Die Verwandlung - Franz Kafka (1915)

Sterk boek inderdaad. Minder beklemmend, maar tegelijkertijd wat absurdistischer en luchtiger dan Der Prozess of Das Schloss.

Had er een 4,0* voor staan, maar verander het bij nader inzien in 4,5*, omdat dit bizarre verhaal(tje) toch wel een indruk heeft achtergelaten. Het kan niet tippen aan Der Prozess of Das Schloss, maar het is wel zeer sterk.

Leuk als introductie in het werk van Kafka, omdat het wel in typische Kafka stijl, met al zijn elementen, geschreven is.

Prachtig naargeestig, droevig, interessant en ontroerend verhaal van Kafka.
Mijn eerst Kafka, en het leek me handig met een dun werk van hem te beginnen (aangezien ik het wel in het Duits lezen wilde),en ook met een hoog gemiddelde. Brief an den Vater is nergens te vinden, dus dan deze maar.
Vanaf zin één zit je in een absurd en geweldig verhaal. Die eerste zin is overigens prachtig, met vele 2e naamvallen, dus zeer goed gebruik van de mogelijkheden van de Duitse taal. Verder vond ik, op een enkele zin na, het Duits niet heel bijzonder.
Maar Kafka moet het hier dan ook vooral van de inhoud hebben. Wat me vooral opviel was dat alle personen zo passief en lijdzaam zijn. Gregor verandert in een insect, en in plaats dat iedereen bang wordt, of wat dan ook, accepteert iedereen het maar en proberen het er maar mee te doen
Ook op emotioneel vlak scoort Kafka hier. Vooral als Gregor als insect wordt geslagen door zijn vader, of als er over hem wordt gepraat, of als hij op sterven ligt.
Een zeer droevig en naar verhaal, en het einde was dan ook redelijk verrassend. Uiteindelijk is iedereen beter af met Gregors heengaan, en zijn ze alle ook gelukkig, en de toekomst (zusje) is hoopvol.

Deze novelle stond al heel lang op het programma en toen ik het boekje laatst opeens voor mijn neus kreeg, moest het eindelijk aan geloven. Ik trof een Kafka die toegankelijker en minder beklemmend was dan zijn beroemde werken 'Het Proces' en 'Het Slot', maar daardoor niet minder interessant.

Het verhaal is uitermate simpel, maar erg sterk uitgewerkt. De jonge Gregor wordt op een dag wakker als insect in zijn ouderlijk huis. Alleen de eerste scene waarin hij erachter komt wat er gebeurd is werkelijk fenomenaal geschreven. Hierna volgt de onvermijdelijke ontdekking van zijn gedaanteverwisseling en begint de meer inhoudelijke kant van het verhaal.

Ook in dit boek gaat Kafka weer op zoek naar het effect van de omgeving op de menselijke geest, al moet 'menselijke' hier wel tussen aanhalingstekens worden gezet. Interessant in dit verhaal -iets wat minder naar voren komt in bijvoorbeeld het Proces- is het effect dat het individu op zijn omgeving heeft. Hierdoor ontstaat een interessant spel tussen Gregor en zijn familie, een spel waarin allerhande gevoelens als eenzaamheid, angst, liefde en schaamte sterk worden uitgewerkt en dat in slechts 90 pagina's!

Eerste kennismaking met 'Kafka' omdat dit het enigste boek is bij mijn bibliotheek die ze van de beste Duitser hebben althans in de Nederlandse vertaling.

Geen idee waar het boek over zou gaan al had ik het idee dat er iemand een metamarphose zou ondergaan.
Nooit gedacht dat een boek over een man die op een nacht veranderd in een mestkever of iets dergelijks mij zo goed zou vermaken.
En dat komt er omdat het erg goed geschreven is en heb het met plezier in een ruk uitgelezen.

Ik leefde Gregor mee en had vooral medelijden met het hem en dat vind ik sowieso knap met zo'n absurd gegeven. Mooi om te zien hoe de familie ermee om gaat en dat het ze eigenlijk stukken beter afgaat sinds Gregor veranderd is.

Kafka heeft zich duidelijk geamuseerd met het bestuderen van kevers. De schitterende details over de nieuwe gedaante van Gregor (voelsprieten, kleefstof...) zijn dan ook subliem beschreven. Eigenlijk is het hele basisidee een gestoorde en geniale vondst tegelijk. Vooral bij het begin van het boek lag ik dan ook meermaals hartelijk te lachen, ook al zou ik me niet graag in de situatie van Gregor bevinden. Daarna dreigde het verhaal regelmatig een beetje in te zakken voor mij, maar dan kwam er net weer zo'n schitterende zin, observatie of detail voorbij, dat ik weer even met een brede grijns verder kon lezen. Geen meesterwerk, maar gewoon een heel speciaal, origineel en uitstekend bedacht verhaal.

