The Elephant Vanishes - Haruki Murakami (1993)

Een beetje een tegenvaller dit. Er gebeuren een hoop vreemde en gekke dingen, maar veel effect heeft het niet. Ik stond erbij en keek ernaar. Het ontbrak aan sfeer. Alleen dat verhaal over die dansende dwerg was erg leuk met erg gore scene. Qua stijl vond ik het maar matig. Soms erg vreemde vergelijking die je soms wel twee keer moest lezen om ze te snappen. De leukste was nog 'ik schudde mijn hoofd, zoals je een colablikje schudt om te zien of er nog iets in zit', maar dat was natuurlijk veel te weinig voor een heel boek.

Kleine drie sterren.

De bundel bevat toch weer een aantal sterke verhalen, met "De dansende dwerg" als absoluut hoogtepunt. Murakami slaagt er opnieuw in droom en realiteit perfect te combineren in zijn werk. Het titelverhaal (De Olifant verdwijnt) vond ik dan weer het zwakste, ik kon de symboliek hier niet echt vatten, wat mij in de andere verhaaltjes beter lukte. Toch weer geslaagd!

Het boekenjaar 2011 ben ik begonnen met zes korte verhalen van Haruki Murakami. Het mooiste verhaal vond ik het verhaal wat ging over een man die in een fabriek werkt waar ze olifanten maken. Of eigenlijk olifanten verdunnen. Van één olifant maken ze vijf nieuwe. (En de olifant merkt er niks van en de mens ook niet, aldus Murakami). Deze man wil indruk maken op een mooie collega en laat een dansende dwerg toe tot zijn lichaam. Zelf ben ik gek op verhalen over dansende dwergen, dus ik trof het maar weer.

Het titelverhaal is sterk genoeg, net als 'Schuurtjes in brand steken' met een uiterst suggestief en gruwelijke ontknoping.
'TV People' is voor driekwart fascinerend maar bloedt uiteindelijk dood zonder noemenswaardige 'pay off'' voor de lezer.

Murakami's grootste manco (vind ik na het lezen van zijn zesde boek hier) de overdaad aan onzinnige vergelijkingen. Zo vindt je in het openingsverhaal over de broodjesroof:
"We leidden allebei een verschrikkelijk druk leven, zo gecompliceerd als een druipsteengrot..."
en
"De tijd was log en zwaar en duister, als een zinklood dat door een vis is opgeslokt."
en
"In de asbak lagen zes lipjes, als de schubben van een zeemeermin."
en ook
"Op de achterbank lag, als een lange, verstijfde vis, een automatisch Remington-jachtgeweer..."
Etc. etc.

Deze onzinnige toevoegingen zijn schijnbaar bedoeld als een soort uitleg van de situatie maar dat heeft een goede schrijver als Murakami echt niet nodig.
Hij zou wat meer naar zijn grote voorbeeld Raymond Carver moeten kijken, die met zijn uiterst summiere, onopgesmukte stijl, des te meer effect teweeg brengt op de lezer.

Ben zeker benieuwd naar Na de aardbeving om te zien hoe M's stijl van korte verhalen ontwikkeld is.
.

De originele publicatie The elephant vanishes is in Nederland opgedeeld in twee boeken: De olifant verdwijnt en Kangoeroecorrespondentie. Vandaar ook dat laatstgenoemd boek niet apart op deze site vermeld staat.
Het is duidelijk dat het korte verhaal niet Murakami's sterkste kant is. Er zitten me in Kangoeroecorrespondentie teveel niemendalletjes. Murakami's humor, die wel werkt in zijn romans, komt hier nooit goed uit de verf.
Het zijn dan ook de paar verhalen met een meer serieuzere ondertoon die eruit springen. 'Het laatste gazon van de middag' bijvoorbeeld, heeft een broeierige onderhuidse sfeer die een bepaalde climax belooft. Die climax blijft uit maar wonderlijk genoeg maakt dat het verhaal alleen maar sterker.
In de andere verhalenbundels van M. zijn het ook de meer ernstigere verhalen die het beste zijn, zie daarvoor 'Schuurtjes in brand steken' (uit De olifant verdwijnt) of 'Landschap met strijkijzer' en 'Gods kinderen dansen allemaal' (uit Na de aardbeving).
Deze verhalen ademen een meer introspectieve, volwassenere sfeer en daar is M. dan toch schijnbaar goed in.

