menu

Az Ajtó - Magda Szabó (1987)

Alternatieve titel: De Deur

mijn stem
3,60 (15)
15 stemmen

Hongaars
Psychologisch

286 pagina's
Eerste druk: Magvető, Boedapest (Hongarije)

'De Deur' is een krachtige roman over de gespannen relatie tussen de ondoorgrondelijke huishoudster Emerence en de schrijfster voor wie ze werkt. De band tussen de twee vrouwen wordt almaar hechter, maar gaat gepaard met talloze botsingen en dramatische scènes. Beetje bij beetje komt de lezer zaken van Emerence te weten, die veel invloed op haar leven hadden en die haar ogenschijnlijk bizarre gedrag bepalen. De werkelijkheid van Emerence is zo uitzonderlijk, haar moreel staat zo ver boven dat van de gemiddelde mens, dat het wereldbeeld van de schrijfster op zijn kop moet worden gezet om haar te volgen en te accepteren. Maar wat schuilt er achter de deur van Emerence? Alleen haar hond Viola mag voorbij de deur achter de ontvangsthal in haar huis, daar waar zelfs haar goede kennissen niet worden toegelaten.

zoeken in:
avatar van eRCee
3,5
Wat een ellende dat je elk boek een cijfer moet geven op deze site. Zelden zo zitten twijfelen. Als ik nu terugdenk kan ik helemaal niet zoveel memorabels verzinnen, maar De Deur heeft me tijdens het lezen wel gepakt. Het boek heeft een intrigerende setting en drijft op het buitennissige personage van Emerence. Spanning wordt opgebouwd doordat je voelt dat niemand haar echt kan begrijpen, of beter: dat niemand aan haar hoge niveau kan voldoen. Dat is een erg boeiend gegeven, en het werkt over de gehele lengte. Losse passages of stijlkenmerken met echte klasse zijn er echter niet. Bij nader inzien is dat samen toch net niet voldoende voor 4 sterren. Denk ik. Misschien dat andere recensies bij dit kwartaalboek me nog kunnen overhalen.

avatar van Zelva
3,0
Wat een ellende dat je elk boek een cijfer moet geven op deze site.


Er moet helemaal niks.

avatar van eRCee
3,5
Ik voel toch een soort sociale druk.

avatar van Prowisorio
4,5
Laat ik beginnen met twee quotes.. ze geven niets weg, maar ik zal ze toch maar als spoilers beschouwen:

p. 169: Emerence zou mij op een dag weten te bewijzen, zonder er een woord over te zeggen, dat wat ik beschouwde als geloof, alleen een vorm van traditiegetrouwdheid was, dat mijn moraal ook slechts discipline was, een resultaat van mijn omgeving, mijn scholen, mijn gezin en mijn eigen oefeningen.

Ze zegt het inderdaad nooit, maar waar mevrouw de schrijfster Emerence's houding tov kerk en geloof ophangt aan dat ene incident, laat het daarop volgende incident veel beter zien wat Emerence's houding werkelijk bepaald....

p.169: Er was geen sprake van pruimen voor het middagmaal. Er was aspergesoep, kip met paprikasaus en karamelpudding, de pruimen lagen daar nog ongewassen, niet voorbereid, blauw te wezen op het aanrecht waar ik ze had laten liggen.

Waarbij haar uitleg even verderop helemaal niets meer te raden over laat. Dat is Emerence... en zo heeft ze geleefd.

Uiteindelijk vind ik het een intens triest boek... een vrouw die zo bijzonder is, die zoveel mensen en andere dieren geholpen en gered heeft... en ze daarbij altijd in hun waarde heeft gelaten, krijgt van al die anderen en al helemaal van mevrouw de schrijfster niet de gelegenheid om op haar manier te sterven. Ze moet de schande ondergaan, ze moet ondervinden dat iedereen tegen haar gelogen heeft en dat haar 'menselijke Viola' er uiteindelijk ook toen niet voor haar was, net zomin als Evi ... wat een triestheid. Eigenljk is de enige die handelt op een manier die Emerence niet verrraadt.... Sutu.

