Barndom: Erindringer - Tove Ditlevsen (1967)

Het laatste kwartaalboek van 2020 was zo'n beetje mijn vreemdste leeservaring van 2020. Om te beginnen bleek het boek geen 223 pagina's te bevatten, maar slechts 136. Veel vreemder was het nog dat dit boek na 40 pagina's op een welverdiende 2 sterren afstevende, maar zich daarna plotseling herpakte. Maar hoe ga ik dat nu eens uitleggen?

Het eerste kwart van het boek vond ik vooral zo slecht vanwege de continue zwartgalligheid. Hoewel onze heldin Tove af en toe wel laat doorschemeren dat er ook gelukkige momenten in haar leven zijn, is het toch één grote klaagzang. 'Je kindertijd is zo lang en smal als een doodskist en je kunt er niet zonder hulp aan ontsnappen' verzucht ze. Dat genre dus.

Wat me ook stoorde was de stijl. Nou weet ik ook wel dat je het motto 'show don't tell' niet zo heel rigide moet opvatten, maar in dit boek maakt Ditlevsen het wel heel bont. Steeds gebruikt ze grote woorden om grote emoties te beschrijven, die door al die grootheid meteen weer doodslaan. 'Mijn hart bonkte van angst en verdriet', 'ik wist dat de rest van de dag droevig en triest zou zijn' 'Ik staar ernaar, bleek van spanning en angst' (wat ook nog eens heel vreemd is, want hoe weet je (zonder spiegel) dat je bleek bent van angst)?

Wat ook al niet meewerkt is dat ze twee verschillende stemmen door elkaar gebruikt. Soms de korte en eenvoudige zinnen van een kind, soms de zwierige hersenspinsels van een volwassene. Misschien doet ze dat bewust, maar aangezien het boek vol staat van slordigheden, lijkt het me eerder een kwestie van onoplettendheid.

Dat dit boek toch de moeite waard is komt door twee zaken, die elkaar ook nog eens versterken. Het eerste is de tekening die ze schetst van een arm milieu in het Kopenhagen van rond 1920. Soms deed die me wat denken aan de sociale romans van Louis Paul Boon, soms ook aan die van Dickens. Een milieu van drinkers, socialisten, zwangere 17-jarigen, 14-jarige schoolverlaters, akelige ziektes en meer van dat soort zaken. Die tekening wordt versterkt door de toon van onze jonge heldin (vanaf een kwart van het boek). Die zit plots vol van een vreemd soort zelfspot, minder op zichzelf gericht dan op haar milieu. Met droogkomische scènes over een huisarts waar iedereen doodsbang voor is, een volkomen mislukte poging tot winkelroof en een wijfelachtige theorie over waar debiele kinderen vandaan komen.

Die spottende toon vervangt als het ware de duisternis van de eerste 40 pagina's en zorgt ervoor dat ik alsnog met volle teugen van dit boek heb genoten. Niet geweldig geschreven, soms iets te oppervlakkig, maar uiteindelijk toch de moeite waard.

Das Mag heeft dit jaar het driedelige autobiografische werk van de Deense Tove Ditlevsen uitgegeven in het Nederlands. Toen ze in 1976 overleed, was ze een bekend schrijver in Denemarken. In Kindertijd kijkt ze terug op de tijd dat ze haar eerste gedichten schreef in een arbeiderswijk van Kopenhagen.

Tove Ditlevsen schrijft erg mooi. Het is soms poëtisch maar altijd helder en beeldend. Lammie Post-Oostenbrink heeft het soepel vertaald.

Kindertijd – Tove Ditlevsen | Lalagè leest - lalageleest.nl

Mooi boek met veel aspecten die me aanspraken. Het is best een ellendig verhaal over armoede en een meisje dat weinig liefde en aandacht krijgt, maar de toon is vaak best wel ironisch en dat zorgt voor veel gniffelmomentjes die de zwaarte opheffen. Vooral het perspectief van de jonge Tove op 'grotemensenzaken' zorgt voor de nodige humor. Verder staan er echt schitterende zinnen in, die allerlaatste zin bijvoorbeeld heb ik een aantal keren herlezen:

I read in my poetry album while the night wanders past the window - and, unawares, my childhood falls silently to the bottom of my memory, that library of the soul from which I will draw knowledge and experience for the rest of my life.

(Ja, ik las deze in het Engels.)

Ik vond het een erg goed boek, maar op de een of andere manier heb ik weinig behoefte om de andere twee boeken te lezen. Dit boek voelt voor mij helemaal af, het is prima zo. Mooi kwartaalboek.

Mooi geschreven boekje dat me nooit echt weet te pakken. En dat komt vooral door de toon. Ditlevsen zwelgt bijna continu in het ongeluk van haarzelf en haar omgeving. Ik miste de humor en de lichtzinnigheid. De meer anekdotische stukken konden me meer bekoren en maken dat ik de rest van de trilogie ook nog wel ga lezen.

Mooi, intiem en waarachtig. Naast een persoonlijk verslag van een jeugd geeft Kindertijd ook een beeld van een manier van leven. Vond het helemaal niet zo zwartgallig. Tevens kon ik geen enkel verschil ontwaren tussen het begin en het verloop van het boek. De andere delen ga ik ook lezen, reken maar van yes.

Op de valreep uitgelezen. Mooi boek en een prachtig tijdsbeeld van de jaren na de eerste Wereldoorlog, de armoede, de slechte gezondheid van de mensen, kinderen die geen school opleiding mogen volgen maar aan het werk moeten. Aan de andere kant zijn daar ook andere en betere boeken over geschreven: Educated van Tara Westover bijv. Het is zeker geen somber boek en die kleine gedichtjes maakten het verhaal wat lichter.
Een van de mooiste dingen uit dit boek vind ik de kindertijd verbeeld als een kledingstuk. Prachtig. Ik vond het taalgebruik van Tove ook wat verwarrend. Soms als volwassene en dan weer als kind. Kortom, met plezier gelezen, maar ik hoef de andere delen niet te lezen.

Herinneringen over de kindertijd verteld zoals ze zijn: onsamenhangend en onlogisch. Gedachtes en observaties door elkaar. Sprongen in de tijd. Een moederskindje met een hekel aan haar moeder. Uitspraken die compleet haaks staan op hoe ze de dingen in eerdere hoofdstukken beschreef (direct gevolg van het letterlijk kopiëren van uitspraken van haar ouders bijvoorbeeld, zoals kinderen dat doen). Klinkt misschien vervelend en inconsequent, maar ik ging er volledig in mee. Dit kwam denk ik vooral door de taal: zwaar en licht tegelijk, maar bijna altijd poëtisch. Door het beknopte aantal pagina's ging dit nooit vervelen. De jonge Tove als observator van haar eigen kindertijd en de grotemensenwereld om haar heen.

(Ik ben direct begonnen in het tweede deel.)

Kijk aan, een trilogie over de jeugd met de jongste kinderjaren in het eerste deel. Precies zoals Tolstoj en Gorki ook deden. En ook qua opzet lijkt het redelijk op die boeken. Redelijk episodisch, kort en eigenlijk gebeurt er niet zoveel. Ditlevsen probeert een beeld te creëren door middel van gebeurtenissen en dat doet ze aardig, maar de details an sich zijn allemaal niet heel boeiend en mede door dat episodische karakter is het boek wat afstandelijk. Ergens intrigeert het boek wel en ik bleef daardoor lezen, maar ik hoop op wat meer betrokkenheid in de volgende delen. 3,0*.