Met 'De Olifant Verdwijnt' doet Murakami het weer: op geniale wijze slaagt hij erin de droomwereld en realiteit te verbinden. De hoofdpersonages komen telkens in de meest bizarre verhalen terecht en Murakami gebruikt zijn geweldige gave om deze absurde gebeurtenissen als alledaagse zaken te laten overkomen. 5 gekke kortverhalen die aan de hand van allerlei metaforen de eenzaamheid van ieder mens beschrijven. Na zovele geniale boeken van deze auteur gelezen te hebben ben ik er nog steeds van overtuigd dat hij me elke keer opnieuw zal kunnen verbazen.

Toch wel wat tegenvallend, vind de kwaliteit van de verhalen nogal wisselend.. The Dancing Dwarf is veruit mijn favoriet. De rest is mij amper bijgebleven.

Het korte verhaal 'Barn Burning' uit deze bundel van Haruki Murakami is op zich al gebaseerd op een gelijknamig kort verhaal uit 1939, voor het eerst verschenen in Harper's Magazine, van William Faulkner.

De Koreaanse regisseur Lee Chang-dong heeft het verhaal van Murakami op zijn beurt weer als uitgangspunt genomen voor:
Beoning (2018) - MovieMeter.nl
Er komen veel goede films uit die regio. De film uit 2018 van Lee Chang-dong krijgt goede kritieken.

Ik heb de film al gezien. Zeker de moeite!

Fijne bundel met veel typische Murakami-motieven. Het beste verhaal vind ik Slaap, over een vrouw die nachtenlang niet kan slapen en dan maar Anna Karenina gaat lezen.

De olifant verdwijnt – Haruki Murakami | Lalagè leest - lalageleest.nl

Ik heb (nog) geen van Murakami's romans maar inmiddels wel deze verhalenbundel gelezen. Ik lees hier vooral negatieve berichten over Murakami's korte verhalen - ze zouden vooral proeftuintjes zijn voor zijn romans en niet altijd goed zijn of werken - maar ik vind ze wel allemaal goed werken en reeds deze 'korte' verhalen zijn nogal wijdlopig zodat ik op voorhand niet goed kan voorstellen wat de lange romans voor meerwaarde kunnen hebben anders dan nog meer van hetzelfde. In feite zijn zelfs de korte verhalen wat monotoon omdat ze (bijna) alle dezelfde stijl en thematiek hebben. Er wordt wel gezegd dat elke schrijver slechts één verhaal schrijft en dat lijkt zeker voor Murakami te gelden. Wel weet Murakami zijn verhaal in telkens weer een ander jasje te stoppen, om welke reden juist het korte verhaal fijn is omdat dan tenminste het jasje snel wisselt.

Ik heb bij elk verhaal een (zeer) kort commentaar of analyse geschreven die men hier vindt:
Haruki Murakami: De Olifant Verdwijnt (verhalenbundel; 1993) – De filosoof leest… - defilosoofleest.wordpress.com.

Als voorbeeld geef ik hier die van twee verhalen uit de bundel waarbij Het laatste gazon van de middag - zoals ik beschrijf - wel heel kenmerkend voor Murakami kan worden gezien.


De dansende dwerg (1984)

Dit is een van de meest absurdistische maar ook beste verhalen van de bundel waarin werkelijkheid en droom erg dicht bij elkaar blijven en het verhaal doet denken aan een sprookje. Het opent met een droom maar “Ik besefte heel goed dat ik droomde” waarmee de hoofdpersoon in zekere zin toch ook wakker is waarna bij navraag de dansende dwerg die hem in zijn droom bezocht ook in de werkelijkheid blijkt te bestaan. Omgekeerd is die werkelijkheid nog bizarder dan de droom want magisch: hij werkt in een fabriek waar ze olifanten vermenigvuldigen door ze eerst te verdunnen en dan te reconstrueren. Wij zien niet dat het resultaat maar voor 1/5 echt is en de olifant “heeft er ook geen weet van”. Het lijkt ook een kritiek op onze productieproces of beschaving waarmee we het natuurlijke transformeren in het kunstmatige. Het magische zit echter ook al in de droom, want daarin deelt de dwerg hem mee dat hij elke dag met de dwerg zal dansen in het woud omdat dat “zo is besloten”. En dat lot wordt inderdaad door middel van nog meer dromen en magie werkelijkheid.

