Der Antichrist: Fluch auf das Christenthum - Friedrich Nietzsche (1895)

Uiterst scherpe aanklacht tegen het christendom... Met als
hoogtepunt/dieptepunt de opgenomen wet tegen het christendom.
Toch is het vooral Nietzsches prachtig taalgebruik dat weet
te bekoren.

Het boek zou aanvankelijk verschijnen in 1888. Nietzsche dacht
dat hij hiermee zo'n opschudding zou veroorzaken dat men de
datering zou veranderen. Men zou spreken van X jaar na de
verschijning van het boek i.p.v. X jaar na Christus.
Het boek verscheen echter post mortem.

Wat een grootheidswaanzin.



Plot trouwens wat geobjectiveerd.

Ik denk niet dat het echt met grootsheidswaanzin te maken
had... Ik denk dat Nietzsche gewoon verwacht had dat mensen
zijn visie over het christendom simpelweg zouden volgen, of op
z'n minst zouden gaan twijfelen aan hun geloof. Hij ondergraaft
het tenslotte bij momenten heel overtuigend.

Daarentegen stelt Nietzsche in het voorwoord zelf dat hij niet
verwacht dat het boek voor mensen van zijn tijd geschreven is.
Ook durfde hij het niet te publiceren, mogelijk uit angst voor de
gevolgen van dit onrustwekkend boek. Hij zou daarom eerst een
beeld van de schrijver tonen in z'n autobiografisch Ecce Homo.
Ook dit boek heeft hij nooit weten te verschijnen.

Maar deze hele verwachting, vanuit zijn perspectief al of niet oprecht bezien, dat zijn boek zo'n overweldigende impact zou hebben, duidt toch op een zekere arrogantie? (of, inderdaad, grootheidswaanzin).

Het Christendom werd immers in die tijd (nu nog steeds, daar niet van) gezien als de belangrijkste religie, diep verankerd in (het geloof van) de mens. Om te menen daar met een enkel boek verandering in te brengen, dan overschat je jezelf wel danig. Niet in de laatste plaats zijn eigen overtuiging dat wat hij verteld de absolute waarheid is, zo zeer, dat men 'nog niet klaar is om die waarheid onder ogen te zien'. Zodat hij, wanneer het verworpen wordt of wanneer er felle kritiek geleverd wordt, altijd nog kon roepen dat hij zijn tijd ver vooruit zou zijn en dat hij 'ooit' wel begrepen zou worden.

Een dergelijke houding van hem weerhoudt mij er al van om zijn boek te lezen.

Zonde, want ondanks (of misschien zelfs dankzij) die megalomanie is dit boekje zeer genietbaar. Een stukje nietsontziend retorisch geweld zoals alleen Der Friedrich die uit zijn pen kon krijgen, waar je dus wel van moet houden. Het is het meest toegankelijke werk van de beste man, temeer omdat dit m.i. meer een strategische tirade is dan een genealogische beschouwing, hetgeen kenmerkend is voor de rest van zijn oeuvre.

Der Antichrist is als boek behoorlijk 'catchy' - voor mij was de eerste leesbeurt een echte adrenaline rush - maar voor meer verdiepende betogen die dezelfde materie raken raad ik eerder titels als Jenseits von Gut und Böse en Zur Genealogie der Moral aan.

Maar ookal is dit boek zijn meest toegankelijke, het is toch niet echt een gewoon leesboek, wil je hem echt begrijpen. Er zit veel meer in dan dat je op het eerste gezicht zou zeggen.

Die houding heeft trouwens niets met grootheidswaanzin te maken. Hij had gewoon een enorme hekel aan het christendom en vond dat hij dit kenbaar moest maken en de wereld overtuigen van zijn gelijk (hij was immers filosoof). Alleen realiseerde hij zich dat hij in die tijd, iets ging doen wat eigenlijk tegen alle principes inging. Daarom dat voorwoord.

Dat is natuurlijk zo, wat dat betreft kenmerkt het zich door een verraderlijke oppervlakte. Het stelt wel degelijk rake vragen betreffende moraliteit, het Leven, traditionele waardenpatronen, etc. Echter, nogmaals, kun je deze zaken uitgebreider bestuderen in Jenseits von Gut und Böse en Zur Genealogie der Moral. Hier gebruikt Nietzsche het Christendom als een soort van 'case study' en dikt hij het stilistisch aan met veel rancuneuze spot. Echt filosoferen met de hamer in feite. In iedere hand één.



