La Perra - Pilar Quintana (2017)

Door de omgang met zwerfhonden leren we de mensen kennen. Net als sommige mensen worden ze buitengesloten, vernederd, mishandeld of niet toegestaan om überhaupt te mogen ademen in dezelfde ruimte. Of zoals de hoofdpersoon in J.M. Coetzee's 'Disgrace' (1999) zijn eigen sociale uitsluiting een plek probeert te geven door vermaledijde stakkers te redden van hun hachelijke bestaan. Of de manier waarop regisseur Alejandro González Iñárritu in diens raamvertelling 'Amores Perros' (2000) honden gebruikt om verschillende sociale klassen uiteen te zetten. Of zoals de Israëlische David Grossman in 'De Stem van Tamar' (2000) beschrijft hoe een idealistische jongeman op sleeptouw wordt genomen door de straten van Jeruzalem als een zwerfhond terug probeert te komen bij zijn vroegere eigenaresse. Zijn reis brengt hem bij een teruggetrokken leeftijdsgenoot, de Tamar uit de titel, die zelf worstelt met het stigma van een drugsverslaving en tegelijkertijd haar broer probeert te helpen met afkicken. Alle genoemde werken doen mijn hart als hondenliefhebber harder kloppen omdat ze op een onsentimentele manier ingaan op de symbiotische relatie tussen mens en hond. Honden niet als loyale viervoeters, maar als een schrijnende analogie voor thema's als discriminatie en marginalisering.

In 'Het Teefje' (2017) van Pilar Quintana leidt de Afro-Colombiaanse Damaris een eenvoudig bestaan waar ze zich nog net kan bedruipen met schamele middelen. Haar zorgzame en loyale karakter wordt niet per se op waarde geschat door de mensen in haar omgeving, zoals hoe haar nukkige echtgenoot Rogelio weinig voeling heeft met haar persoonlijke trauma's. Zo verloor Damaris ooit een jeugdvriendje en is ze zelf niet in staat om kinderen te krijgen. Opgedroogd, in de weinig empathische woorden van haar oom. Hun kinderloosheid is een onuitgesproken pijnpunt tussen Damaris en Rogelio, terwijl ze uiteindelijk allebei blijven voldoen aan de verwachtingen als echtelieden. Op een dag verandert Damaris' eenzame bestaan wanneer ze een puppy krijgt en haar langgekoesterde kinderwens projecteert op het schepseltje. Ze geeft haar met de naam 'Chirli' zelfs de naam van de dochter die ze nooit heeft gekregen. Maar het is moeilijk om liefde te geven in het harde tropenleven waar kostbaarheden net zo makkelijk worden afgepakt als ze zich aandienen. Niet in de laatste plaats omdat het teefje een volstrekt eigen wil begint te krijgen en niet binnen Damaris' verwachtingen past.

De kracht van 'Het Teefje' (2017) zit in de eenvoud waarmee 't de tegenstrijdige zorgrelatie beschrijft tussen een eenzame vrouw en een geadopteerd teefje. Quintana verspilt weinig ruimte aan stilistische poespas of intellectuele overpeinzingen, maar gaat in korte, beknopte hoofdstukjes recht naar de kern. Schrijnend onsentimenteel zoals Damaris haar pijn gelaten over zich heen laat komen, terwijl 't steeds moeilijker wordt om niet rancuneus te worden naar maatschappelijke verwachtingen. De hardvochtigheid van anderen wordt haar eigen bitterheid. Daarmee snijdt 'Het Teefje' (2017) ook op een terloopse manier onderwerpen aan als sociale stigma's op slecht moederschap en onvruchtbaarheid. Het effect is een morele vertelling waarin je - zoals eigenlijk in alle grote psychologische werken - zowel empathie voelt naar deze binnenvetter als een zekere afstand tot haar handelen. Het is een tijd geleden dat een romanpersonage zo ging leven voor mij.