Wat een rijk boek is dit. Ik vond het inspirerend om te lezen, om een aantal redenen.
Het boek is een rijke familiegeschiedenis, die pijnlijk duidelijk maakt hoe het Europees antisemitisme en de Shoa, doorleeft in de joodse families in Israel. Dat geldt zeker voor de tijd waarover Oz schrijft: de jaren '40 en '50.
Het is daarnaast enorm kleurrijk boek vol verhalen en anekdotes. Oz lijkt hiermee zijn moeder te eren. Het was tenslotte zijn moeder die hem de liefde voor dit soort verhalen door gaf.
Ten derde is het ook een scherpzinnige politieke geschiedenis. Eerder schreef
eRCee hier al over:
eRCee schreef:
Meerwaarde van het boek vind ik de geschiedenis die tussen de verhalen en herinneringen doorschemert, daar soms expliciet uit opduikt. De passages over de shoa (beleefd vanuit Israel), de nasleep daarvan met het Britse mandaat en de oprichting van de staat Israel zijn bijvoorbeeld interessant. Oz geeft ook ergens in een halve pagina een verscheurende analyse van de relatie tussen Europa, Arabieren en joden. Net als in de rest van het boek komt hij daarbij relatief onbevooroordeeld over.
Ik weet niet naar welke pagina hier wordt verwezen, maar wellicht is het deze - hij maakte op mij een enorme indruk.
"In het leven van zowel individuen als volken breken de ergste conflicten vaak uit tussen twee vervolgden. Het is niet meer dan een vrome wens dat de vervolgden en de onderdrukten zich altijd verenigen in een solidariteit en als één man naar de barricaden marcheren om gezamenlijk te strijden tegen hun wrede onderdrukker. In werkelijkheid worden twee kinderen van een mishandelde vader niet noodzakelijkerwijs bondgenoten, en hun gedeelde lot brengt hen niet altijd nader tot elkaar. Vaak ziet de een in de ander geen lotgenoot, maar juist het evenbeeld van hun gemeenschappelijke onderdrukker.
Misschien is dit ook wat er sinds honderd jaar aan de hand is tussen Arabieren en Joden?
Het Europa dat de Arabieren heeft mishandeld, vernederd en onderdrukt door imperialisme, kolonialisme, en uitbuiting, is hetzelfde Europa dat de Joden onderdrukt en vervolgd heeft, en uiteindelijk de Duitsers heeft toegestaan of geholpen hen uit alle hoeken van het continent te verdrijven en hen bijna allemaal te vermoorden. De Arabieren beschouwen ons echter niet als een handjevol half hysterische vluchtelingen, maar als een nieuwe, arrogante loot van het koloniale Europa, met zijn moderne technologie en zijn uitbuiting (...). Terwijl wij in hen evenmin slachtoffers zien zoals wijzelf, geen broeders in het ongeluk, maar kozakken die pogroms, bloeddorstige antisemieten, nazi's in vermomming: alsof onze Europese vervolgers hier in het Land Israël weer zijn opgedoken (...)."
De scherpzinnigheid en zelfkritiek die Amos Oz tentoonspreidt in dit boek zorgt voor een afgewogen en genuanceerd beeld van de periode waarin de staat Israël tot stand kwam.
Tot slot, is de stijl echt groots. Door zijn droge observaties van de vele familieleden en vrienden worden tragische verhalen zo nu en dan afgewisseld met humoristische taferelen. Een aantal keer heb ik hardop moeten lachen bij het lezen van dit boek.
Dit was mijn eerste boek van Oz, maar het nodigt uit om veel meer van hem te lezen!