Stilte is een luxe die we ons niet kunnen veroorloven
Auteur María Sánchez citeert met deze zin een andere vrouw: Chimamanda Ngozi Adichie. Sánchez is het roerend mee haar eens. Dat blijkt ook uit haar boek ‘Land of Women’. Literatuur hoeft volgens veearts en auteur Sánchez de plattelandsvrouwen niet te redden, ze hebben literatuur nodig om voor hen te spreken. Vooral voor hen die een stem hebben maar denken het niet waard te zijn gehoord te worden.
Wat als veeteelt en landbouw in ons denken niet meetellen? Wat betekent dat voor de vrouwen die er wonen? Deze zijn dubbel gediscrimineerd, stelt Sánchez; vanwege hun sekse, eveneens om waar ze wonen en werken. Buiten de gebieden is men er niet mee bezig, worden geen vragen gesteld.
En dat in een tijd waar we gehypnotiseerd zijn door ‘eco’ en ‘organisch’. Alsof alles wat groot en nieuw(s) is in de stad gebeurd.
Er is niet éen type plattelandsvrouw, er zijn er velen; het is niet zo dat zij niets te zeggen hebben, er zijn veel
ideeën
De stem waarmee María Sánchez schrijft, is toegankelijk, precies en duidelijk. Volgens de noot van de Engelse vertaler heeft het niet het ‘gepolijste’ zoals gebruikelijk in Spaanse non-fictie.
Voor mij als lezer is het niet vanzelfsprekend om in een andere taal te lezen, een vertaling van een vertaling nog wel en anders dus dan Nederlands. Het is daarom enerzijds fijn dat Sánchez zo toegankelijk schrijft, anderzijds is het niet vreemd dat ik me al lezend blijf realiseren hoe belangrijk nuances in taal zijn en het verschil kunnen maken. Sánchez schrijft in deze zin eveneens over het verschil in gebruik van het Spaans op het land of in de stad, hoe landelijke Spaanse woorden verdwijnen. Hoe belangrijk het ‘verstaan’ van de landelijke taal is wordt duidelijk wanneer Sánchez bijvoorbeeld over haar grootmoeder schrijft, wiens scholing bestond uit vier dagen op een school voor ongeletterden. Na deze vier dagen was zij thuis nodig voor het werk dat gedaan moest worden.
Dat is nog niet zo lang geleden, Sánchez zelf is begin dertig. Hoewel zij als eerste vrouw in haar familie als veearts werkt, zijn veel jonge mensen vertrokken op zoek naar een andere, betere toekomst in de stad.
Net zoals Sánchez niet wil dat de stem van de vrouwen verloren gaat, wil zij dat dit niet gebeurt met de taal van het land.
Sol1 heeft al veel over de inhoud van dit boek geschreven, wat kan ik nog toevoegen? Om te beginnen nodigt het werk van Sánchez uit tot (zelf)reflectie. Ook al wil zij met name de stem van de vrouwen op het Spaanse platteland laten horen, waarbij het belangrijk is dat dit gebeurt door iemand die is opgegroeid en werkt in deze omgeving, zoals zij zelf; toch zijn er paralellen te trekken naar de wereld buiten Spanje. De thema’s in ‘Land van vrouwen’ zijn universeel en actueel: onder andere ecologie, feminisme, de positie van mannen en vrouwen in veeteelt, akkerbouw of visserij. Misbruik van op het land werkende
migranten.
Ik nam eens een kijkje op de site van het CBS, de cijfers komen overeen met die van Sánchez. Met zicht op de Spaanse vissersbootjes, de olijfbomen op de berg achter mij waar ik pas donkere varkens zag rennen, vroeg ik aan de ontbijttafel aan mijn geliefde: “Hoeveel vrouwen denk jij dat er in Nederland werkzaam zijn op het platteland?” Prompt noemde hij hetzelfde cijfer dat Sánchez voor het eerst hoorde en waarbij ze dacht, dat kan niet kloppen. De woorden van mijn geliefde werden gevolgd door: “Maar het zijn mannenberoepen…”
Dat gaf aanleiding tot praten over onze moeders, over hoe ze werkten, hoe ze het ‘erbij’ deden, naast het huishouden, het zorgen voor de vele te voeden monden. Onze vaders deden weinig tot niets in huis want zij hadden gewerkt. Voor mijn schoonmoeder waren dagen van 6 tot 24 uur aan de orde van de dag.
Hoe kun je trots zijn op je wortels als je enige manier om ermee om te gaan is: vertrekken. Hoe kun je je omgeving waarderen en het als de jouwe beschouwen als je bij geboorte al als minderwaardig bent bestempeld?
Wat ‘Land van de vrouwen’ in Spanje teweeg bracht was dat de (voormalige) inwoners van het land, op zoek gingen en gaan naar hun wortels. Zij spreken erover.
Zoals Sánchez terecht schrijft, het boek is onvolledig. Ik had met
Sol1 graag gelezen over haar werk als veearts. Hoe zien de mannen en vrouwen van het land haar? Voor mijzelf zou ik veel meer willen weten over haar Spaanse overgrootmoeders en hun dochters en dochters.
Het liefst zoals in
deze roman die mij rond mijn dertigste zoveel bracht.
Via de vertaler begreep ik dat Sánchez inmiddels een vervolg schreef op ‘Land van de vrouwen’: ‘Almáciga’ (‘Nursery’ of ‘Greenhouse’). In dit boek vervolgt Sánchez haar observaties. Zoals zij zich in ‘Land van vrouwen’ afvroeg: waarom heb ik dit nooit gezien lijkt Almáciga’ mij een boek om naar uit te kijken. Want stilte is in dit geval inderdaad een luxe die we ons niet kunnen veroorloven.