Nou, niets, niets.... Er moet in ogenschouw genomen worden dat Der Antichrist geschreven is aan het eind van Nietzsches academische carrière waar de beste man hoogstwaarschijnlijk (eufemistisch gezegd) ze niet allemaal meer op een rijtje had. Enige megalomanie was hem al absoluut niet vreemd; vanwege zijn aftakelende gezondheid en chronische kwalen zal dat in de periode waarover we spreken kunnen zijn overgegaan in een beginnende narcistische stoornis.

Nou, je kunt het ook anders bekijken. In zijn jeugdjaren had hij grote plannen met zichzelf en is hij ook erg ver gekomen in de filologie. Hij is gepromoveerd en kon zo professor aan een universiteit worden. Het enige was dat hij te critisch was en de filologie hem gewoon niet lag. Wat ik hiermee wil aangeven is dat hij zijn grote carriere met grootste plannen opzijn heeft gelegd, en die heeft ingewisseld voor een filosofisch 'bestaan'. De periode waarin hij 'Der Antichrist' heeft geschreven is inderdaad die van zijn mentale aftakeling maar als je alle boeken uit de periode bekijk kom je erachter dat hij zichzelf vooral bekritiseerd en daaromheen de hele wereld. Voor mij rede genoeg om te concluderen dat hij het niet om de eer en bekendheid deed. Hij boorde zijn eerdere theoriëen de grond in (iets wat hij trouwens ook al eerder had gedaan).



helemaal mee eens

Dit leest trouwens wel iets lekkerder door dan 'Also Sprach Zarathustra" hoewel ik die nog steeds iets beter vind

Uitermate vermakelijk, soms inspirerend, altijd aanzettend tot nadenken, maar niet altijd even sterk voor 4,5 of 5 sterren. Nietzsche komt met veel argumenten tegen het Christendom, voornamelijk theoriën, denkwijzen over hoe de Kerk en de priesters macht willen behouden, en daarvoor zorgen. Hij valt hiermee een beetje snel het verhaal binnen, ik miste een inleiding waarom zij dat willen of doen. Hij veronderstelt impliciet dat het zo is. Eveneens is er niet altijd een lijn te vinden in zijn verhaal, en niet altijd is hij geheel te volgen (al kan dat liggen aan de vertaling, die niet altijd even goed was)
Maar het maakt het niet meer vervelend om het betoog te lezen. Allereerst is het vermakelijk, en ook interessant. Nietzsche weet ook styllistisch een hoog niveau te halen, met begrippen, zinsbouw, en vele synoniemen. Zeer rijk dus.
Ook zijn veel van zijn gedachten wel te volgen, en zijn er goenoeg die bijdragen aan zijn betoog. Het komt inhoudelijk ook sterk over. Hij dringt werkelijk door tot de grondgbeginselen van de Kerk, ontleed deze, en laat ze genadeloos hard vallen (Retorisch vooral). Mits je even meegaat in zijn gedachte dat wat hij zegt ook werkelijk zo is (dat zijn theorieën tegen de waarheid aan zitten).
4*

Jaja. En dat komt op jouw inhoudelijk sterk over?

Niet inhoudelijk (als dat niet helemaal duidelijk was), maar wel sterk over in de zin dat de manier hoe hij het christendom ontleedt, en z'n punten die hij maakt, retorisch en dialectisch goed over komen. Je kan wel inhoudelijk fout zitten, maar je beredenering kan wel kloppen Al neem ik aan dat je wel eens logica hebt gehad, dus dat hoef ik dan niet verder uit te leggen. Ik snap prima als iemand er over valt, maar in dit geval ikzelf niet.

De laatste stappen die Nietzsche op de weg naar gekte aan het afleggen was echoën erg ondubbelzinnig door in zijn laatste werk. Zeker niet zijn beste werk, daar is het te vaak te schreeuwerig, te ongenuanceerd en te megalomaan voor ('te', omdat kalmte, nuance en bescheidenheid nu sowieso niet tot de mans meest uitgesproken schrijfstijl behoorden, maar de woede die in zijn werk doorschemert is altijd prikkelend geweest). Maar daarbij moet gezegd worden dat het wel vanwege deze waanzinnige kwaliteiten wel degelijk één van zijn meest vermakelijke boeken is.