De Aanslag - Harry Mulisch (1982)

Het eerste boek wat ik van Mulisch gelezen heb.
En als ik heel erg eerlijk ben, vond ik het helemaal niet erg om te lezen. Ik vond namelijk eerst helemaal niet leuk als we iets moesten lezen voor welk vak dan ook. Maar sinds dit boek leer ik steeds beter boeken kennen, en zo begin ik het leuk te vinden om te lezen.

Het verhaal van dit boek heeft mij helemaal meegesleept, heb dagen lekker zitten lezen. Het is lekker geschreven en je word gewoon meegenomen in het verhaal, als je het mij vraagt is dit gewoon 1 van de beste boeken.

Opzet geslaagd, meer moet dat niet zijn!

De Aanslag behoort echt tot mijn favoriete boeken. Het heeft me zo ontzettend geïntrigeerd, dat de eerste 20 jaar na de oorlog leek alsof Anton nergens last van had, maar dat dan ineens alles terugkomt. Het is eigenlijk een geruststellende gedachte (of juist een vervelende gedachte?) dat dat in de realiteit ook echt zo is.

Ik vind Anton echt geweldig. Als je het boek leest, heb je het gevoel alsof jij de enige bent die hem echt kent. Hij is eigenlijk heel moeilijk, en wil eigenlijk niet toegeven dat de oorlog hem meer heeft gedaan dan hij eigenlijk denkt. Wat ik ook fijn vind en een verademing, is dat er zo luchtig wordt over gesprongen naar verschillende periodes in zijn leven. Als er iets ergs gebeurde, werd al snel iets anders beschreven en werd er niet heel veel aandacht besteedt aan de emotionele kant ervan. Dat is fijn, want zo is het leven ook eigenlijk. De realiteit is hard, en toch moet je doorgaan. Wat Anton dan wel weer laat zien, is dat hij de emotionele kant ervan ook weer teveel heeft verwaarloosd.

Ik heb dit boek denk ik al 5x gelezen en op dit moment zelfs weer!

Één van de betere boeken van Harry Mulisch. Ik ben niet zo'n fan, maar dit boek spreekt mij toch wel aan omdat de verteller meer naar de achtergrond verdwijnt en niet zo'n betweter is als in De Procedure, bijvoorbeeld.

Gelezen op school. Eén van de mooiste oorlogsboeken.

Dit leek me altijd één van de mindere boeken van Mulisch. Waarom? Tsja, het is typisch zo'n boek dat iedereen heeft gelezen, maar waarvan ik niemand hoor zeggen 'Dit is het beste boek ooit!'.
Nu ben ik er gisteren in begonnen en heb het vandaag uitgelezen en dat was helemaal geen kwelling. Een sublieme spanning - heel het boek lang. Het bouwt enorm op, tot die gruwelijke ontdekking op het laatst. Fantastisch - kan zich meten met de andere romans die ik van Mulisch ken (Ontdekking van de hemel, Stenen Bruidsbed, Siegfried, e.d.).

Vond het boek erg tegenvallen en heel onsamenhangend in elkaar zitten. Sommige stukken slaat naar mijn idee nergens op en hadden er uitgelaten kunnen. Er had veel meer in kunnen zitten. Er zijn veel mooiere verhalen over de oorlog geschreven.

Ik vind de aanslag van Harry Mulisch zeker geen slecht boek, maar nu ook geen hoogstaand werk. Ik vind dat het verhaal zeer sterk start met meteen een moord, een brandstichting en daarbij nog eens heel wat raadsels. De acties volgen zich in een razendsnel tempo op en als lezer heb je geen tijd om je te vervelen.

Tot het eerste deel van het verhaal is alles zeer positief, maar daarna valt het verhaal helemaal stil en komen er zeer weinig boeiende gebeurtenissen aan bod. Pas 100 pagina’s later komt de langverwachte ontknoping en weten we hoe het plot in elkaar zit.

