Leon & Juliette - Annejet van der Zijl (2020)

Boekenweekgeschenk 2020*: Boekenweekgeschenk | BOEKENWEEK 2020

*Tijdens de Boekenweek 2020 krijg je bij besteding van €15,- aan Nederlandstalige boeken het Boekenweekgeschenk cadeau van je boekverkoper.

Dan is de prijs ook met €2,50 omhoog gegaan dit jaar. Volgens mij was het vorig jaar nog €12,50.

Annejet van der Zijl geeft duidelijk aan welke feiten ze heeft gevonden en waar ze niet zeker van is, waarbij ze dan uitlegt waarom ze denkt dat het zo zou kunnen zijn gegaan. Toch blijft het een leesbaar geheel, wat heel knap gedaan is. Soms mengt ze er toch wat mooie beeldspraak tussendoor, zoals wanneer ze de stad Charleston beschrijft als een vrouw met allerlei eigenschappen. Dit alles maakt het een geslaagd geschenk.

Het boekenweekgeschenk van 2020 | Lalagè leest - lalageleest.nl

Ik vond dit echt een uitstekend geschenk, ik denk wel de beste van alle die ik gelezen heb. Enorm boeiend in het begin, waarmee Van der Zijl ook met meer dan alleen samenvatting komt, maar ook interessante verbanden legt en inzichten geeft. Aan het eind wordt het boekje ineens wat melancholisch en ontroert. Knap, in zo'n dun boekje dit allemaal eruit krijgen. Dan ben je dus een goede verteller. Van der Zijl zegt dat ze met een dikker werk zal komen. Het zal, maar veel beter dan dit kan haast niet want alles staat hier voor mij al in. 4,0*.

Een prachtig verhaal, ontzettend sterk verteld en mooi geschreven. Het boekje gaat soepel over van vrij nauwkeurig beschreven momenten tot afstandelijke observaties zonder dat deze elkaar in de weg staan of dat deze overgangen het geheel onleesbaar maken. Het tijdsbeeld wordt op een goede manier geschetst, niet met melodramatische ondertoon maar gewoon met de (soms) keiharde feiten. Hoewel kleine gaatjes onontkoombaar waren, is de rode lijn er een die je de pagina's in razend tempo doet willen omslaan, waarmee dit verhaal uitermate geschikt is voor een novelle. Logisch dat Van der Zijl's Amerikaanse uitgever hier meteen plannen mee had.

Ik sluit me voor een groot deel aan bij mijn voorgangers en wil vooropstellen dat dit een bijzonder prettig boekenweekgeschenk is. Met name de setting en het tijdsbeeld worden uitstekend gebracht en de korte diary entries / authentieke stukjes versterken het gevoel dat van der Zijl probeert neer te zetten.

Verder wordt het geheel wat afstandelijk en vooral beschrijvend gebracht; daar is niks mis mee en bovendien een keuze van de schrijfster, maar voor mij werkt dat in dit verhaal toch wat minder. Iets minder beschrijvend en iets meer op de psychologische kant ingaan, had ik prettig gevonden.

Desalniettemin; zeker de moeite waard. 3,5*.

Het leven van Leon en Juliette is zeker boeiend genoeg om een boek over te schrijven.
Het verhaal is echter, naar mijn mening, teveel een opsomming van feitjes, waardoor de personages voor mij niet tot leven komen en ik niet wordt gegrepen.
Af en toe is een meer poëtisch geschreven stukje: 'Zou Charleston inderdaad een vrouw zijn geweest, dan was er vier jaar later geen schim meer over van het prachtige, zelfverzekerde wezen dat Leon als jongeman had leren kennen. Gebutst en verbrand was ze, gewond en onteerd, verhongerd en vernederd.'
Deze stukjes komen wat verloren en misplaatst over in het verder vrij zakelijke en koele geheel.

Boekenweekbashing #2

Dit jaar was er meer te doen om het boekenweekessay dan om het geschenk. Best een prestatie van Eus, want de meeste essays kan ik me niet meer herinneren. Dit geschenk zal me ook niet echt bijblijven, ben ik bang, want helaas was het totaal niet aan mij besteed.

Leon & Juliette vond ik een dodelijk saaie feitendiarree. Ik heb nooit eerder iets van Annejet van der Zijl gelezen, maar ik denk dat haar genre mij gewoon niet ligt. Het hele verhaal kon me totaal niet boeien. De liefde tussen Leon Herckenrath en Juliette MacCormick de Magnan wordt enkel afgeleid uit documenten, enige emotie ontbreekt totaal. Misschien hoort dat nu eenmaal bij het genre dat Van der Zijl beoefent, maar die werkwijze levert wat mij betreft gewoon geen goed werk op. Het boek had wellicht wat interessanter kunnen zijn als de auteur de lezer had meegenomen in haar speurtocht: dat we over haar schouder mee konden kijken naar het “reconstrueerproces”. Allicht was er dan ook meer ruimte geweest voor een persoonlijke noot. Nu krijg je als lezer gewoon een droge opsomming voorgeschoteld van alle feitjes die Van der Zijl kan opdreunen.

