Prowadź Swój Pług przez Kości Umarłych - Olga Tokarczuk (2009)

Na de toekenning van de Nobelprijs afgelopen jaar stond Olga Tokarczuk op mijn lijstje om te lezen. Uitgeverij de Geus is haar eerdere boeken nu opnieuw aan het uitgeven. 'Jaag Je Ploeg over de Botten van de Doden' speelt in een afgelopen dorpje op de grens van Polen en Tsjechië. Het boek begint als hoofdpersoon Janina Dusjenko door haar buurman wordt gewekt dat een dorpsbewoner dood is aangetroffen in zijn huis. Vervolgens ontvouwt zich een verhaal waarin steeds meer moorden worden gepleegd.

Hoewel er dus een soort whodunnit verhaal verteld wordt, gaat het boek vooral over dierenrechten en dierenleed. Janina trekt zich het lot van dieren erg aan en gaat regelmatig naar de politie om aangifte te doen van dierenleed. Ook vertaalt ze met een vriend gedichten van William Blake. Niet toevallig natuurlijk, want van Blake is bekend dat ook hij opkwam voor dierenrechten. Ook de gebeurtenissen verwijzen naar het bewustzijn en de kracht van de natuur, zoals Janina's interesse in het astrologie, het bezoek van de bioloog die kevers bestudeert en hoe de huizen in het dorp iedere winter aftakelen door natuurgeweld.

Het boek leest vlot, maar heeft uiteindelijk te weinig diepgang of spanning. Al na 80 pagina's wist ik wel wie de moorden gepleegd had en het verhaal van het dierenleed ligt er erg dik bovenop en geeft weinig nieuwe inzichten. Daarmee is het boek niet meer dan een vermakelijk tussendoortje, vooral ook door de humoristische schrijfstijl en de mooie karakters die ze schetsts. Vooralsnog zet ik het maar op 3,5*, maar dat kan goed binnenkort 3* worden. Hopelijk zijn de andere boeken van Tokarczuk interessanter, want anders is die Nobelprijs mij nog even een raadsel...

Sinds Olga Tokarczuk de Nobelprijs voor de Literatuur won, wilde ik al wat van haar lezen. Heb lang zitten twijfelen tussen De Rustelozen en Jaag Je Ploeg over de Botten van de Doden. Uiteindelijk voor de tweede gegaan en ik ben onder de indruk.

We kruipen in het hoofd van een excentrieke zestiger die betrokken raakt bij een moordmysterie wanneer buurtgenoten op mysterieuze wijze overlijden. Ga dit niet lezen als een thriller, want de moorden en het zoeken naar de moordenaar is slechts bijzaak. Hoofdzaak is de psychologie van het hoofdpersonage.

En dat hoofdpersonage is een van de leukste waarover ik heb gelezen. Ze heeft zo'n unieke, grappige kijk op de wereld om haar heen dat het heerlijk toeven is in haar hoofd. Er zijn heel veel heel grappige passages te vinden in het boek en ze is absoluut mijn spirit animal geworden.

Het boek bevat ook de nodige maatschappijkritiek. De roman lijkt een groot pleidooi voor dierenwelzijn en het zorgen voor de wereld om je heen te zijn. Vond het wel erg overtuigend moet ik zeggen, vooral omdat het in de stijl van hoofdpersonage Janina wordt gebracht: lichtvoetig, met veel humor, maar tegelijkertijd met ernst en urgentie.

Zeer te spreken over mijn kennismaking met Tokarczuk. Het boek bevat een heel aantal memorabele passages en ik zal me deze roman herinneren als hartverwarmend, grappig en met een krachtige boodschap.

Videorecensie

De moorden zijn belangrijke gebeurtenissen, maar dit boek is absoluut geen thriller. Het vraagt om aandachtig lezen en het gaat vooral over de belevingswereld van de hoofdpersoon, waar ik helemaal in meega. Mevrouw Duszejko vindt het al vreselijk dat er op allerlei wilde dieren wordt geschoten, maar dat haar eigen honden er nu de dupe van zijn geworden is onverteerbaar. Haar filosofische gedachten vind ik vaak raak.

De stijl van dit boek hoort helemaal bij deze hoofdpersoon en Olga Tokarczuk zou weleens zo'n geweldige schrijver kunnen zijn die telkens met iets totaal anders komt.

Jaag je ploeg over de botten van de doden – Olga Tokarczuk | Lalagè leest - lalageleest.nl

Boeiende whodunnit die haar kracht vooral ontleent aan het wankele perspectief van de hoofdpersoon. Mevrouw Duszejko is een loner, een van de weinigen die in afgelegen gebied de strenge winter trotseert. Ze leeft met de natuur, dieren hebben voor haar dezelfde status als mensen. En eigenlijk nog iets hoger. Astrologie vertelt haar hoe de wereld in elkaar steekt. De verhouding met de autoriteiten is moeizaam, zo wezensvreemd zijn ze van elkaar.

Door het verhaal vanuit haar ogen te beleven, zien we hoe ze in zekere zin een eigen ordening van de wereld maakt. Andere mensen worden niet bij hun naam genoemd, maar bij hun kenmerken of associatie die ze oproepen, zoals Grootvoet, Pastoor Geruis en Consul. De inzichten die ze via astrologie krijgt zijn voor haar net zo feitelijk als wat ze van Boros leert over insecten. Dat haar omgeving die mening niet deelt herkent ze weliswaar, maar belet haar niet dat orgel te blijven bespelen. Openstaan voor andere denkbeelden dan de hare is er dan ook niet bij.

Ergens is het wel jammer dat we uit de roman niet echt halen hoe Duszejko zo geworden is. In de kern is haar visie op de natuur en hoe mensen daarmee omgaan best behartigenswaardig. Ze leeft die visie met een verbeten fanatisme die weinig oplevert in termen van beïnvloeding van anderen. De roman raakt daarmee wel aan de huidige tijdsgeest, met thema’s als polarisatie, complottheorieën, klimaatzorgen, de weinig fraaie omgang van de mens met de natuur en de kloof tussen overheid en burger. Het einde maakt een iets te netjes afgehecht geheel. Wat meer behoud van mysterie had de roman goed gedaan. Ik ben wel nieuwsgierig geworden naar meer werk van Tokarczuk.