Die Verwandlung - Franz Kafka (1915)
Alternatieve titels: De Metamorfose | De Gedaanteverwisseling | De Gedaanteverandering
Duits
Psychologisch / Ideeƫnliteratuur
73 pagina's
Eerste druk: Kurt Wolff Verlag,
Leipzig (Duitsland)
De jonge zakenman Gregor Samsa woont bij zijn ouders en jongere zus en onderhoudt deze. Op een morgen ontdekt hij na het wakker worden dat hij een transformatie heeft ondergaan en dat hij nu meer weg heeft van een insect dan van een mens. Dit stelt Gregor voor de nodige vragen. Hoe moet hij nu de wereld tegemoet treden, en hoe kan hij zich nu op zijn werk vertonen? Gregor ondervindt echter langzaamaan dat met zijn gedaante ook zijn mogelijkheden en interesses zijn veranderd…
- nummer 204 in de top 250
Het verhaal is uitermate simpel, maar erg sterk uitgewerkt. De jonge Gregor wordt op een dag wakker als insect in zijn ouderlijk huis. Alleen de eerste scene waarin hij erachter komt wat er gebeurd is werkelijk fenomenaal geschreven. Hierna volgt de onvermijdelijke ontdekking van zijn gedaanteverwisseling en begint de meer inhoudelijke kant van het verhaal.
Ook in dit boek gaat Kafka weer op zoek naar het effect van de omgeving op de menselijke geest, al moet 'menselijke' hier wel tussen aanhalingstekens worden gezet. Interessant in dit verhaal -iets wat minder naar voren komt in bijvoorbeeld het Proces- is het effect dat het individu op zijn omgeving heeft. Hierdoor ontstaat een interessant spel tussen Gregor en zijn familie, een spel waarin allerhande gevoelens als eenzaamheid, angst, liefde en schaamte sterk worden uitgewerkt en dat in slechts 90 pagina's!
Dit indringende 'aftakelingsdrama' deed me overigens denken aan 'Vrijgezel op kamers' van Jan Arends en ook wel aan 'Mijnheer Prochartsjin' van Dostojewski.
Het mooie van het Duitse woord verwandlung is dat het begrippen verwandschap (identiteit etc) en verandering samen brengt. Denk aan verwandschaft. Ook het woordje wand is curieus...iets wat omgekeerd ook een afscheiding tot stand brengt....
Mooi, Wolkenvanger. Verwandlung... impliceert vervelling, verpantsering, vervreemding, die tegelijkertijd eigenlijk ook samen brengt...
Brrrrrr, wat is dit een knap werkje... Ik las het toevallig vlak na De dood in Venetië van Thomas Mann. Merkwaardig dat twee romans die zo (relatief) dicht bij elkaar staan in tijd en ruimte, zó onzeglijk ver uit elkaar kunnen liggen kwa stijl en sfeer... en toch allebei tot de absolute top van de wereldliteratuur behoren!
Een willekeurig citaat, ergens middenin het verhaal:
"Misschien speelde ook de dweepziekte van meisjes van haar leeftijd een rol, die bij elke gelegenheid bevrediging zoekt en waardoor Grete er nu toe werd verleid Gregors situatie nog afschuwelijker te willen maken, om vervolgens nog meer dan tot nu toe voor hem te kunnen betekenen. Want in een kamer waarin Gregor helemaal alleen de kale muren beheerste, zou waarschijnlijk niemand behalve Grete ooit naar binnen durven gaan."
Gewoonweg mees-ter-lijk...
Dat laatste dacht ik ook na het uitlezen van Die Verwandlung: door het 'verdwijnen' van Gregor is de familie er uiteindelijk alleen maar gelukkiger op geworden. In wezen moest hij zich dus opofferen (ongewild, dat wel) om er op die manier voor te zorgen dat zijn familie een beter bestaan op kon bouwen.
Wetende dat dit een vrij lang geleden geplaatste reactie is, reageer ik hier toch op. Dat doe ik omdat ik het boek ook op deze manier gelezen heb.
Sterker nog: mijn mening is dat de metamorfose van Gregor een straf is voor zijn schuld aan de familiesituatie. Met zijn dood is er een tweede metamorfose, namelijk die van de familie als geheel en elk individu binnen de familie.
