menu

De Herinnerde Soldaat - Anjet Daanje (2019)

mijn stem
4,06 (9)
9 stemmen

Nederlands
Psychologisch / Historisch

550 pagina's
Eerste druk: Passage, Groningen (Nederland)

Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt vlak achter de Belgische frontlinie een soldaat gevonden. Hij is niet gewond, maar weet niet wie hij is. Men brengt hem naar een gesticht voor krankzinnigen. Vier jaar na de oorlog zet de directeur van dat gesticht een advertentie in de krant, in de hoop op die manier familie te vinden. Dan blijkt dat zijn naam Amand Coppens is, en dat hij een vrouw, Julienne, heeft en twee kinderen. Julienne heeft acht jaar op hem gewacht en wanhopig naar hem gezocht en neemt hem, tegen het advies van de artsen in, diezelfde dag nog mee naar huis. Hij herinnert zich haar niet, en ook het huis waarin hij met haar blijkt te wonen, herkent hij niet. Het is een vreemde, ongemakkelijke situatie, ook voor haar. Hij blijkt een fotostudio te hebben, waar hij nu in uniform voor een geschilderd slagvelddecor met oorlogsweduwen op de foto gaat. Zijn vrouw vertelt hem over hun verleden en hij probeert de man te worden die hij ooit was, die zij in hem ziet, en zo worden ze opnieuw verliefd, veel verliefder dan ze ooit waren toen ze jaren geleden met elkaar trouwden. Naarmate hij zich meer op zijn gemak voelt in zijn nieuwe leven krijgt hij vaker nachtmerries over zijn tijd in de loopgraven. Hij heeft, zoals veel soldaten in de Eerste Wereldoorlog, afschuwelijke dingen gedaan. Het ergste vindt hij nog wel dat hij, als hij afgaat op zijn nachtmerries, van die gruwelijkheden heeft genoten; dat kan hij zichzelf niet vergeven.

zoeken in:
avatar van Raspoetin
Bij verschijning werd deze roman niet opgemerkt. Nu zegt onze recensent: wat een verbluffend boek (●●●●●) - NRC
Na de Grote Oorlog keert een frontsoldaat terug bij zijn vrouw. Al zijn herinneringen is hij kwijt. Over dit hoogst intrigerende gegeven schreef Daanje een grootse roman.

avatar van Kees50
5,0
En inderdaad een zeer bijzonder boek, het verhaal sleept zich voort, en blijft boeiend, en in een zeer bijzondere stijl met heel veel ennen en kommas. Zeer de moeite waard.

avatar van eRCee
3,0
Gedrukt in Groningen, toe maar. (Het verklaart waarschijnlijk ook direct waarom het boek in eerste instantie niet werd opgemerkt, als ik tenminste de kop uit de NRC mag geloven.)

5,0
Wie was ik, wie ben ik, wie wil ik zijn?

Op de Beurs van Bijzondere Uitgevers werd dit boek door de Groningse uitgever Anton Scheepstra himself, aangeprezen als een indrukwekkende, historische roman met een absoluut literair gehalte. Wij van WC-eend..? Hij bleek de plank echter niet misgeslagen te hebben. Voortdurend herhalende patronen, personages die bijna eindeloos om elkaar heen blijven draaien en een verhaal dat in lange zinnen met cyclische bewegingen meandert, waardoor je een gestaag repeterende beweging gewaarwordt. En dat in een vuistdikke roman van 536 pagina's. Oersaai? Absoluut niet! FENOMENAAL!

Anjet Daanje (Wijster, 1965) heeft acht romans op haar naam staan en is, tot ongenoegen van Kees 't Hart, nooit echt doorgebroken bij het grote publiek. Tót het verschijnen van haar laatste roman, De herinnerde soldaat, die op 22 mei jl. is het beloond met de titel Beste Groninger Boek 2020 en is opgenomen in de Longlist Libris Literatuurprijs 2020.
Al tijdens haar middelbare schooltijd maakt ze - samen met haar broer - twee speelfilms en zeven scenario's voor hoorspelen. Na haar studie wiskunde verschijnt in 1993 haar eerste roman en legt ze zich succesvol toe op het schrijven van filmscenario's en een televisieserie.