Ik moet zeggen dat ik ook hier en daar mijn twijfels heb over de werkwijze van Van der Zijl. Ze geeft zelf toe dat er bitter weinig harde feiten bekend zijn over Leon en Juliette, maar dit lost ze - naar mijn smaak iets te vaak - op door gaten te vullen met haar eigen aannames en projecties. Het grootste gat dat Van der Zijl probeert op te vullen is de liefde tussen Leon en Juliette – nota bene het onderwerp van het boek. Van Leon en Juliette zelf zijn helaas geen dagboeken overgeleverd, maar Van der Zijl citeert wel uit het dagboek van “een neef van Leon” als hij over Juliette schrijft. Deze neef schrijft over Juliette het volgende: Persoonlijk zou ik het niet echt een prettig idee vinden als mijn neef zoiets over mijn partner zou schrijven, maar goed. Die neef van Leon heeft diens vrouw blijkbaar goed bekeken, maar helaas schrijft hij niets over Juliettes karakter en ook de relatie die Leon en Juliette met elkaar hadden heeft het dagboek niet gehaald. Wel besluit de neef zijn ongemakkelijke beschrijving met de woorden: Uit de context blijkt wel dat “zulk een vrouw” gelezen moet worden als “zulk een mooie vrouw”. Dat Van der Zijl dit zinnetje nog een keer door het boek laat echoën als Juliette overleden is, vind ik een beetje wrang, want het is een totaal geen mooie of hartverwarmende zin, gezien de context waarin het stond.

Hoe Leon en Juliette precies over elkaar dachten en hoe ze met elkaar omgingen wordt dus niet duidelijk. Van der Zijl doet haar best om de relatie zo idyllisch mogelijk over te laten komen, maar het blijft allemaal enorm oppervlakkig. Dit zal wel komen doordat er nu eenmaal geen bronnen voor handen zijn die enige diepgang in het verhaal kunnen brengen, dus die diepgang probeert de auteur erop te plakken. Soms gaat Van der Zijl hierbij niet echt eerlijk met haar bevindingen om en valt er wel enige self-serving bias te bespeuren. Bijvoorbeeld hier, als Juliette net onverwacht overleden is: Hier springt de auteur wel heel losjes met de feiten om, lijkt me: dat Leon niet zelf aangifte van Juliette’s overlijden heeft gedaan kan allerlei redenen hebben gehad. Misschien werden zijn emoties hem inderdaad te veel, maar misschien had hij gewoon iets anders te doen.

Waar ik ook moeite mee heb, is de manier waarop Annejet van der Zijl omgaat met het racisme. Ze lijkt heel erg de “progressieve Leon” tegenover het “racistische Charleston” te zetten, maar ik vraag me toch af hoe eerlijk dat is. Leon hield weliswaar zelf geen slaven en in zijn handel maakte hij ook geen gebruik van slavenarbeid, maar hij hield wel, uit zakelijk oogpunt, Juliette en hun kinderen verborgen voor zijn collega’s. En als Leon later zijn bedrijf overdraagt, is zijn opvolger geen voorstander van het abolitionisme. Had hij geen opvolger kunnen vinden met een verlichter gedachtegoed, die wellicht positieve invloed kon uitoefenen op Charleston?
Van der Zijl lijkt ook een beetje aan te nemen dat Leon geen racist kán zijn, omdat hij nu eenmaal met de zwarte Juliette is getrouwd, maar dat lijkt me veel te simpel gedacht. Er zijn genoeg getrouwde heteroseksuele mannen die er tegelijkertijd een seksistisch of zelfs misogyn gedachtegoed op nahouden. (Sterker nog: er zijn ook vrouwen die op partijen als SGP stemmen.) Ik zeg niet dat ik denk dat Leon een racist was, maar ik denk ik wel dat Van der Zijl een iets te simplistisch beeld schetst en dat het allemaal wat complexer ligt.