Kafka kan op vele manieren gelezen worden en dat maakt hem razend interessant. Discussie over zijn thema's lijkt mij dan ook zeer nuttig.
Geen idee waar het boek over zou gaan al had ik het idee dat er iemand een metamarphose zou ondergaan.
Nooit gedacht dat een boek over een man die op een nacht veranderd in een mestkever of iets dergelijks mij zo goed zou vermaken.
En dat komt er omdat het erg goed geschreven is en heb het met plezier in een ruk uitgelezen.
Ik leefde Gregor mee en had vooral medelijden met het hem en dat vind ik sowieso knap met zo'n absurd gegeven. Mooi om te zien hoe de familie ermee om gaat en dat het ze eigenlijk stukken beter afgaat sinds Gregor veranderd is.
Zijn heerlijk vlotte en treffende pen hebben in een sneltempo doorheen dit novelletje geloods, maar desondanks miste ik een beetje een directe feeling en betrokkenheid met het verhaal. Dit is misschien wel te wijten aan het absurdistische concept.
Hoedanook ben ik verkocht voor de stijl en verdoken thematiek die hij zich eigen maakt; op naar zijn omvangrijkere werken, hopelijk kunnen die me wel volledig opslokken.
Als je meer van zijn vervreemdende stijl (waarom hij écht bekendstaat) wil lezen dan is DER PROZESS natuurlijk de eerstvolgende logische stap, maar geloof me, ook daar vind je geen directe emotionele binding. Als je dat wel wilt, zou ik eerder DER VERSCHOLLENE aanraden, een verhaal dat ik zeer snel las en het enige lange werk van hem dat mij echt opslokte. Dat effect had het korte verhaal IN DER STRAFKOLONIE ook op mij, maar hier wel gecombineerd met een bizar en scherp uitgangspunt (DER VERSCHOLLENE is voor Kafka heel toegankelijk en 'normaal').
Bedankt wellicht komt het aan op het aanbod van de bib welke als eerste zal volgen, maar ze komen sowieso allen nog aan de beurt.
Alleen de serie-titel, namelijk 'Verboden boeken', ontgaat me even, dat zal wel vooral prikkelend bedoeld zijn.
Zijn boeken die ooit ergens verboden zijn. Zat geloof ik in een bijlage erbij waar en hoe.
4*
Pa, ma en zus waren eerst mestkevers die parasiteerden op de zich uit de naad werkende Gregor, Gregor wordt een mestkever, met als gevolg dat de rest van het gezin nu aan de bak moet
Originele interpretatie
Sowieso een ideaal boek voor verdere discussie; daarnaast erg goed geschreven met een tijdloze mise-en-scene. Niet vreemd dat het zo hoog staat aangeschreven in de wereldliteratuur.
Zijn boeken die ooit ergens verboden zijn. Zat geloof ik in een bijlage erbij waar en hoe.
Inderdaad, de bijsluiter biedt uitsluitsel:
Metamorphosis | VICE News | VICE
Nieuws: Murakami bewerkt en publiceert De Gedaanteverwisseling van Kafka - Tzum literair weblog
Het wist me niet te pakken. Misschien was de vertaling matig, maar de zinnen liepen vaak niet lekker, het taal- en kadans-/ritmegevoel en is duidelijk niet Nederlands. Leuke beeldspraak met parasiteren, maar als je het mij vraagt is dat een uit de hand gelopen, te groot uitgewerkt idee'tje van de schrijver.
In de strafkolonie vond ik wel meeslepend en bekoorde me een pak beter dan dit boekje, jammer.
Kan het boekje nergens kopen..?
Ik vond het boek zwaar tegenvallen, voor 'de grote' Kafka's 'beste boek'.
Het proces wordt toch eerder gezien als het beste boek van de grote Kafka, zie bijvoorbeeld deze lijst.
Het "niet lekker lopen" waarover vijfhonderd het heeft, is volgens mij niet alleen een gevolg van de vertaling, maar ook van de typische taal van Kafka zelf: de meeste van zijn verhalen (De Gedaanteverwisseling, Het Proces, Het Slot, ...) zijn verschrikkelijke nachtmerries waar je gek van wordt, maar juist daarom zo sterk...
Inderdaad, het is aanpoten. En het schiet maar niet op (ook Het Proces). Maar ik zal doorgaan tot het bittere eind.