Recensie door Philipp van Ekeren
Ieder zijn eigen waarheid
Mijn eerste kennismaking met de Tsjechische schrijver Karel Čapek was de roman ’Een doorgewoon leven’. Een verhaal over het leven van een doodgewone spoorwegbeambte. Een terugblik op zijn leven als een passerende trein, met alle mogelijkheden, (gemiste) kansen, beslissingen, fouten, inschattingen en het lot. Mooi, helder en krachtig geschreven.
Hordubal is ook een eenvoudig verhaal van een man, Juraj Hordubal, die na 8 jaar zich te hebben afgebeuld in Amerika onaangekondigd terugkomt naar zijn boerderij op het Tsjechische platteland. Daar heeft hij zijn vrouw Polana en dochtertje Hafia achtergelaten. Karel Čapek schotelt ons, in eerste instantie, een vrij naïeve hoofdpersoon voor. Of wil hij de verandering niet zien?
Want de tijd heeft in zijn afwezigheid niet stilgestaan. Zijn vrouw ontvangt hem niet met open armen. En de knecht Stepan heeft in zijn afwezigheid het roer op de boerderij omgegooid. Landbouwgrond is verkocht en Stepan heeft zich toegelegd in de handel van paarden. Voor het dochtertje is de knecht inmiddels een vaderfiguur geworden. Ze moet niks weten van haar vader. Even later blijkt dat zijn Polana ook nog zwanger is. De opmaat voor rampspoed. Juraj, die toch een flink bedrag bij elkaar heeft gespaard, heeft grote moeite om te wennen en legt uiteindelijk het loodje. De politie en de rechtelijke macht worden ingeschakeld.
De grote vraag is of hij is vermoord. Of is hij de pijp uitgegaan door het extreem zware en vieze werk in de mijnen? Wat is de überhaupt de waarheid? Want de dorpsbewoners, de politieagenten en ook de rechter hebben ieder een andere kijk op de zaak. Een eigen waarheid, gebaseerd op veronderstellingen, aannames, meningen, tegenstrijdigheden en vooringenomenheid.
Het mooie is dat Capek de lezer zijn eigen visie op het verhaal tegen het licht houdt. Twijfel slaat toe. Zowel bij de hoofdpersoon als bij de lezer. Misschien is de knecht wel ter goeder trouw en heeft echt zijn best gedaan om de boerderij zo goed mogelijk te runnen in afwezigheid van de baas. Was Hordubal al dood op het moment dat de kwade knecht hem (misschien) probeerde te vermoorden? Een moord in opdracht van zijn vrouw? Of had zij er niets mee te maken? En wie zijn wij om een echtgenote te veroordelen om haar zwangerschap als die er acht jaar alleen voor stond? Een slippertje met de hardwerkende knecht of is er toch sprake van een liefdesrelatie? Is haar reactie begrijpelijk als haar man plots weer voor haar staat? Zelfs de dorpsbewoners zijn niet echt blij met zijn terugkeer.
De roman is verdeeld over drie hoofdstukken. In het eerste deel leven we mee met de terugkomst van Juraj Hordubal. In het tweede boek volgen we de ijverige politie. Het derde boek kijken we mee over de schouder van de rechter omdat de echtgenote en de knecht worden aangeklaagd voor moord en medeplichtigheid.
Het leven is niet zwart-wit. Honderd jaar geleden of vandaag de dag maakt geen verschil. Alles is genuanceerd. De zuivere waarheid bestaat niet. Door deze roman word je bewust van het feit dat iedereen zijn eigen versie van de waarheid heeft. Hordubal is een ouderwets mooie roman.