De dwerg lijkt symbool te staan voor wat je een dionysische kracht kunt noemen: datgene wat ons in vervoering brengt en ons de controle doet verliezen over ons lichaam en onze geest. De dwerg kan dan ook niet zomaar goed dansen: hij ís de dans en daarmee een kracht die ons onbewust kan meevoeren en ten gronde kan richten (om welke reden hij eerst in onze dromen verschijnt maar ook beslist echt is). Het verhaal houdt tot het einde toe de hoofdpersoon de keuze voor: kiest hij voor controle over zijn lichaam (en voor de beschaving) maar daarmee ook voor een gewoon, saai leven of accepteert hij als het ware de dans waarmee hij in een staat van verrukking komt te verkeren maar waarmee zijn lichaam definitief door de dwerg dus oerkracht is overgenomen en hij buiten de beschaving komt te staan. Hij wint een soort weddenschap met de dwerg die lijkt op de mythe van Orpheus en Eurydice waarbij hij het meisje krijgt als hij de hele avond kan zwijgen (hetgeen hem na een horrorervaring die ook in Frankenstein zit lukt door z’n ogen te sluiten), maar zijn verbondenheid met de dwerg drijft hem alsnog in de armen van de dwerg want voor de autoriteiten is de dwerg en dus nu ook hij de vijand: elke (apollinische) ordening dus beschaving of beheersing wordt vernietigd door de extase van de dionysische dans.


Het laatste gazon van de middag (1982)

Het verhaal is in alle opzichten typisch voor Murakami: het lijkt autobiografisch – de verteller is iemand die fictie verkoopt en verhaalt een gebeurtenis uit z’n jeugd waarbij hij opmerkt dat herinneringen net fictie zijn of fictie net als herinneringen – en bevat het bekende thema van verlies en vervreemding (“mijn lichaam leek aan iemand anders toe te behoren”) die de vorm krijgt van ruimtelijke afstand (de tienerjongen van het verhaal had een vriendin op afstand en koos ervoor gazons zo ver mogelijk weg te maaien maar ook de herinnering als zodanig is in zekere zin ver weg). Het bevat de voor Murakami kenmerkende, sfeerscheppende metaforen (bv. “Binnenshuis hing een lichte, als het ware in water opgeloste duisternis, die daar al tientallen jaren geleden haar domicilie leek te hebben gekozen”) en de jongen raakt door de combinatie van zomerhitte, arbeid en alcohol in een slaperige, dromerige roes die het surrealistisch door elkaar lopen van werkelijkheid en fictie (herinnering) ook binnen de herinnering versterkt. En er is de erotische spanning – het verhaal lijkt te gaan over de seksuele affaire met een meisje die in de vorm van het gazon maaien bij vreemde vrouwen in nieuwe vormen terugkomt of op de achtergrond blijft spelen met als hoogtepunt van het verhaal de oudere, eenzame en drinkende vrouw die hem een meisjeskamer in haar huis laat zien, daarmee suggererend dat de vrouw haar dochter is verloren, waarbij hij dat (verdwenen) meisje voorstelt als zijn ex-vriendin, zoals hij als verteller van het verhaal ook zijn jeugd is verloren (elke herinnering is in wezen een herinnering van iets wat niet meer is dus een verlies). En het verhaal gaat over het feit dat hij gazons maaide en daarvan hield waarmee het verhaal mysterieus is in z’n betekenis daarvan (waarnaar hij ook aan het begin lijkt te verwijzen als hij zegt dat een verhaal – een herinnering – vormeloos slingert en lijkt “op een nest vermoeide, op elkaar gestapelde katjes”): wellicht dat zijn grote zorgvuldigheid bij het maaien van gazons verwijst naar hoe de verteller zijn fictie of herinneringen niet ruw opdient maar zorgvuldig bewerkt. Het is een sterk en ook goed verteld verhaal dat tegelijk alles bevat wat kenmerkend is voor een verhaal van Murakami.