Bij deze eerste kennismaking met Kafka laat hij me meteen zijn eigenzinnige stijl ervaren. Zeer absurdistisch en, hoewel enigszins menselijk, zeer mens-vervreemdend. Of hoe de bureaucratie en het streven naar de sociale maatstaf de bovenhand krijgen op naastenliefde en mededogen.
Zijn heerlijk vlotte en treffende pen hebben in een sneltempo doorheen dit novelletje geloods, maar desondanks miste ik een beetje een directe feeling en betrokkenheid met het verhaal. Dit is misschien wel te wijten aan het absurdistische concept.

Hoedanook ben ik verkocht voor de stijl en verdoken thematiek die hij zich eigen maakt; op naar zijn omvangrijkere werken, hopelijk kunnen die me wel volledig opslokken.

Briljante novelle, die de vervreemding van het individu tegenover zijn omgeving verbeeldt. Ik had een moeilijk werk verwacht, maar ik kreeg een zeer vermakelijk absurdistisch werk.

Ik vond het boek zwaar tegenvallen, voor 'de grote' Kafka's 'beste boek'. Misschien met te hoge verwachting eraan begonnen...
Het wist me niet te pakken. Misschien was de vertaling matig, maar de zinnen liepen vaak niet lekker, het taal- en kadans-/ritmegevoel en is duidelijk niet Nederlands. Leuke beeldspraak met parasiteren, maar als je het mij vraagt is dat een uit de hand gelopen, te groot uitgewerkt idee'tje van de schrijver.



Kan het boekje nergens kopen..?

In een prachtige stijl geschreven boek waarbij de gedaanteverwisseling direct geloofwaardig is.
Het is humoristisch en zelfs zo nu en dan spannend.

Toch een tegenvaller.

Ik had ergens gehoopt dat Kafka dit verhaal op jonge leeftijd geschreven zou hebben, als een speels maar niet al te serieus uitgewerkt gedachte-experiment. Het zou de beperkte uitwerking van een interessant uitgangspunt verklaren. De mogelijkheden die het gegeven biedt, worden door Kafka eigenlijk beperkt door de muren van Gregors thuis; de daadwerkelijke gevolgen van de gedaanteverwisseling worden slechts met betrekking tot familieverhoudingen uitgewerkt.

De manier waarop zijn zus de eetbehoeften van Gregor aftast is mooi gevonden, en de langzame kanteling van de solidaire, betrokken houding van de familie naar een verwijdering van die familieverantwoordelijkheid, is er een die geduldig en kundig vormgegeven wordt. Maar het is er ook slechts één. Wat zou er gebeuren als Gregor het huis zou verlaten? Hoe zou de rest van de wereld op hem reageren, en hoe hij op hen? Zou hij zich verwant voelen met andere insecten, of dieren in het algemeen? Welke deuren worden door zijn lichamelijke transformatie geopend, zou hij de buitenlucht opzoeken?

Ik vind dat Kafka zich teveel beperkt tot de psychologie van en dynamiek binnen de familie om van een interessante uitwerking van het gedachte-experiment te kunnen spreken. Wat rest is een beetje die meanderende zinsbouw die ik als typisch oud en typisch Duits ben gaan beschouwen. Het loopt allemaal wel maar het constante uitbouwen van hoofdzinnen met bijzinnen levert in deze vertaling nogal wat tangconstructies op. Niet mijn smaak. Door dat taalgebruik kan ik wel heen bijten maar ik hoop toch echt dat Het Proces wat creatieve uitwerking betreft meer de breedte/diepte opzoekt.

Het is een zeer vermakelijk verhaal, dat je in een uur uitleest. Ik was iets te laat begonnen en het was eigenlijk al bedtijd, maar ik werd er helemaal in meegesleept en kon niet stoppen met lezen. De vertaling van Gerda Meijerink en Willem van den Toorn draagt daar zeker aan bij.

