Ik geef toe, beken en pleit schuldig. Dit boek vind ik lastig! Don DeLillo gooit zijn lezers in het ongewisse: de narratief kent een veelvoud aan zijstappen, personages bespreken onderwerpen door elkaar heen en de context van een scene wordt steeds op het laatste moment duidelijk. Daarenboven is de schrijfstijl poëtisch en dromerig. Erg mooi, maar dit komt de leessnelheid niet ten goede. Dit boek vergt dan ook doorzettingsvermogen.
Eenmaal de moeite genomen, komen er aangename beelden langs. Zo denk ik onder meer aan de fijne openingsscène: een legendarische honkbalmatch die DeLillo door de ogen van historische en minder historische personages aanschouwt. De beslissende slag van een honkbalknuppel schakelt hij hier gelijk met een geslaagde atoomtest door de Sovjets. (In beide gevallen een klap die de wereld overgaat) Met deze openingszet zet hij de koude-oorlogsdreiging slim neer. Dit schaakstuk zullen we vaker tegenkomen. Afval is echter het belangrijkste leidmotief. De welhaast apocalyptische wijze waarop het boek vuilnis omschrijft als een genegeerd, maar alom aanwezig bijproduct van de consumptiemaatschappij is luguber te noemen. Daarenboven zet deze schrijver afval in als metafoor voor trauma. Het is eveneens iets dat soms wordt verwerkt, maar ook consequent wordt genegeerd. Hoofdpersonage Nick Shay heeft de taak beide type vuil weg te poetsen. De structuur van het boek komt het verhaal hier ten goede. Pas laat wordt uit de doeken gedaan waar het emotionele vuilnis op ziet. Het geeft het boek een zekere spanning.
Het grootste pluspunt van dit boek is dan ook de wijze waarop DeLillo voornoemde onderwerpen paradoxaal behandelt. Het boek bevat opvallende vergelijkingen die verassend, vermakelijk en toch navolgbaar zijn. Daarnaast voelt de geschiedbeschrijving in dit boek persoonlijk aan; er wordt geen natuurgetrouw beeld van de jaren 50 tot en met 70 opgelepeld. Het is eerder een koortsdroom gevuld met rusteloosheid en koude-oorlog paranoia. Het is daarom jammer dat de structuur van dit boek doorgaans afleidt van deze intrigerende thematiek. Na een vliegende start waarin het boek gestructureerd verschillende kanten opschiet, gaat het tempo omlaag en krijgen saaie zijplotten te veel aandacht. Ook is de climax van het verhaal te kort door de bocht. Bepaalde verhaallijnen verdienden een uitgebreidere resolutie. Aan het eind was ik hierdoor teleurgesteld.
De verwrongen americana van Underworld is niettemin origineel te noemen. Hoewel de stroperige stijl en wijdlopige structuur mij tegenstaat, resulteren enkele memorabele scenes in een comfortabele voldoende. Een indringend, maar moeilijk te verteren boek.