menu

U Wordt door Niemand Verwacht: Nederlandse Joden na Kampen en Onderduik - Michal Citroen (1999)

mijn stem
4,50 (1)
1 stem

Nederlands
Biografie / Oorlog

303 pagina's
Eerste druk: Spectrum, Utrecht (Nederland)

In het najaar van 1945 kwam de grootvader van Michal Citroen terug uit Auschwitz. Veel later vertelde hij haar hoe afschuwelijk de eerste jaren na de oorlog voor hem en zijn landgenoten geweest waren: ‘De Nederlanders hebben zich schunnig gedragen.’ Eenmaal thuis op vaderlandse bodem was er voor de meeste joden geen aandacht, geen begrip en geen opvang. Behalve door het schamele restant van de joodse gemeenschap zelf werden zij door niemand verwacht. Waren de joden eigenlijk nog wel welkom in Nederland? In dit boek geeft Michal Citroen op basis van talloze gesprekken met direct betrokkenen antwoord op dergelijke vragen en schetst zij een onthutsend beeld van de behandeling die Nederlandse joden na hun terugkeer uit de kampen of onderduik ten deel viel.

zoeken in:
avatar van Sol1
Sol1 (moderator)
Voor 30 maart 2021 staat bij de Utrechtse uitgeverij Alfabet onder dezelfde titel een uitgebreide en herziene hereditie van 448 pagina's van dit boek gepland.

avatar van Sol1
Sol1 (moderator)
Recensie van woensdag 30 juni 2021 door Evert van der Veen op de site van Bazarow:
Recensie: U wordt door niemand verwacht
“U wordt door niemand verwacht” zei een ambtenaar tegen een Jood die na de oorlog terugkeerde uit een concentratiekamp. Het was een koele om niet te zeggen kille ontvangst maar het is – helaas – nog heilig bij hetgeen Joden na de oorlog veelal te horen kregen.

Het volgende gezegde geeft veel prijs over de situatie van pal na de Tweede wereldoorlog:
De langverwachte bevrijding viel voor veel mensen tegen. Toen de eerste euforie van bevrijdingsfeesten voorbij was, kwam de harde werkelijkheid op mensen af. Die wordt getypeerd door het gezegde: “Wat was de bevrijding toch mooi toen het nog oorlog was”
En de slotconclusie van de recensent:
Een boek om stil van te worden, met aangrijpende verhalen vol onbegrip.

avatar van psyche
4,5
psyche (crew)
U wordt door niemand verwacht

is opgedragen aan de grootvader van Michal Citroen en opent in het ‘woord vooraf’ met een ritueel wanneer ze bij haar grootouders logeerde. ’s Avonds bij het naar bed gaan vertelde de oma een verhaal waar MC niet genoeg van kon krijgen. Het verhaal hoe oma na de bevrijding een maaltijd kookte, dat kon ze goed, al was er nog niet veel om dit mee te doen. De zon scheen, het raam stond open en vogels floten rustgevend. Ineens kwam er iemand aan het raam die zei “Ik moet je waarschuwen van je man, ik zag hem verderop in de straat.” Oma liet van schrik de pan uit haar handen vallen, en rende naar buiten, het kon bijna niet waar zijn. Maar daar in de verte liep hij echt. Huilend viel ze hem in de amen, gearmd liepen ze samen naar huis. Opa was teruggekomen uit het kamp.

Veel later vertelt de grootvader dat het niet alleen een verhaal was van ‘en ze leefden nog lang en gelukkig’. Er waren niet alleen de gruwelen uit de oorlog, de Nederlanders hadden zich nà de oorlog schofterig gedragen. MC kon zich van wat na de oorlog gebeurde geen voorstelling maken, net zoals over de ervaringen in Auschwitz. Ze studeerde niet voor niets geschiedenis en probeerde toen, en in 1999 toen het boek verscheen, nog steeds verklaringen te vinden wat er met Nederlandse joden na de sjoa gebeurde.

Lukraak citeren uit het boek, haalt gebeurtenissen uit hun context; tegelijkertijd ben ik met MC boos maar ook verbaasd over wat zij in haar onderzoek tegenkwam. En er gebeurde nogal wat, na de bevrijding, wat betreft de repatriëring en de ontvangst in Nederland. Vaak was er geen woning meer om terug te keren, er was weinig of geen werk, weinig voedsel en kleding; joden kwamen in een land waar een tendens heerste van ‘vergeet het nu maar, je moet verder met je leven, dat moeten wij ook, hier was het ook niet fijn’. Dat verder leven ging niet of nauwelijks. Àls joden al spullen terug kregen ging dat niet zelden gepaard met opmerkingen als “wij hebben ook altijd pech, komen juist deze joden terug …” of “ze hebben de verkeerde vergast…”. Meestal was er niets om mee te starten en waren joden aangewezen op joodse particulieren of organisaties die eveneens met de oorlog en vervolgingen te maken hadden.