Het verhaal speelt zich af in Kortrijk - België, in de jaren na de Eerste Wereldoorlog. Noen Merckem slijt al vier jaar zijn dagen in een gesticht. Hij is als soldaat gevonden achter het Belgische front, niet gewond, maar verward, niet aanspreekbaar en verstoken van enige herinnering van het leven dat hij daarvoor heeft geleid. Zijn naam dankt hij aan de plaats waar ze hem hebben gevonden. Hij is er tevreden, heeft zijn werk in de moestuin, belijdt zijn geloof en vindt houvast bij de voorspelbaarheid van de dagelijkse dingen.

Dan verschijnt er een vrouw die in hem haar echtgenoot herkent: Amand Coppens, 35 jaar oud en eind 1917 vermist geraakt. Alles klopt en acht jaar nadat ze haar man ten strijde heeft zien vertrekken, kan Julienne hem eindelijk weer mee naar huis nemen.

Onwennig maakt hij kennis met het huis, de twee kinderen en het leven met Julienne. In eerste instantie zijn de kinderen afhoudend en brengt hij zijn nachten door op de bank, maar langzamerhand wennen ze aan het leven met elkaar.

'En ineens staat zij in haar nachtpon in de deuropening, en hij weet niet zeker of ze er wel echt is, of hij toch niet ongemerkt in slaap is gevallen, en zij had er niet op gerekend dat hij wakker zou zijn, ze mompelt betrapt dat ze naar de koer moet, en hij is haar zo dankbaar dat ze hem van deze nacht komt verlossen, ze steekt haar hand naar hem uit, en hij weet dat hij het niet moet doen, maar hij loopt naar haar toe en hij pakt haar warme vingers beet en laat zich door haar meevoeren de trappen op naar hun slaapkamer, naar hun bed, waar hij veilig naast haar kan liggen.'

Amand en Julienne vinden elkaar in de liefde, maken plezier en het gezin vindt zijn draai met elkaar. Ze vertelt hem hoe ze elkaar hebben leren kennen, dat ze uit een totaal verschillend milieu komen, waar ze de eerste keer hebben gevrijd en dat hij haar en hun tweejarige zoon verliet om mee te strijden in de loopgraven. Voor de oorlog was hij fotograaf en zij heeft hun zaak al die jaren draaiende gehouden. Geduldig leert ze hem de kneepjes van het vak weer en samen runnen ze de winkel: zij fotografeert en hij doet het werk in de donkere kamer. Heel lucratief is haar idee om oorlogsweduwen te fotograferen, met Amand in soldatenuniform achter hen. Julienne retoucheert de foto's en met verbazing ziet hij dat ze zijn gezicht iedere keer weer een andere uitstraling weet te geven, passend bij de overledene wiens plaats hij op de foto inneemt. Zoals ze de foto's retoucheert, retoucheert ze ook hun leven. Een prachtige metafoor!

Ondanks haar geduldige verhalen, is Amand regelmatig wat achterdochtig en vraagt haar dan uit. Hoe het zit met de waarheid? Dat is niet alleen iets wat hém bezighoudt, maar ook de lezer heeft het gevoel op het verkeerde been gezet te worden door zijn vrouw.

In de gehele roman blijft het perspectief bij de protagonist, Amand, waardoor de lezer, dieper dan diep, onder zijn huid kan kruipen en zich in kan leven in zijn gedachten- en ervaringswereld. De auteur heeft hier echter niet gekozen voor het ik-perspectief, maar voor de derde persoon enkelvoud. Opvallend is dat het verhaal volledig in de tegenwoordige tijd is geschreven, zodat het chronologisch is opgebouwd en de lezer zich probleemloos kan verplaatsen in de eerste jaren na de Eerste Wereldoorlog. Het tijdsbeeld en de toen geldende mores zijn, tot in de allerkleinste details, levensecht en realistisch neergezet.

