Zo Hadden We Het Niet Bedoeld: De Tragedie achter de Toeslagenaffaire - Jesse Frederik (2021)

Dit boek geeft een op momenten zeer gedetailleerd beeld van deze affaire. Het is redelijk uitputtend beschreven en geeft een behoorlijke hoeveelheid info, maar het is ook gortdroog opgeschreven en verliest zich nogal eens in minder belangrijke en oninteressante details.
Frederik komt tot een conclusie dat vooral het systeem faalt en niet zozeer afzonderlijke personen. Vooral de Be;lastingdienst komt er vrij genadig vanaf.* Eerder zijn de schuldigen de politici die willen scoren met kleine details en de journalisitiek die kleine fraudezaken opblaast tot grotere proporties. Zonder de berichtgeving van RTL Nieuws over de Bulgarenfraude zou de Belastingdienst niet hard hebben opgetreden, zo zegt Frederik eigenlijk. Deels heeft Frederik hier wel gelijk (en vanuit mijn arbeidsverleden weet ik soms ook wel hoe bepaalde systemen de burger tegenwerken) maar ik merkte vaak wel een tunnelvisie richting die conclusie en eigenlijk vind ik het ook een vrij walgelijke mening.**
Nu zal ik het boek daar niet op beoordelen. Maar wel op enkele flauwe argumenten. Zo zouden columnisten nu eens a zeggen, dan weer b. Hij citeert dan vooral Bert Wagendorp en Sheila Sitalsingh. Nu blijken die columns echter wel iets genuanceerder dan Frederik doet voorkomen. (de grootste fout is overigens dat Frederik Bert Wagendorp serieus neemt, die schrijft al jaren louter vanuit zijn onderbuik de meest aperte ongenuanceerde onzin op). En als gezegd is het boek nogal saai opgeschreven, soms was het ook worstelen door de vele namen en afkortingen die nooit echt gingen leven. 2,5*

*Dit is enkel een constatering. Er gaan zoveel geluiden op dat ik ook niet meer weet wie ik moet geloven. Dit boek zou in eerste instantie al eind 2020 zijn uitgekomen maar na bakken essentiële (terechte) kritiek op de inhoud is een en ander nog aangepast. De advocaat Eva González Perez suggereerde zelfs bij het parlementaire onderzoek dat Frederik samenspant met De Belastingdienst. Nu komt zij (en haar echtgenoot) niet heel goed naar voren in dit boek, dus allicht is er rancune. Maar Frederik lijkt ook wel regelmatig essentiële informatie achterwege te laten. Maar als gezegd: ik weet het echt niet meer.

**Sietsma van RTL schreef zelf al een goed weerwoord daarover.

Nee hoor, zo zit het niet. Frederik kwam met voorpublicaties eind 2020 terwijl tegelijk over andere delen van de tekst nog wederhoor werd gevraagd. Vervolgens besloten sommige journalisten die wederhoor te publiceren (vreemd genoeg). Die voorpublicaties, waarover ook al gewoon wederhoor had plaatsgevonden, waren wel getriggerd door de ontwikkelingen in het dossier, met het kameronderzoek en de opvolgende discussies, dus dat maakte in sommige opzichten een wat overhaaste indruk. En het boek werd volgens mij ook geleidelijk een stuk dikker dan Frederik gepland had.

Ik herken je opmerkingen over die gortdroge stijl trouwens totaal niet. Je kan misschien zeggen dat het gortdroge inhoud is, maar de man schrijft het op als een dronken student, ik vind die stijl tamelijk hilarisch.

Dat valt wel mee. Zie hier de reactie van Frederik.

Wat mij betreft is dit een waanzinnig knappe reconstructie van een zeer ingewikkeld te vertellen maar erg belangrijk verhaal. Juist de reacties uit de journalistiek en politiek op dit boek spreken ironisch boekdelen over de juistheid van Frederiks analyse. Ik prijs ook graag de mildheid van Frederik. Waar ik af en toe denk: 'hier mag iemand best meer aan de schandpaal', blijft Frederik (inderdaad droogjes) de feiten noemen en verklaren vanuit de rol van de betrokkene en bijbehorende prikkels. Ik zou dit iedereen aanraden en wat mij betreft is het verplichte kost voor journalisten en politici.

Uiteindelijk is er zelfs een zaak geweest voor de Raad van de Journalistiek, die uitsprak dat de auteur en De Correspondent zorgvuldig hebben gehandeld. Jesse Frederik kwam er in zijn podcast met Rutger Bregman nog even op terug, hoe dat allemaal gelopen is. Bizar. Iemand als Bas Haan valt ook hard door de mand: hierro (vanaf 1:30 tot minuut 24, ik heb het nog even teruggeluisterd, écht de moeite om de achterliggende dynamiek te begrijpen).