The Rifles - William T. Vollmann (1994)

Waarschijnlijk kan ik hier slechts sporadisch een onbekende schrijver introduceren. In het geval van William T. Vollmann is dit waarlijk een genoegen: het is een naam die meer aandacht verdient. Deze uiterst productieve eigenheimer heeft namelijk onder meer een aansprekende fascinatie voor pre-industriële volkeren. Het is het focuspunt van zijn Seven Dreams-serie: vooralsnog een vijftal boeken die verhalen over de kolonisatie van Noord-Amerika.

‘The Rifles’ is het zesde deel uit deze serie. Dit boek beschrijft deels de onsuccesvolle poging van John Franklin om de noordwestelijke doorvaart te ontdekken, maar eigenlijk gaat het voornamelijk om de verdrukking van de Eskimo’s in Canada. Wat gelijk opvalt, is dat de narratief niet rechtlijnig is. Vollmann introduceert een karakter, Capitain Subzero genaamd, die een affaire start met een blinde Eskimo-dame. Steeds meer raakt Subzero geobsedeerd en vervlochten met het tragische lot van John Franklin. Met deze draaikolkstructuur trekt deze schrijver paralellen tussen heden en verleden.

Wat zijn deze paralellen? Verre van verrassend wordt kou ingezet als een symbool voor de negatie van beweging. In letterlijke zin (John Franklin zit drie jaar vast in het ijs), maar ook in subtielere zin. Menig passage ademt een gevoel van gevangenschap en verblindheid. Verder wordt het geweer gebruikt als symbool voor de nadelige invloed van het westen. Daar de Eskimo’s voorheen genoodzaakt waren om hun leven in samenhang met de omgeving in te richten, onder meer door met primitieve jachtmethoden mondjesmaat caribou te slachten, stelt het geweer ze in staat om de caribou-populatie uit te hollen. Ironisch genoeg heeft dit hongersnoden tot gevolg. Het is een van de omstandigheden die de Esikimo-cultuur wegvaagt en misplaatst.

Waar Vollmann verder in uitblinkt, is het beschrijven van de interactie tussen omgeving en samenleving. De uitgestrekte omgeving vol met ijsvlakten en mosland scheidt, samen met de pragmatische doch zielloze gebouwen, de mens af van de rest van de wereld. Dit wordt versterkt door de kou: een immer aanvallende vijand. Eenzaamheid wordt nooit expliciet benoemd als thema; maar is consequent aanwezig.

‘The Rifles’ is kortom een knap geschreven, beklemmend boek dat door de voornoemde thema's een ietwat dromerige blik werpt op de geschiedenis van Noord-Amerika. De mooie omschrijvingen van het landschap en de vernuftig vervlochten narratief maken dit vervolgens een memorabele leeservaring.