van zo’n situatie. Het knappe is dat Zola nergens zijn eventuele mening laat doorklinken. Hij blijft beschrijvend, conform de ideeën achter het naturalisme vooral redenerend hoe mensen in dergelijke situaties zouden handelen. Verstoken van moraal en gefilosofeer dus, vrij ongebruikelijk in 19e-eeuwse literatuur die ik tot nu toe las.
Dit, de grondige studie die achter de roman schuilgaat en de stilistische eenvoud maken voor mij een roman die ongekend modern overkomt. Ik wil zeker niet bepleiten dat Germinal daarmee hoger aangeslagen moet worden dan ‘klassieke’ 19e-eeuwse literatuur (als zoiets al te definiëren valt). De meerwaarde is vooral dat Germinal zich met een dergelijke aanpak überhaupt onderscheidt en vooruitwijst. Misschien is Germinal wel zo’n roman waarin toevalligerwijs alles lukt, want met een dergelijke aanpak liggen afstandelijkheid, levenloze personages en een algehele ‘platheid’ op de loer. Daar is absoluut geen sprake van. Sterker nog, Zola levert een kunststukje met het brede scala aan individuen en de tot op persoonlijk niveau doorklinkende dramatiek.