Het werd allemaal voorspelbaar en saai in tegenstelling tot het begin van het verhaal, waar de boeiende gebeurtenissen zich maar bleven opstapelen. Er mocht gerust zo’n 80 pagina’s uit het boek geschrapt worden, zonder dat dit een invloed heeft op het verloop van het verhaal.

Wel positief is de schrijfstijl van Harry Mulisch die zeer gemakkelijk is om te lezen. Hij gebruikt geen moeilijke woorden en zijn zinnen zijn vlotjes te volgen. Maar mijn conclusie is dat het verhaal na het eerste deel veel te langdradig en te voorspelbaar is.

Ik ben het wat zijn eerste alinea betreft, eens met El Loco; je gaat op in de gedachten van de hoofdpersoon en kunt kleine details (zelfs de naam "buitenrust" wordt uitgelegd, wat mij ergens behoorlijk irriteerde) niet zelf uitvogelen; te veel voorgekauwd.
Langdradig, langdradig, langdradig - ACTIE!. Maar daarmee zeg ik exact hetzelfde als El Loco duidelijk probeert te maken... Dus daar schieten jullie niets mee op. Ik vond het een heel prettig weglezend boek en heb me niet verveeld. Heb hem twéé keer gelezen; een keer luchtig - omdat ik geen zin had om me echt te verdiepen in het verhaal erachter - en één keer diepgaand. Uiteindelijk word je wel bezig gehouden met de vraag wiens schuld het nou eigenlijk is. En dat maakt dit boek voor mij de moeite waard.
Maar ja. Dat is uitsluitend het gegeven, dat je het op twee manieren kunt lezen en dat voegt geen extra waarde toe aan het verhaal en of dat verhaal historisch correct is. Het heeft mijn hersenen niet zodanig geprikkeld dat ik naar de bieb ben gegaan en boeken erover heb opgezocht. Eerder irritatie als dingen te rooskleurig werden afgeschilderd - en dan heb ik het niet over verbranden van romannetjes omdat je geen hout hebt.
Informatief? NEEN. Niet als je een grootouder hebt (of een ouder, voor de oudere generariet op Boekmeter) die nog redelijk scherp is (in mijn geval niet dus, maar ik heb alles aangehoord toen ze nog wél scherp was), kun je er meer uithalen. Dat vooral omdat het dan gevoel krijgt en dat was bij dit boek ver te zoeken.
Harry Mulisch schrijft - naar mijn mening - erg vlak, maar zet zijn boek zó in elkaar, dat het haast wiskundig is. That's all I have to say about it.

Heel ander werk dan dat ik normaal van Mulisch lees. Weinig filosofie op bepaalde dadendrang, maar gewoon een redelijk eenvoudig verteld verhaal. En hier zie je dan ook de schrijver Mulisch, met goed leesbare zinnen, een heel behoorlijke spanningsopbouw, een prima hoofdpersoon.

De verhaal opbouw is aardig, met eigenlijk slechts vijf fragmenten en een proloog. De meeste informatie wordt steeds in elk eerste hoofdstuk gegeven van een deel van het leven van Steenwijk, als brug door de jaren heen, en de rest is van belang voor de plot. En die stukken zijn uitvoerig beschreven, maar beslaan slechts een kort maar belangrijk fragment uit het leven van Steenwijk. Geen boek in de meest klassieke vorm dus. Ondanks dat het wat anders is dan een normale Mulisch, zie je wel zijn hand. Af en toe gaat hij dieper op vraagstukken in.

Al met al een prima leesbaar boek, alleen wordt het nergens echt bijzonder en ik mis daarnaast ook de typische filosofie van Mulisch. Dat is wat hem voor mij interessant maakt. Wel ruim voldoende, 3.5*.

"Overal was het al dag, maar hier was het nacht, neen, meer dan nacht."

Het boek was in het begin een beetje in een inkomer. Maar toen ik eenmaal vertrouwd was geraakt met de schrijfstijl vond ik het toch wel prettig lezen. Eigenlijk deed het me een beetje denken aan jeugdliteratuur - lekker simpel – maar dan met erg veel vergelijkingen en soms een paar moeilijke woorden en wat latijn tussen door. Het leest in ieder geval prettig weg, ik las het in 6 dagen uit. Ook de korte hoofdstukken en de indeling in meerdere episodes zorgen ervoor dat je vlot door het boek komt.