De gedaanteverwisseling – Franz Kafka | Lalagè leest - lalageleest.wordpress.com

Persoonlijk vond ik Die Verwandlung wat tegenvallen. Het enige wat ik als positief ervoer, was de verstandhouding tussen Gregor en zijn familie en hoe uiteindelijk zelfs zijn lieve zus hem als niets meer dan een smerig insect zag. Erg triest. Net als de realisatie die ik ondervond, dat uiteindelijk zelfs Gregors jongere zus hem alleen als insect tolereerde, om haar grootmoediger over te laten komen tegenover haar ouders. Althans, zo interpreteerde ik het.

Waarom deze novelle mij niet pakte, vind ik moeilijk te beschrijven. Ik vond het heel eerlijk gezegd droog en saai beschreven. Kafka schrijft over Gregors gedaanteverwisseling alsof Gregor een cracker met kaas aan het eten was. Deze zakelijke manier van schrijven doet me -tot dusver- niks. Ik moest denken aan de romancyclus 'Het bureau', waarbij een karige schrijfstijl eveneens door liefhebbers als een pluspunt wordt beschouwd. Ook die boeken heb ik besloten te laten liggen, onder andere vanwege de gortdroge manier van schrijven.

Thuis heb ik echter een mooie bundel van Kafka's werk liggen, dus daar ga ik later dit jaar zeker nog in duiken! Wie weet is Kafka een 'acquired taste', en ontdek ik in de toekomst meer van wat ik momenteel niet zie in zijn stijl.

Gregor Samsa en mevrouw Klein

Zo begint het (wat mij betreft geweldige) prentenboek 'Een heel lief konijn' van Imme Dros en Jaap Lamberton. (Imme Dros schreef de tekst en Jaap Lamberton maakte de illustraties, waarvoor ze de Woutertje Pieterse Prijs ontvingen - Jaap Lamberton helaas postuum.)
Toen ik 'De gedaanteverwisseling' van Franz Kafka las - in de vertaling van Willem van Toorn - moest ik regelmatig aan 'Een heel lief konijn' denken. Direct al bij de eerste zin. De twee boeken hebben nog veel meer parallellen. Ze hebben een vergelijkbare opzet: de protagonist ondergaat een onvrijwillige gedaanteverwisseling, waardoor haar/zijn relatie tot haar/zichzelf en de buitenwereld wordt geproblematiseerd. Waar Sama echter in één keer transformeert, verloopt mevrouw Kleins transformatie wat geleidelijker: eerst ontdekt ze haar staart en later beginnen haar oren te groeien.
Mevrouw Klein begint door haar verandering anders naar de wereld te kijken: konijneriger. Ze schaamt zich tegenover haar omgeving - tussen de regels door proeft de lezer da ze zich in een zeer burgerlijk milieu begeeft. Tussen de regels door stelt het boek ook de impliciete vraag of mevrouw Kleins blik eigenlijk niet altijd al heel konijnerig is geweest: heeft mevrouw Klein eigenlijk niet altijd al als opgejaagd wild geleefd, ook al voordat ze een konijn werd?
Het (ietwat idiote) onderscheid tussen mens en dier wordt vaker in het prentenboek bevraagd. Zo wordt mevrouw Klein bij de dokter naar de dierenarts verwezen en bij de dierenarts verwijzen ze haar weer terug. Ten einde raad bezoekt Klein de psychiater. Die meent dat de oren en de staart maar een idee zijn. Die zitten tussen haar oren. (Die grap komt overigens niet uit het boek - een gemiste kans eigenlijk.)
Net zoals in 'De gedaanteverwisseling' komt de familie er slecht vanaf. Als mevrouw Klein haar probleem aan haar kinderen uit de doeken doet, bekommeren die zich geen moment om hun moeder, maar denken ze meteen aan zichzelf: "Zou dat erfelijk zijn? Kunnen wij dat ook krijgen? Wat erg!"
Kafka overwoog zijn verhaal in de bundel 'Straffen' op te nemen. Dit heeft hij uiteindelijk niet gedaan, en wat mij betreft is dat terecht, want ik zou eigenlijk niet weten waarom het daar op zijn plaats zou zijn. In 'Een heel lief konijn' is dat element met betrekking tot straf daarentegen wel aanwezig. Als mevrouw Klein met haar probleem naar haar moeder gaat, zegt die namelijk: "Dat komt er nou van! Je wou nooit naar me luisteren." Jaap Lamberton heeft de moeder overigens met een kruisje afgebeeld, waarmee hij dus iets religieus suggereert. Sowieso vertellen de illustraties een heel eigen verhaal naast de tekst, zoals dat moet in een goed prentenboek. Zo heeft Lamberton alle menselijke figuren dierlijke trekjes gegeven. Dit zou dus kunnen betekenen dat mevrouw Klein altijd al een konijn is geweest - alle mensen zijn immers dieren - en dat er dus in wezen helemaal geen uiterlijke verandering heeft plaatsgevonden, maar alleen een innerlijke: mevrouw Klein heeft dan iets ontdekt bij of in haarzelf wat ze nog niet eerder had opgemerkt. Door deze ontdekking vervreemdt ze van zichzelf en van haar omgeving.
De enige van wie ze niet vervreemdt en die niet van haar vervreemdt, is meneer Klein. Als mevrouw Klein naar hem gaat met haar probleem, vindt ze zichzelf en haar man terug. Daarmee eindigt 'Een heel lief konijn' aanzienlijk positiever dan 'De gedaanteverwisseling'. (Alhoewel: het boek suggereert eigenlijk ook een soort dood. Of beter gezegd: een nieuw leven.)

