menu

Tortilla Flat - John Steinbeck (1935)

Alternatieve titel: Danny en Compagnie

mijn stem
3,90 (48)
48 stemmen

Engels
Sociaal / Humoristisch

171 pagina's
Eerste druk: Covici-Friede, New York (Verenigde Staten)

Na de Eerste Wereldoorlog keert Danny, een arme paisano, terug naar Tortilla Flat in California. Daar bewoont hij een huis dat zijn grootvader hem achtergelaten heeft. Voordat hij het weet leeft er een groep arme paisano's bij hem in huis die de huur ook niet kunnen betalen, maar graag hun vriendschap met Danny willen delen. 'Tortilla Flat' verhaalt over deze groep die de beschaving afwijzen, en die van wijn en van het leven genieten tijdens de Grote Depressie.

zoeken in:
avatar van Theunis
4,5
Wat ben ik content dat ik deze meesterlijke schrijver heb leren kennen. En dan heb ik East of Eden en The Grapes of Wrath nog om te ontginnen. Tortilla Flat was in ieder geval opnieuw een juweeltje van Steinbeck.

Zoals in Cannery Row volgen we een groep zonderlingen, een groep zorgeloze vrienden woonachtig op Tortilla Flat, opnieuw in Monterey. Wat volgt zijn een aantal prachtige hoofdstukken waarin op prachtige wijze, in een aantal schitterende anekdotes en beschrijvingen, een beeld geschetst wordt van de omgeving en de situaties waarin de vrienden verzeild raken. Hoofdrolspeler Danny krijgt per toeval twee huizen in zijn schoot geworpen en dan is er voor hem en een aantal vrienden opeens de mogelijkheid om een dak boven het hoofd te krijgen. Wat volgt zijn passages waarin langzaam duidelijk wordt wat dit voor ze betekent en hoe dit hen leven voor altijd verandert.

Wat het schrijven van Steinbeck zo mooi maakt is ten eerste zijn haast tastbare affectie met zijn protagonisten. Hij lijkt zijn personages en hun uiteenlopende karaktereigenschappen door en door te kennen. In het geval van de vrienden betekent dit dat ze het leven nemen zoals het komt Steinbeck beschrijft dit op prachtige wijze.

Pilons ziel was zelfs bestand tegen zijn eigen herinneringen, want terwijl hij naar de vogels keek, herinnerde hij zich, dat mevrouw Pastano wel eens zeemeeuwen gebruikt voor haar voscroquetjes, en toen hij daar aan dacht kreeg hij honger, en door dat hongerige gevoel tuimelde zijn ziel uit de hemel naar beneden.

Dit bewijst de grootsheid van een schrijver. Want hoe moeilijk is het om je karakters zo gemakkelijk te laten denken? Een schrijver manoeuvreert in wezen toch altijd plichtsgetrouw in het hoofd van iemand anders. Een schrijver zal hierin toch zoeken naar beweegredenen voor acties, naar motieven, naar denkpatronen. Maar hoe vaak is het niet zo dat een mens juist amper nadenkt over wat hij of zij doet, zoals Pilon in de passage hierboven. Steinbeck schakelt soms in twee zinnen van het banale naar het transcendentale en dit doet hij met groot gemak. Bijzonder knap. Daarbij gebruikt hij ook nog eens de omgeving en de zintuigen waardoor het zijn taal onweerstaanbaar rijk maakt.

Ik sluit af met een kleine passage, een passage waarin een van de hoofdrolspelers voor het eerst het geluk geproefd heeft van het hebben van onderdak.

Wanneer het laat in de nacht was, en de wijn was op en de sprekers waren verstomd, en buitenshuis de dodelijke nevels zich aan de aarde vastklampten als geesten van reusachtige bloedzuigers, hoefde je niet als zwervende hond een slaapplaats te zoeken in de kwade dampen van een ravijn. Nee, dan had je een warm bed, waarin je wegzonk en zo vast sliep als een pasgeboren kind.

avatar van Raspoetin
En toch, ondanks Steinbecks medemenselijkheid is Tortilla Flat ook een ongemakkelijk boek, zeker in moderne ogen. Wordt hier een onderklasse niet belachelijk gemaakt? Sterker: een etnische minderheid? Zó veel drinken, zó ‘onverantwoordelijk’, dat moet haast wel overtrokken zijn voor komisch effect.

Auke Hulst vertelt in de NRC recensie - Schreef Steinbeck niet eigenlijk armoedeporno? - dat de Amerikaanse schrijver John Steinbeck na het verschijnen van Tortilla Flat de nodige kritiek uit met name de Mexicaans-Amerikaanse hoek zou hebben gekregen en in een later verwijderd voorwoord 'min of meer schuld' zou hebben bekend voor het (onbedoeld?) te kakken zetten van de paisanos in zijn roman.

