menu

Sjappy - Sipke de Schiffart (2020)

mijn stem
4,00 (1)
1 stem

Fries
Sociaal

458 pagina's
Eerste druk: Hispel, Loenen aan de Vecht (Nederland)

Jappy Heslinga van Hitzum kreeg tijdens zijn geboorte gebrek en zuurstof en mist daardoor veel dingen. Hij groeit op in een stijf gereformeerd boerengezin. Op school kan hij moeilijk meekomen, omdat hij nergens goed in is. Fries, zijn moedertaal, gaat nog wel, maar andere vakken gaan moeizaam. Ook op de boerderij heeft Jappy het niet altijd makkelijk: als door Jappy's schuld een lammetje verminkt op de wereld, mag hij niet meer op de boerderij helpen. Uiteindelijk verwordt Jappy tot een dikke, onaantrekkelijke man van middelbare leeftijd ‘met een afstand tot de arbeidsmarkt’, die niet veel meer van de wereld gezien heeft dan Hitsum, een dorpje in de buurt van Franeker. Toch probeert hij wat van het leven te maken. En dat lukt omdat hij goed kan nadenken, ook al zijn z'n gedachten niet altijd verheven.

zoeken in:
avatar van Abubakari
4,0
Een dag (de laatste, zo zal blijken) uit het leven van Jappy Heslinga. Tijdens de zware bevalling heeft ie zuurstofgebrek opgelopen. Een overigens tot in de gore details beschreven zware bevalling waarbij de lichamelijke sappen je (of beter; de dienstdoende niksnut van een dokter) om de oren vliegen.

Jappy mijmert wat, hij gaat naar het dichtbij gelegen Franeker en in flash backs komen delen van Jappy's leven voorbij. En van zijn vrekkige vader, van zijn broer die wel in alles uitblinkt omdat hij wel in het ziekenhuis met de juiste medische zorg ter wereld komt. Van zijn moeder, zijn demente tante, zijn schoonzus, zijn oomzeggers en andere mensen uit Jappy's universum.


Het is soms grappig, soms ontroerend, soms licht filosofisch, soms maatschappijkritisch en regelmatig grofweg erg goor en schokkend. Een rijk boek dus!

In de eerste 100 pagina's komen onder andere dromen vol gorigheid en met een verscheidenheid aan lichaamssappen voorbij, verder jonge puber Jappy die, zonder dat hij het weet, voor een aantal leeftijdsgenoten de wacht houdt in het bos terwijl die klasgenoten wel heel ver gaan qua sexuele experimenten. De Schiffart vertelt graag in detail over allerlei sexuele uitspattingen.
De bevalling komt voorbij, een in een kringloopwinkel werkende man met vrij extreme opvattingen over vrouwen op middelbare leeftijd en een bezoekje aan de afdeling waar zijn zwaar demente tante woont. Het gaat regelmatig van dik hout zaagt men planken. Maar ondertussen had ik ook al wel in de gaten dat de Schiffart een begenadigd verteller is. Al vroeg ik me ook wel eens wel af of dit boek het niet vooral van het schokeffect moest hebben.

Maar dat bleek niet het geval, hoofdpersoon Jappy komt na een onbeholpen (grove) misdaad met justitie in aanraking en komt uiteindelijk terecht in Grut Lankum, de psychiatrische inrichting in Franeker.
Dat is de start van wat ik het beste deel van het boek vond.
In de pak hem beet 100 pagina’s dat Jappy in Franeker zit passeren zo’n beetje alle andere patiënten de revu. Ane, die uitgroeit tot Jappy’s beste vriend, doet Jappy een ontboezeming, in een lang en emotioneel verhaal doet hij zeer uitgebreid uit de doeken hoe hij zo van het pad is geraakt.
Kort gezegd, door een verloren dampartij waarbij Ane vals spel vermoedde. Die greep hem zo aan dat hij alles kwijt raakte, zijn baan, zijn vriendin en uiteindelijk zijn verstand.

De Schiffart strooit met wonderlijke verhalen en anekdotes over de andere bewoners van Grut Lankum, wat mij betreft geweldige verhalen. Over Sytske & Sjoerd, het meest evil duo ooit in al hun sadistische slechtheid, de Reade Sik, die een nogal bizar en bijzonder gruwelijk geheim met zich meedraagt.

De wat goeïige, maar niet domme, Jappy verwondert zich over zijn medebewoners en heeft eigenlijk de beste tijd van zijn leven in Grut Lankum. Na tien jaar verlaat hij Grut Lankum en kort daarna bezoekt hij met zijn jongere broer de damclub van Ane waar hij krijgt te horen hoe en wat. Verrassende twist is een understatement, zoals wel vaker dingen of mensen niet zijn zoals ze lijken in het universum van Jappy.

Daarna gaat het een pagina of 80 veel over zijn broer en diens vrouw en ook veel over hun sexleven. Ieder heeft zijn sexuele geheimen en die worden uitgebreid uit de doeken gedaan. Van Jappy's ouders tot zijn broer & schoonzus en het stel waar ze bevriend mee zijn. Of over de dominee, die niet alleen moeite heeft zijn darmkrampen onder bedwing te houden maar die nog een andere neiging moeilijk kan bedwingen, zijn liefde voor jonge meisjes. Al vergrijpt hij zich niet aan ze, hij trekt zich gewoon tijdens de kerkdienst wel eens af tijdens het gebed als de kerk met de ogen dicht zit.
Er zijn vrouwen die aan poepseks doen, er is kannibalisme van de ergst denkbare soort, de seksuele fantasieën van meerdere personages worden uitgebreid beschreven, soms vraag je je wel eens af wat voor rare kwast dit boek in godsnaam geschreven heeft. It giet 'r om wei.

Maar dit boek wegzetten als een boek vol seks en goor en gruwel, daar doe je Sjappy en de schrijver ernstig tekort mee. Het is een rijk boek, goor, maar soms ook gewoon ontroerend. Jappy mag dan 140 kilo zijn, er afstotelijk uit zien, niet al te snugger over komen, er schuilt een groot denker en woordkunstenaar in hem, de tragiek van Jappy wordt door het hele boek heen prachtig omschreven. Het is daarnaast een mooi beeld van het leven op het Friese platteland. Het harde leven van de 24-7 werkende boer, het leed van een kind (hebben) die niet 100% is, maar ook de eenzaamheid en het verdriet van de eenzame Jappy en aan de andere kant de kleine dingetjes waar hij zijn plezier uithaalt en vooral de vele kleurrijke types maken het een prachtig boek. Controversieel, ik denk dat veel nuchtere Friezen dit soort proza zullen verafschuwen want het gaat vaak wel erg ver allemaal. De Schiffart spaart niemand, zo'n beetje alle groepen worden beledigd, het is bij tijden bijzonder vrouwonvriendelijk, het gaat over een zwaar verbitterd iemand die vol frustratie zit, al is niet alle heftigs afkomstig van Jappy. Het is ruig, het is rauw, het is geen boek voor iedereen.

En dat alles dan in it Frysk, wot in bjusterbaarlik moaie taal is it dochs ek, ik moat echt faker yn it Frysk lêse.

Soms (om de Vieze Man te citeren) een beetje raar, maar niet vies toch?

Gast
geplaatst: vandaag om 12:40 uur

geplaatst: vandaag om 12:40 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.