Helaas weet Annejet van der Zijl haar feitenstroom nergens ook maar een beetje op te fleuren met enige literaire kunstgrepen. Het boek begint met een soort proloogje, waarin we kennismaken met Leon die aan het begin staat van een duel. In dit proloogje fantaseert Van der Zijl wat er door Leon heen gaat vlak voor zo’n duel. Toen ik dit las, verwachtte ik dat dit duel wel een belangrijk moment in het boek zou zijn. Misschien, dacht ik, is de rest van het boek een lange flashback, en eindigt het boek weer bij dit duel? Maar niets van dat alles: het duel komt later in het boek wel terug, maar het wordt haast en passant even genoemd. Van der Zijl heeft blijkbaar niet kunnen achterhalen wat de oorzaak van het duel geweest is, dus er wordt later nauwelijks aandacht aan besteed. Waarom het boek dan in hemelsnaam met dat duel moet beginnen is mij raadsel. Het lijkt dat de auteur gewoon spanning wilde opwekken. Daar is natuurlijk niets mis mee, maar die spanning wordt vervolgens nergens ingelost, want dat duel speelt verder nauwelijks een rol, want we weten niet hoe en waarom.
Overigens schrijft Van der Zijl in de proloog wel doodleuk: Hier vult Van der Zijl weer een gat op met haar eigen verzinsels: de aanleiding van het duel is onbekend, maar hier spreekt ze wel van "schimpende woorden".

Verder kan ik over Van der Zijls schrijfstijl niets anders zeggen dan dat ik het beroerd vind. Qua emoties komt ze niet verder dan “Juliette. Alles, echt álles voor Juliette.” (9) en “het verlegen, koffiekleurige meisje met haar zachte handen” (8) of deze tenenkrommende passage: Nou, tot zover de liefde in deze “waargebeurde negentiende-eeuwse liefdesgeschiedenis die alles trotseerde, tot de vergetelheid aan toe”.

De beelden die Van der Zijl kiest, werken vaak ook voor geen meter. Vooral bij het beschrijven van de stad Charleston gaat ze zich echt te buiten aan de metaforen. Ze vergelijkt de stad eerst met een vrouw. Ik snap echt niet hoe je dit op kunt schrijven. Alleen aan die eerste zin deugt al helemaal niets: Automatisch denk ik dan: “Maar gelukkig was Charleston geen vrouw, maar een stad, dus er zijn adjectieven zat.” Die zin slaat nérgens op: het hele idee van een vergelijking is juist dat je iets inzichtelijk maakt. Maar blijkbaar doet Annejet van der Zijl liever het tegenovergestelde, want ze beschrijft de stad door te schrijven “Als Charleston een vrouw was geweest, was ze onbeschrijfelijk”.
Ik merk dat ik het moeilijk vind om onder woorden te brengen waar de fout in de zin precies zit. Misschien dat ik het duidelijker kan maken door te schrijven wat er volgens mij had moeten staan. Ik denk dat Annejet van der Zijl iets wilde schrijven als: "Adjectieven schieten tekort om Charleston te beschrijven. Als ze een vrouw was geweest dan was ze ongetwijfeld mooi, ... et cetera." Maar in plaats daarvan schrijft ze dat Charleston onbeschrijfelijk was als het een vrouw was geweest. Maar dat slaat nergens op, want Charleston is een stad. Het is gewoon een slordige fout. Hoe dit langs een redactie is geglipt, is me een raadsel.
Bovendien is de vergelijking van een stad met een vrouw nogal een torenhoog cliché. Eigenlijk is überhaupt een dergelijke “vrouwenvergelijking” echt niet meer van deze tijd. (Ik raad Annejet van der Zijl aan om een keer The Madwoman in the Attic van Sandra Gilbert en Susan Gubar te lezen.)
Tot slot vind ik niet alle adjectieven die Van der Zijl gebruikt even goed werken. Vooral het woordje “kosmopolitisch” snap ik niet zo goed. Charleston is toch juist xenofoob en racistisch? Kosmopolitisme past daar toch niet bij? Maar goed.
Zelf lijkt Van der Zijl wel trots op haar metafoor, want op bladzijde 85 komt ze er nog eens op terug. Eerlijk is eerlijk, hier werkt de metafoor al ietsjes beter, maar ik vind de adjectieven nog verwarrend. “Vernederd”, oké: een vrouw kan, net zoals ieder mens, vernederd worden. Maar “gebutst”? Bij dat woord denk ik niet aan een vrouw, maar aan een appel. Vergelijk Charleston dan met een appel, zou ik zeggen. En “onteerd”? Een mens kan inderdaad onteerd zijn, maar op Charleston lijkt me dat niet bepaald van toepassing: in het boek vertelt Van der Zijl nota bene over de meest gruwelijke praktijken, dus hoezo was de stad ooit eervol? Beetje raar.
Twee pagina’s later komt Van der Zijl met een geheel nieuwe metafoor voor Charleston: Het is grappig dat dit boekje van nog geen honderd pagina’s aan droge feiten wel met zoveel verschillende metaforen voor één stad komt.