Amand krijgt steeds vaker te maken met nachtmerries en ontdekt dat hij van zijn wandaden lijkt te hebben genoten. Dit is zo angstaanjagend dat hij bang is om in slaap te vallen. Julienne neemt het op zich om over hem te waken en wekt hem wanneer hij angstig droomt.

Maar dan komen ook overdag de demonen los in Amand. Hij zakt weg in korte perioden van vergetelheid, lijkt hiermee zijn eigen flashbacks te creëren en kan zich er later niets meer van herinneren, ook niet als blijkt dat hij Julienne tijdens zo'n toeval fiks heeft toegetakeld. De sfeer wordt door dit gegeven steeds grimmiger en langzaam maar zeker lijken er toch herinneringen uit zijn verleden op te poppen. Herinneringen die hij maar wat graag wil verifiëren...

Door de herhalingen - ook die van de dagelijkse rituelen - krijgt het verhaal een consequente vertelstructuur. In een bijna flegmatische cadans kabbelt het indrukwekkend voort, geeft steeds iets meer prijs, zoals bij een ui waar iedere keer de buitenste rok af wordt gepeld en langzaam de kern wordt blootgelegd.

Ook al is het verhaal in de derde persoon enkelvoud geschreven, door de lange, voortdurend kronkelende zinnen lijkt het toch verdacht veel op een stream of consiousness, omdat je uitsluitend met Armand in zijn hoofd ronddwaalt. Dit gevoel wordt versterkt door de gewaagde, spannende schrijfstijl - die in het begin heel vreemd aandoet - door de lange, samengestelde zinnen en het veelvuldige gebruik van het woordje 'en'. Daanje begint zelfs de meeste alinea's hiermee. Toch heeft dit een duidelijk effect; je voelt wat hij voelt, wat hij denkt en wat zijn demonen zijn, en hij wordt daardoor psychologisch zeer realistisch uitgediept.

Zoals al vermeld; Fenomenaal! Een boek om te her-, her-, herlezen. Jammer dat het niet in hardcover is uitgevoerd.

Meeslepend en intens. Beeldschoon proza. Een nieuwe klassieker van de toekomst.

avatar van H€yoka
5,0
Leest dit boek! Iedereen, allemaal, zonder uitzondering. Het is prachtig, meeslepend, het gaat over mensen en wie we zijn, wat we onszelf vertellen en wat de ander wil geloven. Een absoluut meesterwerk van een mij tot nu toe onbekende auteur, een instant classic, woorden schiet te kort en ik heb er al zo veel gebruikt.

Met De herinnerde soldaat neemt Anjet Daantje ons mee naar het interbellum, wanneer Europa zichzelf weer wat bij elkaar probeert te harken en meer bepaald naar Kortrijk, Vlaanderen. Als Vlaming dacht ik gelijk: o jee, een Nederlandse die over Vlaanderen schrijft, dat staat weer vol taal die wij hier nooit gebruiken (meiden, nou, lieveling) maar petje af voor Anjet. Zij gaat geen enkele keer in de fout en brengt me naar het Vlaanderen van honderd jaar terug.

We ontmoeten Juliette en Amand, een koppel dat elkaar terugvindt, eerst letterlijk en zachtjesaan ook figuurlijk, maar steeds blijft een unheimliche sfeer rondt hun hervonden geluk hangen. Is Amand wel wie zij beweert, zit Amand nog steeds in het gesticht en verzint hij alles of is Juliette de psychiatrische patiënt in spe die haar verloren man herinnert? Het boek kan werkelijk tot het eind verschillende kanten uit en als een volleerd vakman loodst Anjet Daantje ons naar het gekozen einde, dat ons heel wat over de identiteit van een individu voorlegt.