Wat een gerechtigheid dat de houtwurm, ooit meegekomen in de ark van Julian Barnes, als zovelen onderdak gevonden had bij Emerence .

avatar van Dexter
3,5
Ik heb het boek gelezen met een enigszins dubbel gevoel, en ik ben met dit dubbele gevoel blijven zitten. Aan de ene kant weet Szabó een erg sterk verhaal neer te zetten, met enkele ijzersterke personages, dat lekker vlot wegleest richting het onafwendbare einde; aan de andere kant blijft er - zoals eRCee al zei - weinig memorabels over. Geen van de personages komt sympathiek over of is erg intrigerend, hoe buitengewoon het karakter Emerence ook is. Juist door haar onvoorspelbaarheid wordt ze soms een beetje vervelend, en kan ik de liefde die de ik-persoon voor haar voelt niet met haar delen.

Hoewel Szabó het gevoel van de personages goed en bondig weet te verhalen, vond ik haar schrijfstijl soms erg vervelend. Ellelange zinnen van soms wel een alinea lang, waarin te veel informatie werd gegeven en waarin er bovendien tussen koma's plotseling een dialoog werd gepropt. Erg interessant als je er naar gaat kijken, en een bijzondere en eigenaardige stijl, maar absoluut niet mooi of aantrekkelijk. Ook waren haar talloze verwijzingen naar mythologische en literaire figuren wel treffend gevonden, en het geeft je als lezer een slim gevoel als je de meeste vergelijkingen snapt, maar het kwam mij erg pretentieus over.

Voor de liefhebber: een voorbeeldje van één zinnetje uit De Deur: 'Gelukkig heeft hij het commentaar van Emerence niet gehoord, de oude vrouw riep haar herinneringen op en haar oude historie met de weldoende dames, Polett was toen ook op de uitdelingsavond aanwezig geweest, maar had niet eens gekregen wat Emerence kreeg, een avondjurk met glitters, de dames maakten er een toespeling op dat Polett een hoge dunk van zichzelf had, ze hadden noch Emerence noch haar ooit bij de kerkdiensten gezien, en dat was wel waar, zei Emerence, want terwijl die zaten te bidden, stond Polett hun kleren te strijken, feestdag of niet, bovendien met een kolenbout, want toen waren de stroomkabels in de wijk nog niet allemaal in orde en was er maar een paar uur per dag elektriciteit, en Poletts hoofd barstte bijna door de kolendamp, waarschijnlijk was dit wat de dames bedoelden met 'hoge dunk', dit gevoel in haar hoofd' (zelfs na het typen ben ik buiten adem )

P.S. Ik zag net dat Magda Szabó, een dikke maand voordat we dit boek hadden uitgekozen als kwartaalboek, was overleden . R.I.P.

avatar van psyche
4,5
psyche (crew)
Dexter schreef:
Ik heb het boek gelezen met een enigszins dubbel gevoel, en ik ben met dit dubbele gevoel blijven zitten. Aan de ene kant weet Szabó een erg sterk verhaal neer te zetten, met enkele ijzersterke personages, dat lekker vlot wegleest richting het onafwendbare einde; aan de andere kant blijft er - zoals eRCee al zei - weinig memorabels over. Geen van de personages komt sympathiek over of is erg intrigerend, hoe buitengewoon het karakter Emerence ook is. Juist door haar onvoorspelbaarheid wordt ze soms een beetje vervelend, en kan ik de liefde die de ik-persoon voor haar voelt niet met haar delen.

Ook ik heb hier en daar een dubbel gevoel bij het lezen van dit boek. Ook ik vind een persoon in dit boek op bepaalde momenten ronduit ergerlijk, in mijn geval betreft het de Schrijfster zelf waarbij het voor mij de vraag is hoeveel ze van Emerence hield. Ik begrijp uit pagina's op het internet dat Magda Szabó bij het schrijven van haar romans geïnspireerd werd door gebeurtenissen uit haar persoonlijk leven en dat zij met De Deur een monument heeft willen neerzetten voor haar overleden huishoudster. Dat is haar gelukt: voor mij is het memorabele van het boek Emerence zelf.