Dan was er nog de overheid, met beleid gebaseerd op onjuiste of onvolledige informatie; de bureaucratie die echt ongelofelijk was, er werd bijvoorbeeld om kwitanties van meubels gevraagd aan een overlevende uit een concentratiekamp die àlles kwijt was, zowel binnen als buiten het kamp. De joodse onderduikkinderen en oorlogswezen, ofwel kinderen die de kampen overleefden; welke strijd het heeft gekost hoe hiermee om te gaan is niet te onderschatten. Want wat was goed voor deze kinderen? Wie bepaalde dat? Konden zij gescheiden worden van hun pleegouders nadat ze al eerder gescheiden waren, soms als baby. Waar hoorden ze wel of niet thuis? Wat te doen met loyaliteits- en identiteitsproblemen als hier al (voldoende) over werd nagedacht.

MC zoekt naar mogelijke verklaringen, ze vindt er veel. Hoewel soms begrijpelijk, omdat er onder andere werkelijk niet geweten werd wat er daadwerkelijk gebeurd was, maar ook wilden of konden niet-joden zich na de oorlog er geen voorstelling van maken. Naast de materiële verliezen die er waren werd er niet geluisterd naar enkele bekende psychiaters die de gevolgen voorzagen van mentale problemen waar vervolgden mee leefden.

Het heeft lang geduurd voordat hier verandering in kwam, onder andere kwam dit door het Eichmann proces en de boeken en televisieserie De Bezetting van Loe de Jong waarin wel werd aangegeven hoe aangrijpend de uitzettingen waren maar waar vervolgden zelf niet of nauwelijks aan het woord kwamen. Vooral het wetenschappelijke werk de De Ondergang van Jacques Presser bracht in 1965 nieuw bewustzijn. Uitgerekend had de discussie over vrijlating van de Drie van Breda tot gevolg dat er in 1971 een 'Wet uitkering vervolgings slachtoffers' kwam. Hoewel de uitvoering weer met de nodige problemen verliep woog de erkenning voor veel vervolgen zwaarder dan de uitkering. Gesteld kan worden dat de meeste vervolgden aan hun lot werden overgelaten en dat hulp en erkenning te laat kwam.

MC heeft veel onderzoek gedaan en was hier in 1999 nog niet mee klaar. Tot dan toe heeft zij haar onderzoek verantwoord met naast een literatuurstudie, veel interviews met vervolgden zelf. Hoewel dit niet door iedereen als wetenschappelijk wordt bevonden, ben ik van de waarde ervan wel overtuigd. M.i. horen in de reguliere geschiedenisboeken er extra hoofdstukken bij.

4,5*

avatar van Sol1
Sol1 (moderator)
psyche schreef:
Dan was er nog de overheid, met beleid gebaseerd op onjuiste of onvolledige informatie; de bureaucratie die echt ongelofelijk was, er werd bijvoorbeeld om kwitanties van meubels gevraagd aan een overlevende uit een concentratiekamp die àlles kwijt was, zowel binnen als buiten het kamp.


Over schofterig gedrag gesproken (ik had dit boek al eerder elders op deze site gelinkt), uit de plotomschrijving over de situatie na de bevrijding:
Openstaande Rekeningen: De Gemeente Amsterdam en de Gevolgen van Roof en Rechtsherstel, 1940-1950 - Hinke Piersma en Jeroen Kemperman (2015)
Joodse oorlogsslachtoffers werden geconfronteerd met openstaande rekeningen die als gevolg van roof en deportatie waren ontstaan. Dat de schulden, ontstaan door roof en deportatie, geheel buiten de schuld van de slachtoffers waren veroorzaakt, vormde voor de Amsterdamse gemeente doorgaans geen reden om van de invordering af te zien. Dit beleid resulteerde in juridische conflicten die tot aan de Hoge Raad werden uitgevochten. Het bleek dat niet de menselijke maat, maar de strikte letter der wet en de gemeentelijke portemonnee het beleid bepaalden.

avatar van psyche
4,5
psyche (crew)
Sol1 schreef:

Over schofterig gedrag gesproken (ik had dit boek al eerder elders op deze site gelinkt), uit de plotomschrijving over de situatie na de bevrijding:
Openstaande Rekeningen: De Gemeente Amsterdam en de Gevolgen van Roof en Rechtsherstel, 1940-1950 - Hinke Piersma en Jeroen Kemperman (2015)


Ja, precies dat dus, dankjewel voor de link. Ook dit komt o.m. aan de orde in 'U Wordt door Niemand Verwacht'.
Het is eigenlijk teveel om op deze site te noemen wat Michal Citroen tegenkwam. Nogmaals, m.i. moeten dit soort boeken meer gelezen worden, of op zijn minst informatie opgenomen in de reguliere geschiedenis schoolboeken.

(Overigens is door Duitsers naar deze bank in Amsterdam veel joods geld weggesluisd waar later o.m. transport en 'verblijf' in de kampen mee is gefinancierd...)

Gast
geplaatst: vandaag om 20:16 uur

geplaatst: vandaag om 20:16 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.