Eigenlijk is 'De gedaanteverwisseling' welbeschouwd een dieptreurig verhaal. Toch leest het niet zo: Kafka's schrijfstijl, die in dit boek overigens opvallend vlot is, voorziet het verhaal van een prettige luchtigheid en humor, al schuurt de humor wel van het cynisme. Iedereen, behalve Gregor, is ontzettend egoïstisch en handelt enkel en alleen uit eigenbelang.
Het boek stelt zo ongeveer dezelfde vragen als 'Een heel lief konijn': vragen over mens-zijn, vragen over menselijkheid, vragen over (familiaire) verhoudingen, et cetera. Een passage die ik wel opvallend vond, is het stuk waarin Gregor diep geraakt wordt door het vioolspel van zijn zus Grete. Daarin lijkt Gregor, het "ondier", een soort antropologische vraag te stellen:
Een onderwerp dat in 'Een heel lief konijn' niet aan bod komt, maar wel in 'De gedaanteverwisseling' een grote rol speelt, is "communicatie" - sorry voor het lelijke woord. Waar mevrouw Klein wel in staat is om met taal te communiceren, kan Gregor in zijn nieuwe toestand niet meer spreken. Dit maakt wel dat Gregor zich des te bewuster is van zijn uiterlijk en zijn uitstraling: de "non-verbale communicatie" - een nog lelijkere term, sorry. Eigenlijk ontdekt Gregor dat een nieuw lichaam automatisch een andere lichaamstaal spreekt.
Gregors relatie met zijn lichaam is een prachtig aspect van het boek en dat toont de meesterschap van de auteur. De eerste alinea van dit boek behoort ongetwijfeld tot één van de beste passages die ik tot nu toe gelezen heb. Briljant geschreven, vind ik! Ook de stukken waarin Gregor controle probeert te krijgen over zijn nieuwe lichaam zijn fantastisch. Zo knap dat Kafka zo'n vrij absurd gegeven geheel ongeforceerd en bijna vanzelfsprekend weet op te schrijven.
De gedaanteverwisseling van Gregor drijft de menselijke verhoudingen in en rond het gezin op de spits en legt deze bloot. De familie vervreemdt zodanig van Gregor dat ze hem verwaarlozen en hem als een last gaan zien. (Dit zie je overigens ook wel voorkomen bij families met een ernstig zieke.) Zo takelt de arme Gregor steeds verder af. En als de familie uiteindelijk zelfs weigert Gregor bij zijn naam te noemen, sterft deze een hartverscheurende dood. Wat daarna nog volgt, is een uitermate cynisch, zogenaamd positief, einde dat hoogst onbevredigend is en haast ongemakkelijk is om te lezen. Kortom: geweldig.

Als je 'De gedaanteverwisseling' met 'Een heel lief konijn' vergelijkt, vraag je je wel af of het beter met Gregor was afgelopen als hij in een konijn was veranderd of als er een meneer Klein in beeld was geweest. Tja.

Schitterend werkje van K. Een horrorverhaal, in de ware betekenis van het woord, dat de lezer niet onberoerd laat, tot het intreurige einde toe.

Bij zijn drie romans kreeg ik maar geen binding met de personages. Dat is hier - mijn eerste korte(re) verhaal van Kafka - wel anders. Vanaf de eerste zinnen werd ik bij de lurven gegrepen. Alles wat ik miste in zijn romans, was hier volop aanwezig. Ik werd voor het eerst bij het lezen van Kafka echt geraakt door het verhaal. Het is droevig, ontroerend, beklemmend en daardoor onvergetelijk. Ga zeker meer van zijn kortere werk lezen, want dat bevalt me blijkbaar stukken beter dan zijn langere verhalen.