De gebeurtenis die het meeste indruk op mij heeft gemaakt is als Anton aan het eind van het boek in 1981 tijdens een demonstratie hoort dat de beuren het lijk voor hun huis hebben gelegd omdat er in het andere huis Joden zaten, en dat hij zich dan realiseert dat het leven van die Joden is gered ten koste van zijn ouders en broer.

Het was wel een aardig verhaal al vond ik dat het compleet is gebaseerd op toevalligheden. Anton ontmoet toevallig mevrouw Beumer, Fake Ploeg staat toevallig vlak voor zijn deur, zijn eerste vrouw lijkt toevallig op de vrouw in de cel, hij hoort toevallig iemand praten over de aanslag tijdens een begrafenis… noem het maar op. Dat was toch een beetje een misser, hoewel het misschien mooie symboliek is voor de speling van het lot is het niet realistisch.

Ik kan dit boek van harte aanbevelen. Vooral voor je leeslijst is het een goede keuze want er is veel over te vinden.

Destijds met veel tegenzin verplicht gelezen voor mijn literatuurlijst op school

30 jaar later in een paar avonden uitgelezen. Wat een prachtboek! Mooie sfeerbeschrijving van de diverse periodes in het verhaal van Anton Steenwijk.

Wat ik ook mooi vind is dat duidelijk gemaakt wordt dat het leven niet zwart-wit is.

Wat een prachtig boek is dit!
Geeft helemaal aan hoe het leven samenhangt van toevalligheden. Ontluisterend voor de controle freaks onder ons.

Een mooi boek, nu eens zonder geleuter over Etrusken, DNA en dialectische kardinaals. Het begin (de aanslag) is spannend verteld, daarna legt Mulisch op boeiende wijze de morele dubbelzinnigheid van bijna alle oorlogs- en verzetshandelingen bloot.

Ik denk het beste boek van Mulisch. Geen overdreven snobistisch gedoe, maar gewoon een goed verhaal. Waarover ook nog meer dan voldoende te vertellen is. Wie is waarvoor verantwoordelijk in een oorlog? Kun je je verleden achter je laten? En zo door. Zie ook deze bespreking De aanslag recensie - boekverslag en analyse roman Harry Mulisch - rodemuur.nl

Ik was heel nieuwsgierig naar dit boek, dat naar verluid het meest populaire boek is onder middelbare scholieren. Het kwam uit nadat ik zelf al van de middelbare school was, vandaar.

Begin en eind van het boek zijn drama van het hoogste nivo. Het stuk ertussenin zijn beschouwingen over moraal in oorlogstijd, goed en fout als kwestie van leven en dood. De spanningsboog verslapt hier, wat natuurlijk aan het onderwerp ligt. Maar voor een deel ook te wijten is aan de houding van de hoofdpersoon die in principe geen partij wil kiezen.

Maar blij, dat ik dit boek eindelijk gelezen heb, het is veel mooier dan archibald strohalm, dat ik indertijd voor mijn lijst had gekozen.

Volgens mij is Tim Krabbé's Het gouden ei het meest gelezen boek onder middelbare scholieren. Jeroen Dera heeft hier onderzoek naar gedaan - ook naar de populariteit, waardering etc.

Ik vond persoonlijk het boek een beetje tegenvallen, ik had er na het lezen van de eerste episode meer van verwacht. Ik vond dat het na de eerste episode langdradig werd en dat er niet zo veel meer gebeurde. Ik had er minder dialoog in verwacht en een andere houding van Anton, ik denk dat zijn iets wat onverschilligheid het voor mij een beetje saai maakte. Ik vond het wel mooi dat hij op het einde van het verhaal wist hoe de avond was verlopen.

Dit boek heb ik ruim twintig jaar gemeden, omdat het altijd op de literatuurlijstjes van de middelbare school stond. Het voelde aan als iets wat ze me op wilden dringen. Elk jaar wist ik het te omzeilen. Als we de keuze hadden tussen twee boeken, koos ik het andere. Vreemd genoeg werd ik later liefhebber van de andere boeken van Harry Mulisch. Dus moest deze er alsnog aan geloven.

