Le Soldat Oublié - Guy Sajer (1967)

Quote uit een review op GR. Geen woord van gelogen eigenlijk.

Guy Sajer, een pseudoniem van Guy Mouminoux, publiceerde in 1965 de memoires van zijn ervaringen aan het Oostfront tussen 1942 en 1945. Ooit had ik een fascinatie voor de Tweede Wereldoorlog, heb er best veel over gelezen. Bij voorkeur over gevechtshandelingen, niet de Holocaust of ander soort narigheid. De interesse is wat verflauwd maar zo nu en dan lees ik nog iets over deze intrigerende periode.

Le Soldat Oublié kende ik als The Forgotten Soldier, en die wilde ik lezen omdat er niet veel memoires zijn van soldaten die aan het Oostfront hebben gevochten. Het ging er hard aan toe en de ontberingen en obstakels die Guy overleeft zijn talrijk. In tegenstelling tot The Painted Bird, dat ik niet beschouw als echte ervaringen maar puur als uit de duim gezogen flauwekul, is The Forgotten Soldier wel realistisch.

Tenminste, dat dacht ik. Later las ik dat historici veel elementen uit het boek niet hebben kunnen natrekken omdat er geen bewijzen zijn, en dat sommige feiten niet kloppen. Zat de schrijver echt bij de pantserdivisie Grossdeutschland? Er waren veteranen die beweerden hem niet te kennen.

De twijfel over het authentieke karakter van dit autobiografische boek, haalde mijn waardering een klein beetje naar beneden. Aan de andere kant..hoe betrouwbaar zijn herinneringen die 20 jaar na dato worden opgeschreven. Feit en fictie zullen wel in elkaar overlopen. Misschien is het geromantiseerde non-fictie. Het is overigens best goed geschreven, het leest als een roman.

Het boek maakte op mij voldoende indruk om het met een tevreden gevoel toe te voegen aan mijn mentale boekenkast. Ik kon het eerst niet vinden op Boekmeter, maar ik was even vergeten dat de oorspronkelijke titel Franstalig is. Ik heb het Engelstalige e-book gelezen. Tot mijn verbazing zijn er nog geen stemmen, afgezien van de mijne. Zonde, voor WO2 geïnteresseerden is dit zeker de moeite waard.

Wat is GR Pleun?

Goodreads

Thanks voor de tip!

Ik zat me af te vragen waar de belangstelling voor dit boek opeens vandaan komt, maar ik zie op Boekmeter dat er een nieuwe Nederlandse vertaling uitkomt. Die ziet er fraai uit moet ik zeggen

Heel fraai inderdaad, maar ook aardig prijzig haha!

Helaas..€35. Beetje prijzig inderdaad.

bol.com | The Forgotten Soldier | 9780304352401 | Guy Sajer | Boeken

De Engelse editie 15,99

Het schokkende verhaal van een jonge Duitser aan het Oostfront - NRC €

Niet het eerste ooggetuigenverslag van het Oostfront dat ik lees, maar wel de meest volledige. Guy Sajer laat zich in de zomer van 1942 rekruteren en wordt na een korte maar intensieve training als zestienjarige ingezet bij de 'Rollbahn'; verbindingstroepen die voor proviand en munitie moeten zorgen bij de frontstrijders. Na de ondergang van het Zesde Leger bij Stalingrad, winter 1943, ronselt de Wehrmacht intensief en laat Sajer zich met een makker van hem inlijven bij de Grossdeutschlanddivisie, een elite-eenheid. Voorin de uitgave van De Arbeiderspers (nr. 27 in de Oorlogsdomein reeks) zit een kaartje met de verplaatsingen die de ik-persoon beschrijft. Het verste punt waar hij geweest is ligt bij de Don, tussen Moskou en Stalingrad in. Van daaruit is het een aftocht in horten en stoten, met tegenoffensieven en wat niet al. Vanaf het najaar van 1944 valt het allemaal echt uit elkaar en in de laatste maanden komt hij met een klein groepje uit in Litouwen, met de rug tegen de Oostzee gedrukt, een zinloze strijd strijdend met nauwelijks voedsel of militaire middelen. Tussendoor is er ook nog sprake geweest van een verlof in Belijn, waar Sajer een bombardement meemaakt dat een complete woonwijk in de as legt.

Hoewel het verhaal constant alleen de blik volgt van Guy Sajer en zijn kleine groepje geeft De vergeten soldaat dus een heel panoramisch beeld van de tweede wereldoorlog aan het Oostfront. Er worden frontgevechten beschreven, met name die rondom Belgorod zijn zeer indrukwekkend. Maar ook gaat het vaak over eten of een gebrek eraan, over kou, over kameraadschap, over hoe het in het achterland toegaat, over de organisatie van de Wehrmacht, over partizanenaanvallen en tenslotte over absolute waanzin (in Memel, Litouwen).

Als ooggetuigenverslag vind ik het boek overtuigend, enkele onjuistheden doen daar weinig aan af (zo zijn ook de vertalers van mening, die 2000 uur met deze tekst hebben doorgebracht). Literair ben ik minder onder de indruk. Sajer kent zijn beperkingen en probeert niks buitenissigs te doen, maar het is ietwat droog qua compositie en stijl en vooral ook érg lang, wat onvermijdelijk tot afstomping leidt. Misschien nog wel groter is het ideologische probleem. Sajer is er gefrustreerd over dat de Duitse soldaten alleen maar veracht werden na de oorlog, maar hij stelt ook de hele legitimiteit van de oorlog nooit im frage. Terwijl hij nota bene uit de Elzas komt en Franstalig is! Voor hem streed Duitsland voor vrijheid en tegen de Bolsjewistische horde. Hij begrijpt niet dat Frankrijk de Duitsers niet te hulp schiet... De toon over het Sovjet-leger is denigrerend, Russen zijn schreeuwende barbaren zonder moraal en de Wehrmacht was een superieure organisatie, louter afgetroefd op basis van een getalsmatige overmacht. In de eerste 200 pagina's ging er bij mij af en toe een wenkbrauw licht omhoog, maar aan het eind was ik er wel een beetje zat van moet ik zeggen. Vooral ook omdat het boek ruim na WOII geschreven is (Sajer begon het schrijfproces in 1952 en deed er vijf jaar over, zo schrijven de vertalers in hun verantwoording).

Het einde van het hele verhaal is toch wel weer indrukwekkend. Ik zou het boek niet direct aanraden, het is geen plezier om te lezen; begin er alleen aan als je expliciet geïnteresseerd bent in dit onderwerp of nog nooit een frontverslag hebt gelezen en een compleet, realistisch beeld wil krijgen. Het Stalinorgel van Gert Ledig vind ik bijvoorbeeld kernachtiger en stilistisch veel sterker. Niettemin goed dat dit boek beschikbaar is; af en toe eens wat lezen over de oorlogsverschrikkingen beschouw ik toch als waardevol.

Maarten 't Hart heeft gelezen: De Vergeten Soldaat - YouTube