Absolute topscore voor wat nu al een van mijn favoriete boeken is. 5*

avatar van Gast123
3,0
Absoluut een bijzonder en intrigerend boek. Echter, ik stoorde me wel aan de stijl. Het eindeloos herhalen van de dagelijkse bezigheden en weinig ontwikkeling, met name het middenstuk. Soms erg vermoeiend. Ik doe het zelden maar in dit deel heb ik pagina’s overgeslagen en ik heb niet het idee dat ik veel heb gemist.

Ik ben al een week bezig in dit boek. Prachtig en precies geschreven, maar ook ik sla strofen over; veel herhalingen, traag, ook het voortdurend gebruik van ‘En’ stoorde me. Naar mijn mening had het boek veel korter gekund. ‘Het lied van ooievaar en dromedaris’ vond ik zelf stukken beter en boeiender, ondanks dat ook dit een lijvig boek is.
Voor ‘De Herinnerde soldaat’ heb ik - vrees ik- ik weinig geduld.

avatar van H€yoka
5,0
Hoi Caro1958, welkom op Boekmeter!

Je mag uiteraard je mening en voorkeur hebben, maar ik wil toch graag even reageren.

Het eindeloze herhalen van dingen - ik denk meteen aan het dagelijks vullen van de kom met water en deze warmen op de stoof - is voor mij net de kracht van het boek. Het leven is nu eenmaal een herhalen van dagdagelijkse dingen, die je ellendig lang moet doorstaan en waar soms, door de kracht van evolutie, kleine scharniertjes anders beginnen draaien, wat op lange termijn tot merkbare veranderingen kan leiden. Dat is voor de meesten van ons zo, maar in het boek krijg je de indruk dat het geheugenverlies aan de basis ligt van de sleur.
Wanneer Amand zijn geheugen terug heeft, wil hij uiteindelijk terug naar die vertrouwde sleur.

Ook het gebruik van 'en' is misschien storend maar dient volgens mij een doel. Het wanhopige van beide personages, het toch nog extra willen argumenteren dat ze moeten volhouden, dat ze gelijk hebben, dat de kans bestaat dat.... Voor mij zit dat allemaal in de velen 'en'en.

Hou vol, zou ik zo zeggen

avatar van eRCee
3,0
De hype Anjet Daanje, ik kon daar toch niet van weg blijven. En ik begrijp de hype aan de ene kant wel, maar aan de andere kant ook eigenlijk niet.

De kracht van De herinnerde soldaat is dat het de alledaagsheid van liefde en samenleven voor het voetlicht brengt. Alleen al de eindeloze bezoekjes aan het privaat. Ik vond het eerste hoofdstuk ontroerend mooi, dat aarzelende ontdekken en de kwetsbaarheid, Daanje geeft dat prachtig weer. Later is het ook wel behoorlijk geromantiseerd: de liefde is net wat te groot en paradoxaal genoeg niet alledaags, zo ook de ruzies.

De zwakte van De herinnerde soldaat is dat er gedurende een pagina of 400 steeds hetzelfde gebeurt. Dan heb ik het niet over de herhaalde handelingen en rituelen, maar wel over het proces van aantrekken en afstoten wat plaatsvindt tussen Amand en Julienne. Telkens hetzelfde stramien, als eb en vloed. In feite ontwikkelen de personages zich niet maar is het een stap voorwaarts en weer een stap terug. Het boek dreigt daarmee in nikserigheid te verzanden.

En dan, nogal bizar in mijn ogen, komt in de laatste 100 pagina's ineens een soort twist tot stand. Ik vond dit narratief niet geloofwaardig, want Daanje laat het geheugenverlies optreden naar gelang ze het nodig heeft, maar in feite is de lezer gewoon vijfhonderd pagina's voor de gek gehouden en niet op een goeie manier. Hoewel ik dit slot dus verteltechnisch niet zo goed vind, is het psychologisch wel weer interessant en gebeurt er tenminste eindelijk wat.

Neigde lang naar 2,5* maar uiteindelijk toch maar 3* omdat de positieve aspecten wel direct vrij uniek zijn.

Gast
geplaatst: vandaag om 12:36 uur

geplaatst: vandaag om 12:36 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.