To Kill a Mockingbird - Harper Lee (1960)

DIt was echt een heel mooi boek. Het is niet te langdradig en het is een mooi tempo. Het stoort niet dat een jaar voorbij kan gaan in één zin en er is ook oog voor detail. De mensen uit het dorp zijn heel typisch, maar het zijn wel echte karakters. Het gaat over racisme, maar je krijgt geen preek over hoe slecht het is. Je krijgt het beschreven vanuit de ogen van een kind en dat maakt het zeker speciaal.
De taal van de personages is ook niet zuiver, wat het nog authentieker maakt. Je krijgt vb 'yessum', 'nome', 'missus' en 'sho' ipv 'yes', 'no', 'Ms' en 'sure'. Heel goed boek, zeker aan te raden!

Wellicht overbodig te melden dat hier een hele goede verfilming van is? Uit 1962, met Gregory Peck in de hoofdrol.

Die verfilming is er ook wel een beetje debet aan dat ik de roman met minder plezier gelezen heb. Onwillekeurig neem je toch de sfeer (waarin de film sterk is) mee bij je beleving van de roman, zodat deze te weinig de kans krijgt iets nieuws te bieden. Temeer de film tamelijk getrouw is aan het boek. Maar goed, dit alles kan niemand wat aan doen, behalve de lezer zelf. Sterk boek is het natuurlijk wel.

Vond dit een heel leuk boek om te lezen. Is wel nogal clichématig en voorspelbaar (soms zelfs een beetje jeugdboek-achtig), maar toch een mooi verhaal wat ook nog eens heel meeslepend verteld wordt.

Het proces waarin de progressieve en humanistische advocaat Atticus Finch zich de woede van de stad op de hals haalt door een zwarte te verdedigen, vormt eigenlijk maar een deel van het verhaal van To Kill a Mockingbird. Centraal staat het opgroeien van Jean Louise Finch, bijgenaamd Scout, Atticus' dochter. Zij is opgevoed op een onconventionele manier en kijkt dan ook op een andere manier naar de zaken en zeden in Maycomb, haar slaperige thuisstadje in het diepe zuiden van de Verenigde Staten. Een verfrissende kijk, met veel oog voor detail. Door haar niet aflatende stroom aan levendige anekdotes ga je haast zelf in Maycomb wonen, tussen alle uiteenlopende personages die het stadje (en het boek) bevolken. Een belangrijk element in het verhaal is het overwinnen van angst. Angst voor een boeman die in de straat woont én angst voor de dingen die echt gebeuren in de wereld.
Deze schijnbaar onsterfelijke Amerikaanse klassieker is een sterk coming of age-verhaal, maar had nog veel sterker kunnen zijn als alle gebeurtenissen gecondenseerd waren in één zomer, de zomer waarin Scout (en heel Maycomb met haar) voorgoed wakker schiet. Nu is het soms wat te wijdlopig, maar gelukkig wel altijd heel meeslepend.

Wat ik mooi vind aan dit boek is dat het vanuit kinderoogpunt geschreven is. Je leest hoe de buurt reageert op de kinderen nadat men erachter komt wat hun vader doet. Vanuit psychologisch oogpunt heel interessant.

Een mooie schets van een dorp aan het begin van een verandering. In die zin raakt het boek een universeel thema: hoe kun je verandering willen, als je daden in het verleden alleen met te rechtvaardigen zijn in het oude referentiekader? De familie Ewell is er alles aangelegen de progressieve roep dat de dappere Atticus Finch te smoren. De familie Ewell slaagt in haar opzet, maar dat maakt het pleidooi voor verandering dat dit boek beoogt te zijn alleen maar sterker.

Heb de onvergefelijke fout begaan waarvoor ik ook ben gestraft: gaan kijken of dit boek verfilmd is, want de titel klonk me heel vertrouwd in de oren.

Ik had bij Atticus dan ook heel de tijd Gregory Peck voor ogen en in de oren. Het boek leek dan ook wel geschreven met hem als hoofdacteur in gedachten. Die compleet, bijna overdreven verheven rechtschapenheid…
Wel slim en aardig dat dit vanuit de ogen van een (verrassend intelligent) kind geschreven is. De zinnen zijn eenvoudig en dat verklaart wellicht ook het succes van het verhaal. Het is n wel een thema dat we al vaker in Amerikaanse films behandeld hebben gezien, dus dat gevoel van het 'ultieme verhaal over racisme' had ik niet. Meer: het verhaal voelde redelijk voorspelbaar aan. De passage waar de jodenvervolging door Hitler werd besproken, vond ik ook een beetje getelefoneerd. En net iets te boodschapperig, een valkuil die het boek voor de rest handig weet te omzeilen.

Vlot leesbaar, maar een beetje voorspelbaar en daardoor niet echt aangrijpend.

Harper Lee schreef over een omgeving en een periode die ze kende. Maycomb is gebaseerd op Monroeville, het stadje in Alabama waar ze zelf opgroeide. Het is een fictief verhaal met autobiografische elementen. Haar vader leek op Atticus Finch; Dill zou gebaseerd zijn op haar jeugdvriend Truman Capote. Zelfs de mysterieuze "Boo" Radley zou geïnspireerd zijn door een bestaand persoon.

Scout Finch lijkt op Harper Lee zelf. De toneelstukjes die de kinderen verzinnen, zijn een voorbode van haar schrijverschap. Scout is een volwassen ik-verteller die terugblikt op haar kindertijd. Daardoor is een volwassen taalgebruik mogelijk en tegelijk een blik van kinderlijke verwondering. Op drie jaar tijd evolueert ze van naïviteit naar bewustwording. Tijdens de eerste zomer, wanneer ze bijna zeven is, halen de kinderen kattenkwaad uit. Tijdens de derde zomer worden ze geconfronteerd met bloedernstige gebeurtenissen. Tussendoor wordt het plaatselijke onderwijs bespot. Er zijn levensechte beschrijvingen van buurtbewoners en van streekgebonden details als recepten, planten en dieren.

Atticus Finch is een charismatische opvoeder en strafpleiter die z’n kracht haalt uit z’n innerlijke overtuiging. Hij gelooft in empathie, geweldloosheid en geleidelijke verandering. Hij werd een rolmodel voor geëngageerde Amerikanen die zelf rechten gingen studeren.

Een mockingbird of spotlijster is een symbool voor onschuld. Deze metafoor slaat vooral op Tom Robinson, maar ook op "Boo" Radley. In de griezelige finale, die reeds aangekondigd wordt in de openingszin, komen deze twee verhaallijnen samen.

Veel aandacht gaat naar de historische context: de crisis, de New Deal en de segregatie in het Zuiden. Tijdens het bezoek van de kinderen aan de zwarte kerk en de zwarte wijk gaat huishoudster Calpurnia opeens een ander sociolect spreken. Zeer intens is de scène waarin Atticus, gewapend met een gloeilamp en een stoel, een lynchpartij voorkomt. De rechtszaak, met in de jury twaalf mannen van het platteland, is een toonbeeld van onrecht. Deze roman werd geschreven in een tijd dat politieke en sociale veranderingen op til waren. Gelijkaardige onderwerpen werden wel vaker behandeld, maar zelden met zoveel inzicht, nuance en oprechte verontwaardiging.