Verschillende passages in het boek hebben een zekere en sterke indruk op mij gemaakt. Ik denk inderdaad dat zoals de Schrijfster stelt Emerence van De Schrijfster ging houden op het moment dat deze midden in de nacht naar haar huis kwam en de woorden "Ik heb trek" uitsprak. De schrijfster die normaliter niet om woorden verlegen zat wist - voor haar gevoel - niets anders uit te brengen. Het waren de juiste woorden na het debacle wat zich ervoor had afgespeeld. Hóe juist zou later blijken. Waarom ook Emerende haar tegen wil en dank als een dochter ging beschouwen.
De tweede passage die me bijblijft is het voorval met de door Emerence bijeengegaarde 'kitsch' en die ze bij wijze van kado had uitgestald. De gebeurtenissen die daarop volgen worden m.i. heel treffend en mooi beëindigd met het stukgooien van het hondenbeeld.

Na de door Prowisorio aangehaalde pagina's gebeurt er iets memorabels: Emerence geeft zich bloter dan bloot en laat De Schrijfster zien wat zich achter de (eerste) deur bevindt. De Schijfster kon wéten wat ze deed toen ze Emerence heeft verraden. Dat er uiteindelijk gekozen is een arts bij te halen, dat het moeilijk was Emerence te laten sterven; dáar heb ik nog wel begrip voor. Dat is ook moeilijk, misschien wel de meest moeilijke vorm van loslaten. In dergelijk situaties loslaten beschouwde Emerence als liefde... Voor mij begint het grote irriteren wanneer de Schrijfster niet één keer maar meerdere malen Emerence achter laat in het ziekenhuis. Ze wist vervolgens haarfijn wat nodig was, dáarom zag de Schrijfster er in die periode verschrikkelijk uit. Ze moest kiezen en wat ze koos deugde niet welke excuses zij er ook bijhaalde. Gelukkig beschijft het boek dat de woorden van dank die door de Schrijfster in het openbaar werden uitgesproken vals waren. Als ze haar werk had kunnen doen doordat Emerence er was om de zaak draaiende te houden, had de wereld het echt wel begrepen als ze op dat moment zou blijven waar ze hoorde te zijn: bij Emerence. De prijs had haar man in ontvangst kunnen nemen. Deze moest nu ook vertellen waarom zijn vrouw op de rand van instorten stond.
Ergens in het boek vraagt Emerence aan de Schrijfster: "Wat wilt u van mij?"
Dat vroeg ik me ook af toen de Schrijfster verbittterd raakte door het gedrag van Emerence in het ziekenhuis. Wat wilde ze? Vergeving? En dat terwijl ze loog, ditmaal over de staat van Emerence huis.
Hier begint tegelijkertijd mijn dubbele gevoel. Wat was er gebeurd als de Schrijfster de waarheid had verteld. Had dan Emerence kunnen vragen, erachter kunnen komen dat een tweede (tussendeur) nog niet geopend was en er iets anders nog over was? Alleen de waarheid spreken zou volgens mij ook niet genoeg geweest zijn. Ik mis naast "Emerence, ik heb je verraden", de woorden: "Het spijt me".
Mijn dubbele gevoel hier is ook: ik dacht aanvankelijk dat Emerence de leugen doorzag, gezien ook haar eerste reactie. Hoe had de Schrijfster het huis kunnen schoonmaken... Heeft Emerence de Schrijfster tegen beter weten in willen geloven? De scene hierna is dan ook gruwelijk; de verukking van eindeloos geluk die Emerence op een dierlijke manier kenbaar maakt.


Prowisorio schreef:
Eigenljk is de enige die handelt op een manier die Emerence ...

Hier ben ik het volkomen mee eens. Sutu was recht door zee. Ik vroeg me werkelijk af wat Sutu misdeed....
Hiernaast vind ik ook de echtgenoot recht door zee. Hij vertelt de Schrijfster ook ongezouten wat ze heeft gedaan..
Hoe ongerijmd mensen Emerence soms vonden, hoe onconventioneel haar voor de meesten moeilijk verstaanbare gedrag ook was, ze was congruent in wat ze zei en deed.

