Harper Lee schreef over een omgeving en een periode die ze kende. Maycomb is gebaseerd op Monroeville, het stadje in Alabama waar ze zelf opgroeide. Het is een fictief verhaal met autobiografische elementen. Haar vader leek op Atticus Finch; Dill zou gebaseerd zijn op haar jeugdvriend Truman Capote. Zelfs de mysterieuze "Boo" Radley zou geïnspireerd zijn door een bestaand persoon.
Scout Finch lijkt op Harper Lee zelf. De toneelstukjes die de kinderen verzinnen, zijn een voorbode van haar schrijverschap. Scout is een volwassen ik-verteller die terugblikt op haar kindertijd. Daardoor is een volwassen taalgebruik mogelijk en tegelijk een blik van kinderlijke verwondering. Op drie jaar tijd evolueert ze van naïviteit naar bewustwording. Tijdens de eerste zomer, wanneer ze bijna zeven is, halen de kinderen kattenkwaad uit. Tijdens de derde zomer worden ze geconfronteerd met bloedernstige gebeurtenissen. Tussendoor wordt het plaatselijke onderwijs bespot. Er zijn levensechte beschrijvingen van buurtbewoners en van streekgebonden details als recepten, planten en dieren.
Atticus Finch is een charismatische opvoeder en strafpleiter die z’n kracht haalt uit z’n innerlijke overtuiging. Hij gelooft in empathie, geweldloosheid en geleidelijke verandering. Hij werd een rolmodel voor geëngageerde Amerikanen die zelf rechten gingen studeren.
Een mockingbird of spotlijster is een symbool voor onschuld. Deze metafoor slaat vooral op Tom Robinson, maar ook op "Boo" Radley. In de griezelige finale, die reeds aangekondigd wordt in de openingszin, komen deze twee verhaallijnen samen.
Veel aandacht gaat naar de historische context: de crisis, de New Deal en de segregatie in het Zuiden. Tijdens het bezoek van de kinderen aan de zwarte kerk en de zwarte wijk gaat huishoudster Calpurnia opeens een ander sociolect spreken. Zeer intens is de scène waarin Atticus, gewapend met een gloeilamp en een stoel, een lynchpartij voorkomt. De rechtszaak, met in de jury twaalf mannen van het platteland, is een toonbeeld van onrecht. Deze roman werd geschreven in een tijd dat politieke en sociale veranderingen op til waren. Gelijkaardige onderwerpen werden wel vaker behandeld, maar zelden met zoveel inzicht, nuance en oprechte verontwaardiging.