The Wife of Martin Guerre - Janet Lewis (1941)
Alternatieve titels: De Vrouw van Martin Guerre | Cases of Circumstantial Evidence #1
Engels
Historisch
153 pagina's
Eerste druk: Colt Press,
San Francisco (Verenigde Staten)
Bertrande de Rols is veertien als ze wordt uitgehuwelijkt aan Martin Guerre. Het is een tegemoetkoming in het langlopende conflict tussen twee Franse plattelandsfamilies in de zestiende eeuw. Bertrande kent hem pas twee dagen, maar ze weet dat ze voor de rest van haar leven ‘de vrouw van Martin Guerre’ zal zijn. Haar nieuwe leven op het landgoed van haar schoonfamilie biedt rust en zekerheid, en Bertrande en Martin groeien naar elkaar toe. Toch leert ze ook al snel de dominante en agressieve kant van haar man en zijn vader kennen. Dan deelt Martin plots mee dat ‘hij een tijdje weg moet’. Acht jaren gaan voorbij, totdat Martin eindelijk terugkeert en hij de oude orde op het landgoed herstelt. Maar hoe weet Bertrande zeker dat deze man wel dezelfde is als die haar acht jaar geleden verliet? Hij is sympathiek, rustig, goed voor zijn familie en werknemers, en lijkt in niets meer op het heethoofd dat hij was. Wat heeft hem zo veranderd? En als de man inderdaad niet Martin is, dan wordt ze voorgelogen, maar doet dat af aan het geluk dat ze heeft gevonden. Als de echte Martin Guerre uiteindelijk ook terugkeert, begint er een proces tegen zijn dubbelganger. Bertrande staat voor een duivels dilemma...
De setting is een bergdorp in Frankrijk, in de zestiende eeuw. De Guerres zijn een welvarende boerenfamilie met Martins vader aan het hoofd. Bertrande is niet ongelukkig in haar huwelijk en accepteert zowel de absolute autoriteit van haar schoonvader als Martins opstandigheid daartegen zonder vragen. Als Martin verdwijnt schikt ze zich in haar lot, als hij terugkomt accepteert ze dat aanvankelijk net zo makkelijk. Het is daarom wat raadselachtig waarom ze, heel geleidelijk, niet alleen gaat twijfelen aan de identiteit van de man die zich haar echtgenoot noemt, maar daar ook actie op onderneemt. De schrijfster noemt angst voor zonde als motivatie, maar dat wordt niet voldoende uitgewerkt om de breuk met Bertrandes eerder klakkeloze acceptatie te verklaren.
Dat die verklaring mij niet helemaal overtuigt komt door de toon van het boek. Lewis schrijft haast documentair, meer ‘tell’ dan ‘show’, alsof ze niet helemaal zeker is of ze een historische roman schrijft of toch meer een essay. De sporadische dramatische scènes zijn goed geschreven maar doen denken aan een gedramatiseerde reconstructie in een historische documentaire. Bertrandes dilemma is duidelijk genoeg, maar ik heb haar niet genoeg leren kennen om te begrijpen waarom ze haar keuzes maakt. En dat is zo’n zonde! De feiten lenen zich zo goed voor een psychologische roman…
Het maakt het boek meer intellectueel dan emotioneel indrukwekkend. Pas bij de laatste bladzijden van The Wife of Martin Guerre verandert dat. De terugkeer van de echte Martin Guerre brengt Bertrande geen enkele vreugde, noch de veroordeling van de bedrieger. Ze laat hen beiden in rechtszaal achter: ‘de liefde […] die ze verworpen had omdat hij verboden was, en ook de liefde die haar had verworpen’. Pas nu wordt de tragische werkelijkheid van dit verhaal zonder winnaars echt voelbaar.