avatar van andreas
2,0
Een boek in toon en stijl geschreven voor de middelmatige lezer, op een ergerlijke manier zwaarwichtig en sentimenteel. Wat op zich een interessant portret zou kunnen zijn van een vrouw die zich door haar tragische levensloop heeft afgeschermd van de liefde, en die daaraan toch plots wordt blootgesteld, ontaardt in een smakeloos groteske finale. Elke fijngevoeligheid ontbreekt in het tranendal van een pathetische heiligverklaring. Dat er op inexpliciete wijze een stuk Hongaarse geschiedenis in het boek vervat zit, verandert niets aan het feit dat dit waardeloze literatuur is.


avatar van Donkerwoud
4,0
Komt er eens een oud kwartaalboek op mijn pad...haha

avatar van Donkerwoud
4,0
Magda Szabó schetst met Emerence een soortgelijk krachtige romanfiguur in de wereldliteratuur als Oblomov (de vleesgeworden luiheid) en Madame Bovary (de overspelige romantica). Deze huishoudster is verbitterd, onbehouwen, soms zelfs ronduit onvriendelijk, terwijl ze continu in verzet is tegen een maatschappij waar kerk, staat en bourgeoisie de spelregels bepalen. De deur uit de titel moet potdicht blijven om die bemoeizuchtige anderen op afstand te houden, maar de oudere vrouw is tegen haar eigen termijnen toch een pilaar voor de kleine gemeenschap. Ze is werklustig, oogt onverzettelijk en onverwoestbaar, en niemand vermoedt dat er achter die façade een trauma schuilgaat dat vervlochten is met enkele gewelddadige episodes uit de Hongaarse geschiedenis. Emerence is als vereenzaamde (anti-) heldin de verkeerd begrepen, horkerige vrouw die haar rol te goed speelt door haar eigen psychische pijn te verbergen voor de buitenwereld.

En dan is er de ik-verteller, een schrijfster die biografische kenmerken gemeen heeft met de echte Magda Szabó, die een soort moeder- en dochters-relatie aangaat met Emerence. Wat de schrijfster precies zoekt bij haar huishoudster, weet ze zelf eigenlijk ook niet. Wil ze erkenning en respect krijgen van iemand uit een lagere sociale klasse die er een rigide, eigen waarden- en klassensysteem op nahoudt? Of vindt ze via deze moederfiguur intimiteit, vriendschap en liefde die ontbreekt in haar eigen leven? Maar de deur zal opengaan en Emerence geeft zich uiteindelijk bloot, met alle tragische gevolgen van dien. Szabó komt stilistisch niet tot haar recht in de vertaling die ik heb gelezen (vooral door de lange, kromme zinnen vol overbodige informatie), maar de spanning van deze disfunctionele relatie tussen de vertelster en Emerence, blijft gelukkig wél overeind. Hun aantrekken en afstoten is bitterzoet en tegelijkertijd snoeihard. Ook een fijne, gelaagde roman door het ragfijne spel met de vele literatuurverwijzingen naar klassieke mythologie, religieuze teksten en biografische elementen.

avatar van vork666
3,5
Die lange, kromme zinnen vol overbodige informatie komen niet alleen voor in de vertaling, maar ook in het Hongaarse origineel. Wat dat betreft komt Szabó dus überhaupt niet tot haar recht.
Ook ik heb gemengde gevoelens over deze roman. Zowel Emerenc als de schrijfster wekt niet steeds een even sympathieke indruk en passages waarin de schrijfster Emerenc beschrijft worden soms wel erg sentimenteel van toon. Daartegenover staat dat het verhaal van het boek vlot wordt verteld, dat meerdere gebeurtenissen in het boek prettig markant zijn en vooral dat Emerenc, zoals al meermalen hier vermeld, echt een onvergetelijk personage is.

2,5
Dit is voor mij zo'n roman waarin niet elk hoofdstuk het gevoel geeft dat het gelijk welke kant kan opgaan, maar elke zin. Het wordt dan al gauw een eindeloze en willekeurige aaneenrijging van oeverloze zinnen die uiteindelijk vaak eigenlijk op niets slaan, en waarin elk onderscheid tussen hoofd- en bijzaak ontbreekt. Vermoeiend en vaak zelfs gewoon vervelend...

Gast
geplaatst: vandaag om 14:41 uur

geplaatst: vandaag om 14:41 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.