Het centrale incident wordt verteld vanuit de beleving van een tiener tijdens de Tweede Wereldoorlog. De rest van z’n leven is Anton bezig met verwerken, reconstrueren en uiteindelijk begrijpen wat er gebeurd is. De schuldvraag staat daarbij centraal. De rol van het toeval wordt gesymboliseerd door de dobbelsteen.

De volgende episodes zijn geplaatst tijdens cruciale fases van de Koude Oorlog: Korea, Vietnam en de betogingen tegen atoomwapens in de jaren ‘80. Er wordt veel over internationale politiek gediscussieerd. Anton noemt zichzelf geen communist, maar een anti-anticommunist. Hij is tegen dogmatisme, maar ook tegen een paranoïde heksenjacht.

Achteraf gezien was die plaats op die leeslijstjes dan toch terecht.

Hoe leven wij? Met onze rug naar het verleden, gericht op de toekomst? Harry Mulisch weet dat dit beeld, hoezeer ook cultureel geaccepteerd, op onzin berust. Wij blikken immers willens nillens het verleden in, de toekomst – immer ongewis – de rug toegekeerd.

Schuld? Onschuld? Het blijken nauwelijks hanteerbare begrippen doorheen ‘De aanslag’, een roman die een morele verkenning vormt van de concepten misdaad en straf in een ronduit gruwelijke oorlogscontext. Wie heeft recht op clementie, wie moet boeten, wie bepaalt die strafmaat, en aan wie is het om die straf op te leggen?

Vakkundig fileert Mulisch een kluwen aan perspectieven tot heldere psychologie. Paradoxaal genoeg lijden diegenen die aan de “juiste” kant leken te staan nog het meest onder hun daden. En, hoe kan het ook anders: de mens blijkt finaal de meest onbarmhartige scherprechter wanneer hij zichzelf in de weegschaal legt. Om maar te zeggen, Mulisch zweert kinderachtig zwart-witdenken af om het spectrum der grijstinten te verkennen. Ook wie goed meent te zijn, draagt namelijk het slechte in zich, en vice versa. Dat klinkt belegen, maar in de context van een boek waarin nazi's en verzetslui tegenover elkaar worden geplaatst, is de denkoefening absoluut relevant.

Weliswaar bevat deze Mulisch geen tomeloze filosofie, maar ‘De aanslag’ serveert wel degelijk parelend proza met een behendig georganiseerd narratief dat zich schitterend afkapselt in de tijd, een gegeven waaraan de auteur de persoonlijke evolutie van protagonist Anton Steenwijk virtuoos ophangt. De lezer/luisteraar – want Edwin de Vries heeft de roman schitterend ingesproken – voelt het personage groeien, en tegelijk star blijven in de tijd. Doch uiteindelijk moet Steenwijk zijn verleden onder ogen komen, hoe zwaar het hem ook valt. Het slot, waar het hele boek naar toe werkt, ontgoochelt overigens niet: Mulisch rondt de oefening spitsvondig en ontroerend af. De hagedissen, verdomd!

Erg genoten dus van deze roman, zij het dat Mulisch’ intellectueel uitdagender werk geschreven heeft…

3,5*

Bij herlezing enorm tegengevallen. De stijl is simplistisch en voor mij niet echt literair. In eerdere berichten is al gesproken over de toevalligheden die gebeuren in het verhaal. Zelf ging ik me storen aan de vele vergelijkingen waar Mulisch mee strooit. Mijn beoordeling gaat van een 4 naar een 3.

Helemaal gelezen, dit boek. Ik zeg het gewoon maar eerlijk, daarbij het risico lopend dat ik als 'dom' overkom: ik kon het verhaal niet goed volgen! Ik heb het gevoel dat allerlei dingen me zijn ontgaan bij het lezen van dit boek. Toch 3,5 sterren vanwege positieve dingen die ik wel oppik.