Een andere vondst waar Van der Zijl nogal trots op lijkt te zijn is het zogenaamd poëtische verband dat ze legt tussen Leons ziekte en de Amerikaanse burgeroorlog. Drie bladzijden later: In een boekje van nog geen honderd bladzijden komt zo’n herhaling nogal ongeïnspireerd over.

Aan de ene kant is het fijn dat Annejet van der Zijl af en toe in ieder geval haar best doet om de feitenbrei op te fleuren met wat poëtischer taalgebruik, maar aan de andere kant valt ze in die passages behoorlijk door de mand.

Ik kan me goed voorstellen dat liefhebbers van non-fictionele boeken van dit boek kunnen genieten, maar ik heb er eigenlijk helemaal niets mee. Ik vind de vorm die Van der Zijl hanteert ook irritant vlees noch vis: het is te veel non-fictie om een roman te zijn, maar het is tegelijk te geromantiseerd en niet-wetenschappelijk voor een goed informatief stuk, en daardoor kan ik er persoonlijk niet zoveel mee. Het is ongetwijfeld met de beste bedoelingen geschreven, maar het is gewoon totaal mijn smaak niet.

Al met al vind ik het overigens wel beter dan Jas van belofte. Er zit zeker wel een stijgende lijn in de geschenken.

Van een halve ster naar één ster, dat is zondermeer een stijgende lijn inderdaad.

Haha, zoveel moeite stoppen in iets wat je zo slecht vond. Heerlijk, ga zo door (al hoop ik voor jou dat je ook leuke boeken zult lezen).

Ondertussen een maand verder en ik kan me niet veel meer herinneren van het boek. Iets dat slechts zelden gebeurt en meestal niet bij de boeken waar ik echt van genoten heb.....

Nog steeds van mening dat het voor een boekenweekgeschenk de moeite waard is, maar ik moet mijn stem bijstellen naar 3*

Een van de betere boekenweekgeschenken van de laatste jaren. Interessante verhaal met als belangrijkst thema een liefdesgeschiedenis ten tijde van de slavenhandel in de VS. Een slavenhandel die uiteindelijk uitmondt in de Amerikaanse Burgeroorlog.

Door het beperkte formaat heeft Annejet van der Zijl net iets te weinig mogelijkheden om de karakters van de verschillende personages voldoende uit te werken en lijkt het soms te veel een opsomming van feiten. Waarschijnlijk komt dat goed in de in het boekenweekgeschenk aangekondigde uitgebreide versie. 3,5*

Dit boek begint traag. Het begint een beetje belerend. Zo heb ik het ervaren. Ik moest ook erg wennen aan de stijl, het is een geschiedschrijving en geen roman/novelle, maar tracht dat soms wel te zijn. De passages waar de auteur probeerde een romanstijl aan te houden, vond ik ook niet echt geslaagd.

Maar dan jongens....het boekje is een crescendo.....als je doorleest zie je uiteindelijk wat een pareltje die liefdesgeschiedenis is. Het ontroerde me toch en op gegeven moment nam de geschiedenis me mee. Wat een moeite heeft Annejet gedaan om dit tot in de kern uit te zoeken en "op haar manier" te verwerken! Ik begreep uit de epiloog dat dit slechts het begin is en dat ze het boekje wil uitbreiden. Ga zo door! Chapeau! En kies dan een schrijfstijl die bij je past. Historica, geen Romanschrijfster. Blijf dat dan.

Nu eens teruggelezen wat de rest voor mij schreef. Voor een groot deel herken ik de kritiek van Ted. De eerste 20 bladzijden, heb er letterlijk 4 maanden over gedaan. Zo slecht vond ik het zelfs. Na 1 pagina steeds weggelegd. Kwam er echt niet doorheen. Soms met de tanden op elkaar 2-3 bladzijden. Dat gedoe over dat duel. Tenenkrommend.

Maar toen ik me eenmaal over de schrijftstijl heen zette, vond ik de geschiedenis erg interessant. Maar slecht geschreven is het. Totaal geen proza en dat moet het ook niet trachten te zijn. Ik vind 1 ster dan echt te negatief, want er zit ook veel goeds in.

Snap dan ook niet dat Luuk bijvoorbeeld schrijft "mooi geschreven", want dat is het totaal niet. Het verhaal is zeker sterk.

en Cactus Jack: "net iets te weinig mogelijkheden om de karakters van de verschillende personages voldoende uit te werken"- > redelijke understatement

Conclusie: Slecht geschreven boekje over een ontzettend interessante liefdesgeschiedenis.