Hij zou van zichzelf zijn geschrokken over de denigrerende wijze hoe hij deze bevolkingsgroep ten tonele had gevoerd en als gevolg hiervan moest constateren dat tot zijn afgrijzen de zogenaamde nette lezers zijn werk 'als amusante armoedeporno opvatten'. (Het lelijke woord 'armoedeporno' lijkt een vertaling te zijn van de Engelse benaming poverty peepshow die ik hier en daar op het net tegenkom bij kritieken over televisieprogramma's met kandidaten uit de onderklasse die het TV-publiek moeten vermaken in ruil voor geld. Een soort van Hunger Games, maar dan met arme sloebers.)

Ondergetekende heeft het werk Tortilla Flat (nog) niet gelezen, maar ik voelde me ietwat geroepen om de titel van de NRC recensie, die toegegeven een zweem van effectbejag behelst, nader te duiden.

Paisano
Mijn eigen aandacht wordt getrokken door het opmerkelijke begrip 'paisano' in deze roman. Het woord paisono ken ik enkel in de Spaanse betekenis van het woord 'landgenoot'. In dit boek verwijst het dus naar een specifieke bevolkingsgroep in een bepaald deel van de Amerikaanse deelstaat Californië.
Een paisano is een ‘mengeling van Spaans, indiaans en Mexicaans bloed, aangevuld met Indo-Europese variëteiten. […] Hij spreekt Engels met een paisano-accent en Spaans met een paisano-accent.
Is althans in de recensie de uitleg van de benaming. Waarvan ik maar uitga dat het afkomstig is uit de roman, omdat ik dit wel een erg vage en vreemde omschrijving vind die mij niet veel wijzer maakt. Ik bedoel, als we het over 'moderne ogen' hebben is de term 'indiaans' niet meer van deze tijd en behoort men de term 'inheems' te gebruiken; en slaat de omschrijving 'Mexicaans bloed' volgens mij al op een identiteit die een mengsel is van de inheemse (pre-columbiaanse) bevolking en Spaanse dan wel andere Europese invloeden; en oordeel ik de omschrijving in bovengenoemd citaat dus als een pleonasme.

Ik heb ook geen idee wat er wordt bedoeld met 'Engels met een paisano-accent en Spaans met een paisano-accent', laat staan hoe dat überhaupt zou moeten klinken. Ik pretendeer het een en ander over de Amerikaanse cultuur en geschiedenis te weten, maar bij mij komt de paisano in Tortilla Flat over als een bevolkingsgroep die ontsprongen is uit de rijke fantasie van de auteur.

Ik blijf alsmaar denken dat de term paisono het equivalent is van het begrip chicano. Een gekozen identiteit van gemigreerde Mexicanen in de VS die wordt gekenmerkt door de gekunstelde ijver om zich aan de Amerikaanse taal en cultuur aan te passen en de gebruiken uit het moederland te verwerpen. Dit fenomeen wordt, naar wat ik heb ervaren, dan weer door de Mexicanen in Mexico nogal beschimpd en lacherig over gedaan. Maar wat ik al lees op Wikipedia kwam de chicano cultuur pas op in de jaren '60 en '70 en bestond deze dus nog niet in het dust bowl tijdperk toen John Steinbeck zijn boek schreef.

Resumerend zorgt het boek op voorhand al voor genoeg stof tot nadenken.

avatar van mjk87
2,5
Mwoh, ik vond dit allemaal niet heel geweldig. Goed geschreven, dat wel. Vooral de natuurbeschrijvingen zijn zeer invoellend gedaan. Ook het sfeertje is bij tijden wel aardig en de alcohol en wijn proef je haast zelf. En ja, zowaar het einde is nog ontroerend. Maar geen van de personages wist me echt te boeien en het boek draait vooral om hen en hetgeen ze beleven. Sommige gebeurtenissen zijn dan wel heel aardig (hoe bijvoorbeeld een dronken man bij een vrouw binnen komt maar zich niet aan haar vergrijpt maar gaat slapen en zij daar boos om wordt), maar er zitten er ook genoeg tussen die me minder wisten te interesseren. Personages krijgen wel enige uitwerking maar gingen nooit echt leven, ze bleven vooral een soort van symbolen. Karikaturen haast. 2,5*.

Gast
geplaatst: vandaag om 13:28 uur

geplaatst: vandaag om 13:28 uur

Let op: In verband met copyright is het op BoekMeter.nl niet toegestaan om de inhoud van externe websites over te nemen, ook niet met bronvermelding. Je mag natuurlijk wel een link naar een externe pagina plaatsen, samen met je eigen beschrijving of eventueel de eerste alinea van de tekst. Je krijgt deze waarschuwing omdat het er op lijkt dat je een lange tekst hebt geplakt in je bericht.

* denotes required fields.

Let op! Je gebruikersnaam is voor iedereen zichtbaar, en kun je later niet meer aanpassen.

* denotes required fields.